ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΚΡΥΣΤΑΛΕΝΙΑΣ

Α. Ι.Μ. ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΡ(Ο)ΥΣΤΑΛΕΝΙΑΣ: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ, ΟΝΟΜΑΣΙΑ, ΕΟΡΤΗ

Η ιστορική και Ιερά Μονή της Παναγίας Κρουσταλλένιας , που είναι μια από τις πιο ιστορικές της Κρήτης, βρίσκεται επάνω σε μια δενδρώδη και εδαφική έξαρση (μικρό λόγο) στο μέσα μέρος , ήτοι στο ανατολικό προς Άγιο Νικόλαο, του Οροπεδίου Λασιθίου, δίπλα από το χωριό Άγιος Κωνσταντίνος.

Ο κύριος ναός είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει με λαμπρότητα στις 15 Αυγούστου.

Η προσωνυμία Κρ(ο)υσταλλένια, σύμφωνα με την παράδοση, οφείλεται είτε στην ίδρυση του μοναστηριού από κάποια γυναίκα με το όνομα Κρουσταλλένια είτε στο ότι σε κοντινή σπηλιά βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας ζωγραφισμένη σε κρύσταλλο (τοπικά κρούσταλλο) είτε στο αποδιδόμενο στην Παναγία κοσμητικό επίθετο «Κρυσταλλένια», απηχώντας την ωραιότητα της μορφής της, απαστραπτούσης ως «λαμπερόν κρύσταλλον».

Η μονή έπαιξε σημαντικό ρόλο σε όλες τις επαναστάσεις του Κρητικού λαού για την ελευθερία της Κρήτης με συνέπια να καταστραφεί πολλές φορές από τους κατακτητές Ενετούς, Οθωμανούς και Γερμανούς

Η Ι.Μ. Κρυσταλλένιας στην απογραφή του 1881 ανήκε στο Δήμο Τζερμιάδων και είχε 30 άνδρες χριστιανούς κατοίκους. Στην απογραφή του 1900 είχε 16 κατοίκους, 12 άνδρες και 4 γυναίκες.

Δίπλα από τον Ιερό της Κοιμήσεως Θεοτόκου Κρυσταλλένιας,, στον αμαξωτό δρόμο, βρίσκεται και ένας άλλος νεότερος ναός, η εκκλησία του Αγίου Νεκταρίου με τις κόκκινες κολώνες , ο οποίος αναγέρθηκε περίπου το 1969 με πρωτοβουλία του τότε Ηγούμενου Μελέτιου της Ιεράς Μονής Κρυσταλλένιας. Είναι αφιερωμένος στο έργο του Αγίου Νεκταρίου και γιορτάζει στις 9

Νοεμβρίου.

Β. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟ Ι.Μ. ΚΡ(Ο)ΥΣΤΑΛΛΕΝΙΑΣ

Β’ Βυζαντινή Περίοδος - 1241. Η ίδρυση της Ιεράς Μονής Κρυσταλλένιας, σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχε πριν καταλάβουν οι Ενετοί την Κρήτη. Απλά οι Ενετοί , μόλις κατέλαβαν την Κρήτη το 1208 - 1211, την κατέστρεψαν λίγο μετά εκ βάθρων μαζί με τα τριγύρω χωριά, επειδή γινόταν εστία Επαναστατών. Επανιδρύθηκε κρυφά κάπου το 1241, κάτι που πιστοποιείται και από το ότι εκεί οι Κρήτες επαναστάτες το 1273, στην επανάσταση των Χορτατσών , γιόρτασαν μια νίκη που είχαν εναντίον των Ενετών.

1273: Ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος αναφέρει ότι μετά τη νίκη των Κρητών επαναστατών στη σφοδρή μάχη που δόθηκε με τους Ενετούς κατακτητές στη θέση Αποσελέμη το 1273 κατά την καλούμενη επανάσταση των Χορτατσών, που άρχισε από το Οροπέδιο Λασιθίου, οι μαχητές και νικητές Κρητικοί αποσύρθηκαν στο Οροπέδιο και κατασκήνωσαν στην ιερά μονή Κρουσταλλένιας

για να γιορτάσουν τη νίκη τους. Επομένως η Ι.Μ. Κρυσταλλένιας υπήρχε από

τότε και λίγο ή πολύ πιο πριν. Η παράδοση αναφέρει ότι ιδρύθηκε το 1241.

«Εωρτάζετο την ημέραν εκείνην η μνήμη του προφήτη Ηλίου. Οι οπλαρχηγοί Μέτα

πλήθους παρακολουθούντος, αναβάντες εις την μονήν την καλούμενην Κρουσταλένια, εκεί,

υπό την σκιάν υψικόμων δρυών και κυπαρίσσων, παρά τον φλοίσβον, δροσεράς πηγής, ετέ-

λεσαν της νίκης τα ευχαριστήρια. Είτα δε εις συμπόσιον καθήσαντες, ηυξαντο υπέρ ανεξαρ-

τησίες Ελληνικής και καταστροφής πολεμίων, ηύξαντο ευελπιστούντες εις το μέλλον, και τας

καρδίας εις θεόν ανατιθέμενοι, ως πεπεπρωμένον ήτον μάλλον επιτυχώς οπλαρχηγοί μεταγε-

νέστεροι να ευχηθώσιν εν τη Μονή της Λαύρας μετά παρελεύσιν πεντακοσίων και επέκεινα

ετών…. Ηρμόστευε τότε εις Χάνδακα ο Δουξ Μαρίνος Ζένος Έτος 1272.» (Σπύρου Ζαμπέλιου

«Κρητικά Σκιαγραφήματα» 1860 σελίδα 13 και «Ιστορία των Επαναστάσεων της Κρήτης», Σπ.

Ζαμπέλιου και Κριτοβουλίδη και Ι. Κονδυλάκη, 1893, σελίδα 35.)

1293: Οι Ενετοί εκκενώνουν το Οροπέδιο Λασιθίου για δύο αιώνες καθώς είναι κέντρο επαναστατικής δράσης. Η μονή ερημώνει και καταστρέφεται.

1543: Η ηγουμένη της μονής Παναγίας του Σπηλαίου στα Καλάβρυτα, Παλλαντία Ντανασή έρχεται στη Κρήτη και επανιδρύει τη μονή Κρουσταλλένιας, ενώ το Οροπέδιο Λασιθίου κατοικείται και πάλι.

1545: Η ηγουμένη της μονής Αγίας Μαρίνας των Καλαβρύτων, Θεόκλητη Ντανασή, αδερφή της Παλλαντίας, ιδρύει τη μονή Αγίας Πελαγίας κοντά στην Κρουσταλλένια.

1830: Στην Αιγυπτιακή απογραφή που έγινε το 1830 (Robert Pashley Esq. «Travels in Crete», volume II, σελ. 321, London 1834) αναφέρεται ότι το Monastery of Panaghia Marmaketo είχε 25 χριστιανικές οικογένειες και καμία μουσουλμανική.

1740: Βαφτίζεται εδώ ο Εμμανουήλ Ροβίθης από το Μαρμακέτω, που έγινε γνωστός ως Καπετάν Καζάνης και αποτέλεσε έναν από μεγαλύτερους οπλαρχηγούς των Κρητών. Το παρατσούκλι Καζάνης προέρχεται από το γεγονός ότι κατά τη βάπτισή του επιτέθηκαν Τούρκοι στην Κρουσταλλένια κι έσπασαν την κολυμπήθρα και προκειμένου να μη μείνει αβάπτιστο το παιδί,

βαπτίστηκε μέσα σε καζάνι.

1821: Ο ηγούμενος της Ι.Μ. Κρυσταλέννιας Γερβάσιος συμμετέχει ενεργά στον αγώνα κατά των Τούρκων.

1823: Ο Αιγύπτιος Χασάν Πασάς καταλαμβάνει τη μονή και την καταστρέφει ολοσχερώς.

1862: Η μονή ανακαινίζεται και κατοικείται και πάλι.

1866:-1869 Η μονή γίνεται έδρα της Επαναστατικής Επιτροπής του μεγάλου απελευθερωτικούβ Αγώνα των Κρητων υπό το θρυλικό οπλαρχηγό καπετάν Μιχάλη Κόρακα (1797-1882), καθώς και του Κ. Σφακιανάκη και δημιουργείται εργαστήριο κατασκευής φυσιγγίων.

29 Μαΐου 1867: Μετά τη Γιγαντομαχία του Λασιθίου, οι Τούρκοι με αρχηγό των Κροάτη Ομέρ Πασά καταστρέφουν τη μονή ολοσχερώς, όπως και όλα τα χωριά του Οροπεδίου.

1870: Ιδρύεται δημοτικό σχολείο για τα παιδιά των διπλανών χωριών.

1903: ο Ύπατος Αρμοστής Κρήτης και ο Ελ. Βενιζέλος επισκέπτονται την Ιερά Μονή όπου κτίζουν κυβερνείο προκειμένου να διαμένουν εκεί κρυφά κυβερνητικοί άνθρωποι που θα καθοδηγούσαν τους επαναστάτες στα γεγονότα που ακολούθησαν για την Ένωση Κρήτης με την Ελλάδα

1925: Το Δημοτικό σχολείο καταργείται, καθώς ιδρύονται νέα στον Άγιο Κωνσταντίνο και στο Μέσα Λασίθι

1941-1944: Οι Γερμανοί διώχνουν τους μοναχούς που βοηθούν τους αντάρτες στη Μονή Βιδιανής και μετατρέπουν το μοναστήρι σε χώρο συγκέντρωσης αιχμαλώτων. Ο ηγούμενος Ερμόλαος Κασαπάκης φυλακίζεται δύο φορές για την αντιστασιακή του δράση..

HOME - -----> HOME