Περιεχόμενα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’ 2

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΚΡΗΤΗΣ. 2

1. Α’  ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ, 1669-1830 μ.Χ. 2

2. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΙΓΥΠΤΙΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ,  1830  –  1840 μ.Χ. 7

3. Β’ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ, 1840 – 1898 μ.Χ. 7

4. ΚΡΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ 1898 - 1913. 28

5. ΕΝΩΣΗ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΕΠΙΣΗΜΑ  30 ΜΑΙΟΥ 1913. 29

6. ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 1912 - 1913. 30

7. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ. 31

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2^ο 35

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 35

1) Α’ KAI B’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ. 35

2) ΙΤΑΛΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΚΡΗΤΗΣ. 36

Α. Η ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ 20 ΜΑΙΟΥ 1941. 37

Β. Η  ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΡΗΤΗΣ. 38

 

 

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΚΡΗΤΗΣ

 

Η Κρήτη ήταν το τελευταίο τμήμα του ελληνικού χώρου που καταλείφθηκε από τους Τούρκους. Καταλήφθηκε το 1645 - 1669 και απελευθερώθηκε το 1898.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας στην Κρήτη αφενός επικρατούσε μαύρο βαθύ σκοτάδι και αφετέρου έγιναν πάρα πολλές επαναστάσεις και μάλιστα πολύ αιματηρές για την ελευθερία.

 

 

 

1. Α’  ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ, 1669-1830 μ.Χ.

 

Α. ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΚΡΗΤΗΣ ΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

 

Υπενθυμίζεται ότι με την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το 1204 από τους σταυροφόρους, η Κρήτη παραχωρήθηκε στο Βονιφάτιο το Μονφερράτικο, ο οποίος στη συνέχεια την πούλησε στους Βενετούς έναντι 1000 μάρκων αργύρου. Η Κρήτη υπο του Βενετούς ήταν μέχρι το 1645-1669.

Τo 1645 έφθασαν ξαφνικά στην Κρήτη 100 πολεμικά πλοία, 350 μεταγωγικά, 50.000 στρατιώτες με αρχηγό το Γιουσούφ πασά και το Μουράτ Αγά. Αποβιβάστηκαν χωρίς ουσιαστική αντίσταση στα Χανιά, εκεί που σήμερα βρίσκεται η Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης, όπου έκαψαν και λεηλάτησαν την μονή. Στη συνέχεια συγκρούστηκαν με τους Ενετούς στο νησάκι Θοδωρού όπου μετά από 4 ώρες σκληρής μάχης οι Ενετοί ανατινάχτηκαν παίρνοντας μαζί τους πολλούς Τούρκους όπως στη μονή Αρκαδίου μετέπειτα.  Οι Τούρκοι προχώρησαν και πολιόρκησαν το φρούριο των Χανίων από στεριά και θάλασσα. Οι πολιορκημένοι ζήτησαν βοήθεια από τον Ενετικό στόλο που βρισκόταν στη Σούδα, αλλά μάταια. Η πόλη παραδόθηκε στις 22 Αυγούστου 1645 με όρους που οι Τούρκοι δεν τήρησαν. Σιγά σιγά όλος ο νομός κατακτήθηκε εκτός από τα Σφακιά. Οι κατακτητές προχώρησαν στο Ρέθυμνο. Πολλοί από τους κάτοικους πήγαν στο Χάνδακα για προστασία, όπου δεν έγιναν δεκτοί από τους Ενετούς. Στις 13 Νοεμβρίου έπεσε και το Ρέθυμνο. Γνωρίζονταςοι Τούρκοι  ότι το φρούριο του Χάνδακα (Ηράκλειο) ήταν το πιο ισχυρό κατέλαβαν πρώτα όλο το νησί και έπειτα, στις 29 Μαΐου 1648 άρχισαν την πολιορκία του. Το φρούριο σιγά σιγά άρχισε να χάνει τη δύναμή του και στις 16 Σεπτεμβρίου 1669 παραδόθηκε με ήπιους όρους. Η Κρήτη περιήλθε ολοκληρωτικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στις 4 Οκτωβρίου του 1669, όταν ο μέγας Βεζύρης Κιοπρουλής εισήλθε πανηγυρικά στον Χάνδακα (σημερινό Ηράκλειο), θέτοντας τέλος στην Ενετοκρατία στο νησί, που κράτησε 465 χρόνια (1204-1669). Παρά τη φυγή πολλών κατοίκων και την πληθυσμιακή αλλοίωση από τους νέους κατακτητές, οι Κρήτες ποτέ δεν έσκυψαν το κεφάλι στους Οθωμανούς.

Η Τουρκοκρατία είχε ως επακόλουθο να βυθιστεί και η Κρήτη σε ένα βαθύ καθόλα σκοτάδι. Το χριστιανικό στοιχείο κατά την περίοδο αυτή ενωμένο αντιστέκεται με θυσίες και αίμα στον Οθωμανό κατακτητή. Ήδη από τα πρώτα κιόλας χρόνια της τουρκοκρατίας αρχίζει η αντίσταση κατά του κατακτητή, πότε με τη βοήθεια των Βενετών στα Χανιά το 1692 και πότε με την ενθάρρυνση των Ρώσων, στην επανάσταση του Δασκαλογιάννη το 1770. Όμως όλες οι  εξεγέρσεις καταλήγουν σε αποτυχία, με μεγαλύτερες κάθε φορά καταπιεστικές συνέπειες για τους υποδούλους. Η πρώτη μεγάλη εξέγερση των χριστιανών πραγματοποιήθηκε το 1770 (επανάσταση Δασκαλογιάννη). Την καταστολή της ακολούθησε μια περίοδος σχετικής ηρεμίας, αλλά και καταπίεσης του χριστιανικού πληθυσμού.

 

ΟΡΛΩΦΙΚΑ -  ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ 1770 – 1771

 

Ιωάννης Βλάχος ή Δασκαλογιάννης (1725 -1771)

Την άνοιξη του 1770, και ενώ διεξαγόταν ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1768-1774), ξέσπασαν σε διάφορα μέρη του ελλαδικού χώρου εξεγέρσεις κατά των Οθωμανών, με υποκίνηση της Ρωσίας. Οι εξεγέρσεις αυτές οργανώθηκαν από τους στενούς συνεργάτες της αυτοκράτειρας Αικατερίνης Β΄, τους αδερφούς Ορλώφ, για αυτό και είναι γνωστές ως Ορλωφικά. Αρχηγός της εξέγερσης στα Σφακιά της Κρήτης (1770-1771) ήταν ο Ιωάννης Βλάχος ή Δασκαλογιάννης. Υπήρξε ο ηγέτης της πρώτης οργανωμένης εξέγερσης των κατοίκων της Κρήτης.

Ο Ιωάννης Βλάχος γεννήθηκε στην Ανώπολη Σφακίων  πιθανόν το 1725. Ο πατέρας του έχοντας αποκτήσει χρήματα από το εμπόριο μπόρεσε να τον στείλει για σπουδές στο εξωτερικό. Γι' αυτό ο Ιωάννης Βλάχος, ως μορφωμένος, απέκτησε το προσωνύμιο Δασκαλογιάννης, με το οποίο και έμεινε στην ιστορία.

Το Φεβρουάριο του 1770, μετά την άφιξη ρωσικών δυνάμεων στη Μάνη, ο Δασκαλογιάννης, που είχε στο μεταξύ συνδεθεί με τους Ορλώφ, έστειλε εκεί μερικές εκατοντάδες Σφακιανούς για να βοηθήσουν τους επαναστάτες της Πελοποννήσου. Λίγο αργότερα, την άνοιξη της ίδιας χρονιάς, ξέσπασε και στα Σφακιά εξέγερση και ο Δασκαλογιάννης τέθηκε επικεφαλής. Συγκεκριμένα τον Απρίλιο του 1770, και αφού προηγουμένως είχαν συγκεντρώσει τρόφιμα και πολεμοφόδια και είχαν οχυρώσει καίρια περάσματα στα βουνά, οι Σφακιανοί έδιωξαν τον εισπράκτορα, που πήγε να εισπράξει τον κεφαλικό φόρο. Τότε οι πασάδες της Κρήτης, ύστερα από εντολή του σουλτάνου, οργάνωσαν στρατιωτική δύναμη 15.000 ανδρών προκειμένου να χτυπήσουν τους εξεγερμένους. Οι Οθωμανοί κατάφεραν με τη βοήθεια του πυροβολικού να καταλάβουν καίρια σημεία που κατείχαν οι επαναστάτες και μερικά χωριά, στα οποία προέβησαν σε σφαγές και λεηλασίες. Τότε οι επαναστάτες με το Δασκαλογιάννη κατέφυγαν στις κορφές των βουνών και σε σημεία όπου ήταν δύσκολο να φτάσουν οι Οθωμανοί και άρχισαν τον κλεφτοπόλεμο. Ο κλεφτοπόλεμος συνεχίστηκε μέχρι το χειμώνα οπότε η κατάσταση έγινε πολύ δύσκολη και για τις δύο πλευρές. Έτσι το Μάρτιο του 1771 οι Σφακιανοί πρότειναν να σταματήσουν οι συγκρούσεις με την προϋπόθεση ότι θα τους δινόταν αμνηστία. Η οθωμανική πλευρά δέχθηκε να χορηγήσει αμνηστία αλλά με τους εξής όρους: Να καταβάλλεται πλέον ο κεφαλικός φόρος «κατά κεφαλήν» και όχι όπως μέχρι τότε «κατ' αποκοπήν», να απελευθερωθούν οι Οθωμανοί αιχμάλωτοι και να μην χορηγούν πλέον οι Σφακιανοί τρόφιμα στα πολεμικά σκάφη που έπλεαν γύρω από την Κρήτη. Επίσης επέβαλαν απαγορεύσεις σχετικά με την ενδυμασία των Σφακιανών, την ανέγερση νέων εκκλησιών και πύργων και αφαίρεσαν τη δικαστική εξουσία από τους κοινοτικούς άρχοντες. Κυρίως όμως απαίτησαν να παραδοθούν για να τιμωρηθούν οι πρωταίτιοι της εξέγερσης. Έτσι ο Δασκαλογιάννης παραδόθηκε μαζί με συντρόφους του στους Οθωμανούς στο Χάνδακα και φυλακίστηκε. Οι Τούρκοι δεν κράτησαν το λόγο τους και στις 17 Ιούνη 1771 ο ήρωας των Σφακιών και της Κρήτης οδηγείτε στην πλατεία Αλ Μεϊντάν – τα σημερινά Λιονταράκια – στο Ηράκλειο και υπέστη το μαρτυρικότερο θάνατο που μπορεί να βάλει ο νους τ’ ανθρώπου. Τον έγδαραν ζωντανό και τα κομμάτια του τα πετούσαν στον τούρκικο όχλο περιπαικτικά. Οι σύντροφοί του που τον συνόδευαν άλλοι εκτελέστηκαν και άλλοι μπήκαν στις φυλακές από όπου και πολλοί δραπάτευσαν και γύρισαν σε χίλιες κακουχίες στα Σφακιά. 

 

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 – 1830 ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

 

Στο μεγάλο αγώνα του 1821 και η Κρήτη δεν έλειψε από το μεγάλο ξεσηκωμό. Αμέσως μετά των ξεσηκωμό των Ελλήνων στην Πελοπόννησο, αποφασίστηκε η κήρυξη της επανάστασης και στην Κρήτη τον Απρίλιο του 1821 σε συνέλευση που έγινε στα Σφακιά.  Ειδικότερα στις 27 Μαΐου 1821 πραγματοποιείται Παγκρήτια Επαναστατική Συνέλευση στη «Θυμιανή Παναγία» των Σφακίων, όπου οι εμπειρότεροι και ανδρειότεροι ορίζονται αρχηγοί των όπλων.

Ο Κ. Κριτοβουλίδης ( «Απομνημονεύματα», 1859) αναφέρει ότι όταν ξέσπασε η επανάσταση στην Κρήτη το 1821  οι Κρήτες ήταν αγύμναστοι και προ αυτού  εξέλεξαν τους πιο ικανούς και πιο έμπειρους στα πολεμικά ως οπλαρχηγούς, για να τους οδηγούν: «Τοιούτους λ.χ. απέδειξαν οι μεν Χερσονησίται ή Πεδιαδίται τον Γεώργιον Καμπασακάλην και Ζαχαρίαν Αποστολάκης, οι δε Μεραμπελιώται τον Μανώλην Λουτσάκην, Μιχάλην Μαγουλάκην και Κωνσταντίνον Στακάκην, οι Λασιτιώται τον Μανώλην Καζάνην και Βασίλειον, πατέρα του ύστερον αναδειχθέντος Βασιλογεώργη, οι Αρκάδες τον Αναγνώστην Συμιακόν και οι Ιεραπύτνιοι τον Φραγγιόν  Παπαδάκην, οι δε δυο Στιακοί, Ιωάννης Κοντός και ιωάννης Μακρής ως και ο Σήφης Τερμιτσάκης και Θεόδωρος Σπανός, ήτινες ηγούντο των οπλισμένων Στιακών.»

Η αρχή των γεγονότων έγινε τον Ιούνιο του 1821 στο Λούλο Χανίων με νίκη των χριστιανών. Οι  Τούρκοι αντιδρώντας  κρέμασαν τον επίσκοπο Κισάμου Μελχισεδέκ και σκότωσαν στα Χανιά 400 χριστιανούς. Στο Ρέθυμνο φυλάκισαν τον επίσκοπο , τον οποίο κρέμασαν μετά από ένα χρόνο και έσφαξαν πολλούς χριστιανούς .Στο Μεγάλο Κάστρο τα πράγματα είναι χειρότερα . Οι Τούρκοι σκότωσαν το μητροπολίτη Γεράσιμο και πέντε επισκόπους . Έκαψαν τη μητρόπολη , λεηλάτησαν την πόλη και βγήκαν στα περίχωρα . Θανάτωσαν ηγουμένους  μοναστηριών , άοπλους διαβάτες και αγρότες . Σε 800 υπολογίζονται οι νεκροί . Στη Σητεία σκοτώθηκαν 300 χριστιανοί , ενώ η Μονή Τοπλού κάηκε και πολλοί μοναχοί σφαγιάστηκαν . Το Νοέμβρη του 1821 ήλθε στην Κρήτη ο Μιχαήλ Αφεντούλης, απεσταλμένος του Δημ. Υψηλάντη, με το τίτλο '' Γενικός Έπαρχος και Αρχιστράτηγος Κρήτης '', ο οποίος συγκάλεσε Γενική Συνέλευση στους Αρμένους Χανίων το Μάη του 1822, όπου ψηφίστηκε το '' Σχέδιο Προσωρινής Διοικήσεως της νήσου Κρήτης'' και  η Κρήτη διαιρέθηκε σε τέσσερα διαμερίσματα.

 

ΤΟΥΡΚΟΑΙΓΥΠΤΙΑΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

 

Το 1822 ο Σουλτάνος της Τουρκίας Μαχμούτ Β’, ύστερα από τον πολυμέτωπο αγώνα σε όλο τον Ελληνικό χώρο, ζητά τη βοήθεια του αντιβασιλέα  της  Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή [ Μωχάμετ Άλυ].  Σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας οι Αιγύπτιοι θα κατέπνιγαν την επανάσταση στην Κρήτη, στην Κάσο και στην Πελοπόννησο (Ο Μεχμέτ ζήτησε από τον σουλτάνο της Τουρκίας να του παραχωρήσει την Κρήτη, ως αποζημίωση για τα τεράστια έξοδα της εκστρατείας του γιου του, Ιμβραήμ, στην Πελοπόννησο). Ο Μεχμέτ Αλής δέχθηκε πρόθυμα την πρόταση, υπολογίζοντας σε μελλοντική μόνιμη κατοχή της Κρήτης και απέστειλε ισχυρές δυνάμεις στο νησί, υπό την αρχηγία του γαμπρού του Χασάν Πασά.

Στις 28 Μαΐου 1822 κατέπλευσε στη Σούδα ο αιγυπτιακός στόλος με 30 πολεμικά και 84 φορτηγά (10.000 Αιγύπτιοι στρατιώτες και 5.000 ιππείς). Στις αρχές Ιουνίου προσέβαλε την οχυρή τοποθεσία της Μαλάξας, όπου οι επαναστάτες κατόρθωσαν να κρατήσουν τις θέσεις τους. Η ασυμφωνία όμως των αρχηγών και η αδυναμία συντονισμένης δράσης των επαναστατών προεξοφλούσε την αδυναμία τους να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τον Χασάν στη συνέχεια. Μια επίθεση των επαναστατών στα Τσικαλαριά στις 12 Ιουνίου απότυχε και έφερε μεγάλες απώλειες. Ο Χασάν επανέλαβε τις επιχειρήσεις του από την 1η Αύγουστου. Με ισχυρές δυνάμεις ξεκίνησε από το Πλατανιά, με σκοπό να διαλύσει τις επαναστατικές εστίες στην ορεινή Κυδωνία. Ως τις 6 Αυγούστου είχε πατήσει τα χωριά Λάκκους και Θέρισο, παρά τις συνεχείς παρενοχλήσεις των τοπικών οπλαρχηγών. Στις επιχειρήσεις όμως αυτές έχασε 600 άνδρες και αυτό τον ανησύχησε ιδιαίτερα. Εγκαταλείποντας τα ορεινά χωριά της Κυδωνίας, πέρασε στον Αποκόρωνα και αφού κατάστρεψε τα χωριά του, προχώρησε στο Ρέθυμνο και στο Μυλοπόταμο.

Στη συνέχεια τον Ιανουάριο του 1823 ο Χασάν  πέρασε στο Οροπέδιο Λασιθίου κατακαίοντας τα χωριά , κατασφάζοντας  όσους κατοίκους δεν είχαν φύγει στα βουνά και στήνοντας πυραμίδες με τα κεφάλια τους και αιχμαλωτίζοντας νέους για να πουληθούν ως δούλοι στα σκλαβοπάζαρα. Μάλιστα στο χωριό Ψυχρό Λασιθίου σφάξανε τον παπά Φραγκιά (Φραγκίσκο) και αιχμαλωτίσανε (παιδομάζωμα) τους γιους του κάπου 13-14 ετών,  ένας από τους οποίους, ο Εμμανουήλ,  μετά θα εξισλαμιστεί, θα γίνει Υπουργός Στρατιωτικών της Αιγύπτου και συνάμα ο Αρχηγός του Αιγυπτιακού στρατού κατοχής της Κρήτης με το όνομα Ισμαήλ Φερικ Πασάς.

 

ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΤΗΣ ΜΙΛΑΤΟΥ (21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1823)

  Όταν ο Χασάν Πασάς έφθασε στη Μινώα (νυν επαρχία Μεραμβέλου) του νομού Σητείας (νυν Λασιθίου) το Χειμώνα του 1822, σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Κ. Κριτοβουλίδη,  διέταξε την ολοσχερή καταστροφή του. Τότε 300 ένοπλοι και 1.700 γυναικόπαιδα εγκλείσθηκαν και οχυρώθηκαν σε σπήλαιο στο χωριό Μίλατος, εκεί όπου παλιά υπήρχε η αρχαία πόλη Μίλητος (στην περιοχή τού Μιραμπέλου στο Λασίθι, 45 χιλιόμετρα ανατολικώς τού Ηρακλείου), όπου οθωμανικό στράτευμα 5.000 ανδρών υπό το Χουσεΐν Μπέη άρχισε να τούς πολιορκεί και κανονιοβολεί την 3 Φεβρουαρίου 1823 κατά διαταγή τού Χασάν Πασά. Μετά από δύο εβδομάδες πολιορκίας, κατά τη διάρκεια της οποίας οι υπερασπιστές τού σπηλαίου απέκρουσαν, οι τελευταίοι άναψαν φωτιά στην είω σοδό του, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί αποπνικτική ατμόσφαιρα εντός τού σπηλαίου και να αναγκασθούν οι Έλληνες να παραδοθούν (15 Φεβρουαρίου 1823). Όλοι οι πολεμιστές σφαγιάστηκαν, όλοι  οι ιερείς ρίχθηκαν στη πυρά,  οι γριές γυναίκες και τα μωρά ποδοπατήθηκαν από τα άλογα του ιππικού και οι νέες γυναίκες και οι νέοι άνδρες στάλθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Ασίας και Αφρικής. Εκείνη την αποφράδα ημέρα η ηρωική Κρήτη μάτωσε από τη βάρβαρη χυδαιότητα της αφρικανικής ηπείρου. Μετά όμως από λίγες μέρες, η Θεία Δίκη κατακεραύνωσε τον αρχηγό των Αγαρηνών για τα εγκλήματά του στο Λασίθι και στη Μίλατο: Επανερχόμενος με το στράτευμά του από το Λασίθι με σκοπό να θύσει και απολύσει τα χωριά τής πεδιάδας τής Μεσαράς (στη νότια Κρήτη), ο Χασάν Πασάς στρατοπέδευσε στο Καστέλι, όπου όμως το άλογό του αφήνιασε και τον έριξε κάτω με αποτέλεσμα τον ακαριαίο θάνατό του.

Ο Κ. Κριτοβουλίδης στα «απομνημονεύματα» (1859) του, γράφει: «…Περί τα μέσα λοιπόν του μηνός Φεβρουαρίου κατεστενοχωρηθέντες εκ της δίψης και απελπισίας από πάσης ανθρώπινης βοήθεια οι εν τω σπηλαίω παρεδόθησαν  εις τον Πασαν, όστις έσφαξε τότε απανθρώπως τους περισσότερους εκ των ευρεθέντων εκεί ανδρών, τριάκοντα δε εξ αυτών, τους εκλέκτορες, απήγαγε σιδηροδέσμιους εις τας σκοτεινάς φυλακάς της Σπίνας Λόγγας, όπου ετελεύτησαν μετ’ ολίγας ημέρας. Όσους δε  ιερείς εύρε μεταξύ αυτών συνδέσας προς αλήλους δίκην κτηνών, τους έρριψε ζώντας, ως λέγεται, εις μεγάλην πυράν, ήτινες και ολοκαυτώθηκαν. Εκ δε των γυναικών , τας μεν προβεβηκυίας εθανάτωσεν, άλλας δε με τους ίππους κατεπάτησεν, τα δε νεωτέρας και τα παιδία απήγαγαν εις την πιεράν αιχμαλωσίαν  αγεληδόν εις την Ασίαν, την Αίγυπτον και αλλαχού της Αφρικής…»

Ακολούθως στη θέση του θανόντος Χασάν Πασά τοποθετήθηκε νέος στρατηγός, ο Χουσεΐν Μπέης, γαμπρός και αυτός του Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου. Ο αιγυπτιακός στόλος με ναύαρχο τον Ισμαήλ Γιβραλτάρ, έφτασε στην Κρήτη στις αρχές Ιουνίου και αποβίβασε 3.000 άνδρες και άφθονο πολεμικό υλικό ενισχύοντας τις δυνάμεις του Χουσεΐν. Ο νέος αρχιστράτηγος των τουρκοαιγυπτιακών δυνάμεων ακολούθησε ένα στρατηγικό σχέδιο, που προέβλεπε την καταστολή της επανάστασης πρώτα στα ανατολικά, για να μην παρενοχλείται και στη συνέχεια στα δυτικά. Ο Χουσεΐν έφτασε στα Χανιά το Φεβρουάριο του 1824. Αφού λεηλάτησε τα χωριά του Αποκόρωνα και συνέλαβε πλήθος αιχμαλώτων, εισέβαλε τον επόμενο μήνα από το Λουτρό στα Σφακιά. Έντρομοι οι άμαχοι ζητούσαν σωτηρία στα παραπλέοντα Ελληνικά πλοία και στο απρόσιτα φαράγγια της Αγιάς Ρουμέλης και Σαμαριάς.Ο Χουσεΐν στην συνέχεια με εκπληκτική ταχύτητα πέρασε στο Σέλινο και στην Κίσσαμο, για να διαλύσει και τις τελευταίες εστίες των επαναστατών. Οι επαναστάτες και οι άμαχοι διασκορπίστηκαν στα βουνά και τα φαράγγια για να δασωθούν. Ο επίλογος γράφτηκε με την σφαγή στο Λαφονήσι όπου είχαν καταφύγει καταδιωκόμενοι Κισσαμίτες. Τα αιγυπτιακά στρατεύματα κατάφεραν και πέρασαν απέναντι στο νησί και τους κατάσφαξαν όλους. Τα θύματα στις επαρχίες αυτές ξεπέρασαν τους 1. 500 νεκρούς. Παραπλέοντας στα παράλια διάφορα Ελληνικά πλοία, παρακολουθούσαν τις μάχες στην ξηρά και παρελάμβαναν τους καταδιωκόμενους και τα γυναικόπαιδα για να τους μεταφέρουν στα Κήθυρα, στην Πελοπόννησο και τ' άλλα νησιά. Σε 60.000 υπολογίζονται οι εκπατρισμένοι μόνο κατά τους πρώτους μήνες του 1824. Εκατοντάδες έπεσαν στα χέρια του εχθρού και αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στις σκλαβαγορές της Αλεξάνδρειας και της Σμύρνης.

 

ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΤΟΥ ΜΕΛΙΔΟΝΙΟΥ ΚΛΠ

 Κατά τη διάρκεια  των ως άνω γεγονότων ο Αφεντούλης φιλονίκησε με τους κρητικούς οπλαρχηγούς κι εκείνοι ζήτησαν να αντικατασταθεί. Το Μάη του 1823 έρχεται στην Κρήτη στη θέση του Αφεντούλη ο Υδραίος Εμμανουήλ Τομπάζης με μερικά πλοία και λίγους εθελοντές και έδωσε νέες ελπίδες στον αγώνα. Ο Τομπάζης λόγω της αναρχίας που επικρατούσε κατάφερε να συγκεντρώσει μόλις 3.000 επαναστάτες. Στη μάχη που δόθηκε στην περιοχή της Αγίας Βαρβάρας οι Έλληνες αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν και ο Χουσε'ί'ν , αφού υπέταξε τη Μεσαρά πέρασε στο Αμάρι και στο Μυλοπόταμο του Ρεθύμνου. Στις 2 και 3 Οκτωβρίου του 1823 στο σπήλαιο Μελιδονίου βρήκαν οικτρό θάνατο  370 κάτοικοι του χωριού Μελιδονίου που κρύφτηκαν, επειδή δεν ήθελαν να παραδοθούν στους επιδρομείς Τούρκους. Οι τελευταίοι πετούσαν από την είσοδο του σπηλαίου αναμμένα υλικά, που ο καπνός τους προκάλεσε ασφυξία. Οι νέοι και οι νέα, αφού κακοποιήθηκαν, πουλήθηκαν στην Αίγυπτο. Σαν από θεία δίκη , ο Χασάν σε λίγες μέρες έπεσε από το άλογό του και σκοτώθηκε.   Ο Χουσε'ί'ν κινήθηκε  μετά προς τα δυτικά και λεηλάτησε την επαρχία του Αποκόρωνα, κυρίεψε τα Σφακιά και τον υπόλοιπο νομό Χανίων. Είχε καταφέρει να καταπνίξει την κρητική επανάσταση, αφού λόγω του εμφύλιου πολέμου που επικρατούσε τότε στην Ελλάδα δε στάθηκε δυνατό να σταλεί βοήθεια στον Τομπάζη, ο οποίος τελικά εγκατέλειψε την Κρήτη τον Απρίλη του 1824.

 

 

 

2. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΙΓΥΠΤΙΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ,  1830  –  1840 μ.Χ.

 

 Το 1830, σε αντάλλαγμα των υπηρεσιών που πρόσφερε ο αντιβασιλέας της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλής στο Σουλτάνο, για να καταστείλει τις επαναστάσεις σε Κρήτη, Κάσο και άλλα μέρη του παραχωρείται η Κρήτη. Στα τέλη του Σεπτέμβρη 1830 έφθασαν στο λιμάνι της Σούδας τριάντα πολεμικά και φορτηγά αιγυπτιακά πλοία και έφεραν 4.000 ταχτικό Αιγυπτιακό στρατό υπο την ηγεσία του οσμάν Νουρεδιν Μπέη, καθώς και άφθονα εφόδια. Ο Νουρεδίν μαζί με το Μουσταφά, που στο μεταξύ είχες προαχθεί στο βαθμό του Πασά, θα διοικούσαν σαν εκπρόσωποι του Μεχμετ Αλή στην Κρήτη, ο Νουρεδίν σαν στριωτικός διοικητής και και ο Μουσταφάς σαν πολιτικός διοικητής. Ο Σουλειμάν Πασάς, που ήταν μέχρι τότε γενικός Διοικητής και Σερασκέρης (αρχιστράτηγος) της Κρήτης εκ μέρους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αναχώρησε για την Κωνσταντινούπολη.

Η Αιγυπτιακή διοίκηση στην Κρήτη φόρεσε στη αρχή το προσωπείο της δικαιοσύνης και της αμεροληψίας και αντιμετώπιζε φαινομενικά ισότιμα χριστιανούς και μουσουλμάνους. Με τη χορήγηση γενικής αμνηστίας κάλεσε όλους τους κατοίκους της Κρήτης να καταθέσουν τα όπλα και να ζήσουν ειρηνικά. Για τη διοίκηση του νησιού οργανώθηκαν δυο Διοικητικά Συμβούλια, που λεγόταν Σουράδες, ένα στο Ηράκλειο και ένα στα Χανιά, ενώ δυο μικρότερα οργανώθηκαν για το Ρέθυμνο και τα Σφακιά, που όμως στα συμβούλια αυτά η αντιπροσώπευση των Χριστιανών ήταν ήταν πάντα μειοψηφία. Ακολούθως, επειδή η Αιγυπτιακή Διοίκηση από τη μια αυθαιρετούσε και από την άλλη το 1832 επέβαλε  φορολογικά μέτρα που ήταν αβάστακτα, το Σεπτέμβριο του 1833 συγκεντρώθηκαν κάπου 7000 χιλιάδες Κρήτες σστις Μουρνιές Κυδωνίας, για να διαμαρτυρηθούν άοπλοι. Προ αυτού η αντίδραση των Αιγυπτίων διέταξε τον Νουρεδίν Μπέη και επιτέθηκε με το ιππικό και διέλυσε βιαίως τη συγκέντρωση, συνέλαβε 41 άτομα ως υπαίτιους και τους κρέμασε και για εκφοβισμό των Ελλήνων απαγχόνισε πολλούς πολλούς επιφανείς Έλληνες.

 

3. Β’ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ, 1840 – 1898 μ.Χ.

 

Κατά τα έτη 1939 – 1941 η Αίγυπτος βρίσκεται σε πόλεμο με την Τουρκία στη Συρία, τον οποίο κέρδισε η Τουρκία και η ήττα αυτή κλόνισε την αιγυπτιακή εξουσία στην Κρήτη. Οι Μ. Δυνάμεις που είχαν ταχθεί υπέρ της ακεραιότητας της Τουρκίας (Οθωμανικής Αυτοκρατορίας), απέσπασαν με τη νέα Συνθήκη του Λονδίνου (3 Ιουλίου 1840) την Κρήτη από την Αιγυπτιακή κατοχή στην Οθωμανική. Διατήρησαν όμως σαν Γενικό Διοικητή της Κρήτης τον Μουσταφά Πασά, ο οποίος λόγω της μακράς θητείας του στην Κρήτη ονομάστηκε Γκιριτλής (Κρητικός)

 

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ ΒΑΣΙΛΟΓΕΩΡΓΗ ΚΑΙ ΧΑΙΡΕΤΗ 1841

 

Το 1841 κηρύσσεται νέα επανάσταση στην Κρήτη. Στις δυτικές επαρχίες Αρχηγός είναι ο Αριστείδης Χαιρέτης (1805 – 1866) , επανάσταση Χαιρέτη, και στις ανατολικές  ο Βασιλογιώργης ή Βασιλακογιώργης (Βασιλάκης Γεώργιος, 1794 – 1854), επανάσταση Βασιλογιώργη. Οι εν λόγω επαναστάσεις απέτυχαν, κάτι που ήταν επόμενο, επειδή από τη μια η ελληνική Κυβέρνηση βρισκόταν τότε σε παντελή αδυναμία να βοηθήσει τους επαναστάτες και από την άλλη οι μεγάλες δυνάμεις (Αγγλία, Ρωσία, Ιταλία, Αυστρία) και κυρίως η Αγγλία καταδίκαζαν την επανάσταση αυτή, γιατί δεν ήθελαν τη διάλυση της Τουρκίας.  (Περισσότερα βλέπε «Καπεταν Βασιλογιώργης»)

 

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΤΟ 1851 ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ

Επειδή το 1850 ο Γενικός Διοικητής της Κρήτης Μουσταφά πασάς προάχθηκε στο βαθμό του Μεγάλου Βεζίρη (πρωθυπουργού), αντικαταστάθηκε από τον από τον Σαλίχ Βαμικ Πασά , ο  οποίος το 1851 μετέφερε την πρωτεύουσα του Εγιαλείου (Διοικήσεως) Κρήτης οριστικά από τον Χάνδακα (Ηράκλειο) στα Χανιά, επειδή από τη μια στα Λευκά όρη των Χανίων είχαν αναπτυχθεί δυναμικά επαναστατικά κέντρα και από την άλλη η Σούδα είχε καταστεί το ασφαλέστερο λιμάνι της Κρήτης.

 

ΧΑΤΤΙ ΧΟΥΜΑΓΙΟΥΝ – ΚΙΝΗΜΑ ΜΑΥΡΟΓΕΝΗ

 

Ο κριμαϊκός πόλεμος (1854 – 1855) είχε ευνοϊκές επιπτώσεις για την Κρήτη. Με τη συνθήκη των Παρισίων του 1856 εκδίδεται το «Χάττι Χουμαγιούν» (λαμπρή γραφή), με το οποίο παραχωρούνται σημαντικά προνόμια στους Χριστιανούς υπηκόους, όπως ανεξιθρησκία, προσωπική ελευθερία, εξασφάλιση ιδιοκτησίας κ.α.

Ωστόσο τον Σαλίν Βαμίκ Πασά διαδεχτηκε σαν Γενικό Διοικητή Κρήτης ο Βελή Πασάς, γιος του Μουσταφά πασά, ο οποίος επανέφερε την σκληρότητα των περασμένων καιρών . Διοικούσε με μεγάλη σκληρότητα και καταπίεση παρά τις διατάξεις του «Χάτι Χουμαγιούν» Επιπλέον επέβαλε στους Χριστιανούς δυσβάστακτους φόρους . Προ αυτού το 1858 γίνεται το κίνημα του Μαυρογένη. Συγκεντρώθηκαν την Άνοιξη του 1858 στους Λάκους Κυδωνίας αντιπρόσωποι από όλες τις επαρχίες  της δυτικής Κρήτης και των Σφακίων και αφενός εξέλεξαν ως αρχηγό τον Μανώλη Μαυρογένη και αφετέρου αποφάσισαν να διαμαρτυρηθούν για τις καταπιέσεις στον Βελή Πασά και αν δεν εισακουστούν να επαναστατήσουν. Στις 14 Μαΐου του 1858 κατέβηκαν στη θέση Μπουτσονάρα, έξω από τα Χανιά, 5.000 ένοπλοι Κρητικοί και υπέβαλαν με ειρηνικό τρόπο στο Σουλτάνο, στην Ελληνική Κυβέρνηση και στις Μ. Δυνάμεις διαμαρτυρία. Ο Βελή Πασάς δε δεχόταν τις διαμαρτυρίες των Κρητών και προ αυτού έγιναν ταραχές. Τελικά στις 7 Ιουλίου 1858 έφτασε φιρμάνι από την Κωνσταντινούπολη, που επιβεβαίωνε την απόφαση των απεσταλμένων του Σουλτάνου, που δεχόταν τα αιτήματα των επαναστατών. Δηλαδή παραχωρούνται, με ειδικό φιρμάνι, στους Κρητικούς διάφορα φορολογικά, θρησκευτικά, διοικητικά και δικαστικά προνόμια, που όμως και πάλι σε λίγο καιρό  θα αρχίσουν οι Τούρκοι να τα παραβιάζουν προ αυτού  μετά ακολουθεί η μεγάλη κρητική επανάσταση  του 1866-69 για Ελευθερία και Ένωση με την Ελλάδα του Κρητικού λαού.

 

Η ΜΕΓΑΛΗ ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1866-1869.

 

Το Μάιο του 1866, πληρεξούσιοι από όλο το νησί έστειλαν  αναφορά στον Σουλτάνο και του ζητούσαν την επαναφορά προνομίων  που είχαν καταργηθεί μετά το 1858 καθώς και την κατάργηση κάποιων φόρων. Την αρνητική απάντηση της Πύλης ακολούθησε η κήρυξη  της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα.

Η νέα επανάσταση ξεκίνησε το Αύγουστο του 1866 και διήρκησε τρία χρόνια, 1866-1869, δίνοντας θαυμαστά δείγματα ηρωισμού και αυτοθυσίας. Αποκορύφωμα της νέας επανάστασης είναι το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου το Νοέμβριο του 1866 και η γιγαντομαχία του Λασιθίου στις 10 - 13 Μαΐου του 1867, καθώς και οι φονικές μάχες που σημειώνονται σε πολλά χωριά των Χανίων, του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου.  Η επίσημη κήρυξής της επανάστασης του 1866 έγινε στις 21 Αυγούστου του 1866 στο Ασκύφου Σφακίων από την Παγκρήτια Επαναστατική Συνέλευση που συνήλθε εκεί, με βασικό σκοπό την απελευθέρωση της νήσου και την ένωσή της με την Ελλάδα, επειδή δεν είχε πλέον νόημα να ζητούν οι Κρήτες να σέβονται οι Τούρκοι τα δικαιώματα των Ελλήνων, αφού οι Τούρκοι συνεχώς καταπατούσαν τις συνθήκες που υπέγραφαν. Η Αγγλία και η Γαλλία υποστήριζαν την ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, για να την έχουν ανάχωμα κατά της Ρωσίας και μόνο η Ρωσία ευνοούσε την Κρητική Επανάσταση

Πέραν αυτού από τη μια η Ελληνική Κυβέρνηση βρισκόταν σε πλήρη αδυναμία να υποστηρίξει την Κρητική επανάσταση λόγω και των εσωτερικών προστριβών της και από την άλλη από τις αρχές του θέρους, η Τουρκία είχε στείλει στην Κρήτη ένα ισχυρό στρατιωτικό σώμα 4.600 ανδρών που ενώθηκε με αυτό των Αιγυπτίων που βρισκόταν στο νησί. Ετσι, πριν ακόμη αρχίσουν οι εχθροπραξίες, η στρατιωτική δύναμη των Τούρκων στην Κρήτη έφανε τους 25.000 άνδρες. Αμέσως μετά την κήρυξη της επανάστασης ‘έφτασαν και νέες επικουρίες και έτσι το Σεπτέμβριο του 1866 βρισκόταν στην Κρήτη 45.000 Τουρκικού και Αιγυπτιακού στρατού και επιπλέον 10.000 Τουρκοκρήτες. Το Σεπτέμβριο του 1866 υπήρχαν στην Κρήτη 45.000 Τουρκικού και Αιγυπτιακού στρατού και επιπλέον 10.000 Τουρκοκρήτες που είχαν στρατολόγησε. Και δεν ήταν μόνο η αριθμητική διαφορά , που έδινε την υπεροχή στους Τούρκους. Ήταν ο σύγχρονος οπλισμός, τα άφθονα εφόδια, η συνεχής οικονομική υποστήριξη, οι έμπειροι μόνιμοι αξιωματικοί και ο ισχυρός στόλος.

 Γενικός Αρχηγός των τουρκικών  στρατευμάτων της Κρήτης κατά την κήρυξη της επανάστασης του 1866 ήταν ο Χεκίμ Ισμαήλ Πασα, των Αιγυπτιακών ο Σαχίν Πασάς  και των Κρητών επαναστατών ο Καπετάν Μιχάλης Κόρακας (Μιχάλης Καρούζος) από την Πόμπια Ηρακλείου.

Η πρώτη μεγάλη νίκη των Κρητών ήταν στις Βρύσες. Κατά τα μέσα Αυγούστου 1866 στο Σέλινο , πριν ακόμη κηρυχτεί η επανάσταση του 1866, Ο αιγύπτιος Σαχίν, με δυναμό 5.000 αδρών, επιχείρησε να καταλάβει την περιοχή των Βρυσών Αποκορώνου, για να αποκόψει την επικοινωνία με τα Σφακιά. Οι Αποκορωνιάτες πολιόρκησαν τον Σαχίν και το ανάγκασαν να συνθηκολογήσει  και να αποχωρήσει στα Χανιά.  Προ αυτού η Αίγυπτος ανακάλεσε τον Αιγύπτιο  Σαχίν και τον αντικατέστησε με τον Υπουργό Στρατιωτικών της Αιγύπτου, τον Ισμαήλ Φερίκ Σελημ Πασά, ο οποίος ήταν εξισλαμισμένος (λόγω παιδομαζώματος) από το Χωριό Ψυχρό του Οροπεδίου Λασιθίου. Επίσης η Τουρκία ανακάλεσε το Γενικό Διοικητή Κρήτης Χεκίμ Ισμαήλ Πασά με τον παλιό και έμπειρο Μουσταφά Πασά τον Γκιριτλή (Κρητικό), αναθέτοντας του την καταστολή της επανάστασης της Κρητης. Ο Μουσταφά έφτασε στα Χανιά στις 30 Αυγούστου 1866 και κάλεσε με προκήρυξή του τους επαναστάτες να καταθέσουν τα όπλα μέσα σε πέντε ήμερες. Ωστόσο η Γενική Συνέλευση που συνεδρίασε στους Κάμπους Κυδωνίας απέρριψε τις προτάσεις Μουσταφά στις 7 Σεπτεμβρίου 1866. Το σύνθημα «Ενωσις ή Θάνατος». Ακολούθησαν επιθέσεις στου Μουσταφα στα κέντρα των επαναστατών χωρίς όμως να καταφέρνει να καταστείλει την επανάσταση.

Τον Αύγουστο του 1866 Κρητικοί επαναστάτες κυκλώνουν στο χωριό των Χανίων Βρύσες τον αιγυπτιακό στρατό κατοχής που βρισκόταν εκεί και τον αιχμαλωτίζουν. Προ αυτού ο Τούρκος Μουσταφά Ναϊλή Πασάς με ισχυρές δυνάμεις πάει και νικά τους επαναστάτες σε μάχη που έγινε στα υψώματα του Βαφέ. Μετά απ' αυτή τη μάχη ο Μουσταφάς στράφηκε προς την περιοχή του Ρεθύμνου.

 

ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΑΡΚΑΔΙΟΥ 1866

 

Στις 8 Νοεμβρίου του 1866 ο Τούρκος Μουσταφά Ναϊλή Πασάς με τον Αιγύπτιο Ισμαήλ Φερικ Πασά περικυκλώνουν το μοναστήρι της Ι.Μ. Αρκαδίου, η οποία ήταν και το αρχηγείο των Επαναστατών, με μια δύναμη 15.000 Τουρκοαιγυπτίων και Αλβανών και 30 κανόνια. Η διαφορά δυνάμεων ασύγκριτη. Οι Κρήτες που είχαν καταφύγει στην Ι.Μ. Αρκαδίου ήσαν 964, από τους οποίους 259 ήσαν πολεμιστές και 705 γυναικόπαιδα. Όμως δε σκέφτονται να παραδοθούν. Προτιμούν τον τίμιο θάνατο από τον τούρκικο εξευτελισμό. Στην Ι.Μ. Αρκαδίου ο Πάνος Κορωναίος είχε εγκαταστήσει φρούραρχο τον ανθυπολοχαγό Ιω. Δημακόπουλο μαζί με τον ηγούμενο Γαβριήλ Μαρινάκη. Μετά από ολιγοήμερες συγκρούσεις, η οθωμανική πλευρά έσπασε τον αμυντικό κλοιό και εισήλθε. Ο ηγούμενος είχε σκοτωθεί πολεμώντας στις επάλξεις.  Και όταν πια το Αρκάδι λυγίζει κάτω από το βάρος του εχθρού που ενισχύεται συνεχώς, και το τούρκικο ασκέρι έχει μπει στους εσωτερικούς χώρους του μοναστηριού, ο Κωστής Γιαμπουδάκης και ανατινάσσει την πυριτιδαποθήκη. Οι θόλοι της τινάζονται στον αέρα σκορπώντας το θάνατο σε πάνω από 2500 άτομα χωρίς διακρίσεις. Ο δραματικός επίλογος καταγράφει 864 χρ. νεκρούς και 164 αιχμαλώτους. Το συγκεκριμένο περιστατικό προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση στην διεθνή κοινή γνώμη και απέχθεια για την τουρκική ηγεσία. Φιλέλληνες κινήθηκαν υπέρ των Κρητών με τη συγκρότηση επιτροπών και τη δημιουργία εράνων.

 

ΜΑΧΗ ΑΝΩΓΕΙΩΝ

Στις 8 Νοεμβρίου 1866, την ημέρα που θυσιαζόταν τα’ Αρκάδι, ο Ρεσίτ Πασάς επιτέθηκε από το Ηράκλειο  με όλο το στρατό του κατά των Ανωγείων , για να διαλύσει την επικίνδυνη επαναστατική εστία που υπήρχε εκεί  και συνάμα για να μην μπορέσουν οι Μυλοποταμίτες να στείλουν βοήθεια στο Αρκάδι. Τη νύχτα της 26^ης Δεκεμβρίου 1866 αποβιβάζεται στον όρμο της Αγίας Πελαγίας Μαλεβιζίου ο Μανιάτης Οπλαρχηγός Δημ. Πετροπουλάκης  με 500 εθελοντές και αρκετά πολεμοφόδια. Μετά την άφιξη του πετροπουλάκη φρόνισαν όλοι οι αρχηγοί των εθελοντικών σωσμάτων της κεντρικής Κρήτης να ενωθούν μαζί του. Ετσι στις 12-13 του Γενάρη 1867 είχαν φτάσει στ΄Ανώγεια ο Κορωναίος, ο Γενήσαρλης, ο Σαρότσογλου, και ο Τριτάκης. Εκεί βρίσκονταν και οι αρχηγοί των Κρητών Επαναστατών Κόρακας, Ρωμάνος, Μαστραχάς, Γιάννης Βασιλακογιώργης. Μάρκος Μπουγιουκλάκης, παυλής Ντεντιδάκης, Τσάκωνας, Σκουλάς, Γ. Δασκαλάκης, Γ. Νιώτης, Μαρινάκης κ.α., οι οποίοι σκεφτόταν πως θα αντιμετωπίσουν το Ρεσίτ Πασά στο Μυλοπόταμο. Στις 15 του Γενάρη 1867 ο Ρεσίτ Πασάς με 10.000 στρατό επιχείρησε να περάσει τα στενά της Τυλίσου προς Σκλαβόκαμπο, για να κτυπήσει τα Ανώγεια. Εκεί τους περικύκλωσαν οι επαναστάτες τις Τούρκικες δυνάμεις και τους προξένησαν σημαντικές ζημιές. Ωστόσο την επόμενη μέρα στις 16 του Γενάρη ο Ρεσίτ συγκέντρωσε όλες του τις δυνάμεις και μαζί με το πυροβολικό του επιτέθηκε στις θέσεις των επαναστατών στο Αστυράκι. Εκεί άρχισε τότε μια πεισματώδη και φονική μάχη, η οποία στοίχισε στο Ρεσίτ 500 νεκρούς και στους επαναστάτες μόλις δεκαπέντε, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο αρχηγός της επαρχίας Μαλεβυζίου Π. Ντεντιδάκης. Τελικά οι επαναστάτες, λόγω έλλειψης πολεμοφοδίων, αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν και έτσι μπόρεσε ο Ρεσίτ Πασας να κυριεύσει τα Ανώγεια σκοτώνοντας όποιον έβρισκε ακόμη και τους γέρους και παιδιά.

 

Ο ΕΞΩΜΟΤΗΣ ΟΜΕΡ ΠΑΣΑΣ (MICHAEL LATAS), ΑΙΜΑΤΟΚΥΛΕΙ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Το Μάρτιο του 1867 ο Σουλτάνος Αβδούλ Αζίζ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, βλέποντας ότι ο Γενικός Διοικητής Κρήτης Μουσταφά Πασάς ο Γκιριτλής (Κρητικός), δεν μπορούσε, παρά τις διακηρύξεις του, να υποτάξει τους κρητικούς, τον ανακάλεσε και στη θέση του έστειλε τον Κροάτη εξωμότη Ομέρ Πασά, τον οποίο είχε προηγουμένως προαγάγει στον ανώτατο βαθμό του Στρατάρχη (Σαρδάρ Εκρεμ) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Συνάμα ο Σουλτάνος έδωσε διορία 6 εβδομάδων στον Ομέρ, για να καταπνίξει την Κρητική επανάσταση. Ο Ομέρ αποβιβάστηκε στις 27 Μαρτίου του 1867 στη Σούδα  της Κρήτης, εφοδιασμένος με άφψθονο χρήμα, ισχυρό πυροβολικό, 4.000 Τσερκέζους ιππείς και με ένα επιτελείο από είκοσι Ούγγρους , Πολωνούς, Γάλλους και Πρώσους αξιωματικούς.

Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του Κρητοβουλίδη, το σχέδιο του Τούρκου Ομέρ Πασά είχε δύο βασικούς στόχους, να καταλάβει τα Σφακιά (Λευκά όρη) και το Λασίθι (όρος Δίκτη), επειδή εκεί είχαν συγκεντρωθεί και οχυρωθεί οι επαναστάτες της Κρήτης και η λαϊκή μούσα της εποχής λέει:

“Αν δεν μερώσω τα Σφακιά Να κάψω το Λασίθι

Και αυτόν τον Αποκόρωνα  Δεν ησυχάζει η Κρήτη ’’

Και ο Γενικός αρχηγός των επαναστατών Μιχ. Κόρακας του απάντησε:

‘‘ Χίλια καλώς μας όρισε τ’ Ομερ Πασά τ’ ασκέρι

Απ’ άρματα δεν είχαμε και ήρθε να μας φέρει

Ο Ομέρ Πασάς (Μιχαήλ Λάτας)  1806 – 1871 ήταν εξωμότης και αιμοσταγής Οθωμανός στρατάρχης και κυβερνήτης. Γεννήθηκε στην Αυστρία το 1806 από Σερβική Ορθόδοξη χριστιανική οικογένεια με το όνομα Μιχαήλ Λάτας και αρχικά ήταν Λοχίας Μηχανικού στον Αυστριακό στρατό. Όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με τις κατηγορίες της υπεξαίρεσης, κατέφυγε στην Οθωμανική Βοσνία όπου προσηλυτίστηκε στο Ισλάμ, και στη συνέχεια εντάχθηκε στο οθωμανικό στρατό, όπου γρήγορα ανέβηκε στις τάξεις της ιεραρχίας. Ο Ομέρ είχε καταπνίξει στο αίμα τις ταραχές της Συρίας και του Λιβάνου, είχε διαπρέψει στον πόλεμο της Κριμαίας και στι Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και ειχε καταστείλει την επανάσταση της Βοσνίας , Ερζεγοβίνης. Ήταν διοικητής στον πόλεμο της Κριμαίας, όπου κέρδισε εξαιρετικές νίκες σε Σιλίστρα και Eupatoria και συμμετείχε στην πολιορκία της Σεβαστούπολης. Έσταζαν τα χέρια του από αίμα χριστιανικό. Η αγριότης του αυτή και η αιμοβορία του τον έκαναν να ανεβεί στον πιο ψηλό στρατιωτικό βαθμό και να θεωρείται ο καλύτερος στρατηγός της Τουρκίας. Το Μάρτιο του 1867 ο Σουλτάνος Αβδούλ Αζίζ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, βλέποντας ότι ο Γενικός Διοικητής Κρήτης Μουσταφά Πασάς ο Γκιριτλής (Κρητικός), δεν μπορούσε, παρά τις διακηρύξεις του, να υποτάξει τους κρητικούς, τον ανακάλεσε και στη θέση του έστειλε τον Κροάτη εξωμότη Ομέρ Πασά, τον οποίο είχε προηγουμένως προαγάγει στον ανώτατο βαθμό του Στρατάρχη (Σαρδάρ Εκρεμ) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Συνάμα ο Σουλτάνος έδωσε διορία 6 εβδομάδων στον Ομέρ, για να καταπνίξει την Κρητική επανάσταση . Ο Ομέρ αποβιβάστηκε στις 27 Μαρτίου του 1867 στη Σούδα  της Κρήτης  και στη συνέχεια κέρδισε πολλές μάχες, όμως το μόνο που κατάφερε ήταν να πνίξει στο αίμα το νησί, γιατί οι επαναστάσεις των Κρητών συνεχιζόταν μετα με περισσότερο μένος, κάτι για το οποίο οι Κρήτες και οι  Μεγάλες δυνάμεις διαμαρτυρήθηκαν στο Σουλτάνο και συνάμα οι Μ. Δυνάμεις απείλησαν με επέμβαση. Προ αυτού ο Σουλτάνος αντικατέστησε το 1869 τον Ομέρ και συνάμα τον έκανε  Υπουργό Πολέμου της Τουρκίας.

Ο Έλληνας πρόξενος στα Χανιά Νικ. Σακκόπουλος  σε επιστολή του αναφέρει τα έξης για τον Ομέρ Πασά: «Ο Ομέρ, όστις άλλοτε ην χριστιανός του ανατολικού δόγματος, εγεννήθη εν χωρίω Πλάσκη της Κροατίας τω 1806 και ωνομάζετο Μιχαήλ Λάττας. Οτε ήτο λοχίας του Μηχανικού της Αυστρίας, έκλεψε εν Βιέννη το ταμείον του σώματος εις ο ανήκε και δραπετεύσας μετέβη εις Τεργέστην , υπό πλαστόν όνομα, όπου προσεκολλήθη ως άριστος καλλιγράφος εις εν εμπορικόν γραφείον. Εκεί απεπλάνησε την θυγατέρα του κυρίου του εμπόρου, επειδή ήτο ευειδής, παρά του οποίου είχε ευρει προστασίαν. Υπεξαιρέσας ικανά δέματα βάμβακος μετέβη μετά της αθώας νέας εις Βοσνίαν Εκεί πιεζόμενος από την δυστυχίαν και μη έχων άλλον εφόδιον ειμή την σωματικήν του καλλονήν, προσεκολλήθη εις έμπορον τινά κρατών τα εμπορικά του βιβλία. Είτα προσελήφθη ως τσιμπουξής παρά Χουσε’ίν Πασά τινί, Διοικητή του Βιδινίου, όστις το 1834 τον έπεμψεν εις Κωνσταντινούπολιν. Απέβαλε τότε την δυστυχήν  σύζυγόν του. Μετά το νέο επάγγελμά του , δι όπερ ουδ ίχνος τιμής του απέμεινε, εδέχθη και την νια θρησκείαν, ελθών εις Κωνσταντινούπολιν, όπου ωθούμενος υπό των προστατών πασάδων έφθασεν εις τον υψηλότερον βαθμόν της Τουρκικής Αυτοκρατορίας. Εις Κρήτη καταχρώμενος της παντοδυναμίας του  έρριψε πολλά οικογενείας εις το πένθος της ατιμίας. Καθ’ ο διάστημα έμεινεν εις Χανιά η ζωή του υπήρξε σκανδαλώδης δια τας εντίμους οικογενείας, η δε οικία του εργαστηρίον οργίν και ασωτείας».

 

Ο σύγχρονος του ποιητής Ι. Κωνσταντινίδης λέει:

«Κι ακούγεται άγρια φωνή και έβγαινε από τον Άδη,

Κι έλεγε: Ομέρη άπιστε και του Χριστού προδότη

Που ήλλαξες την πίστη σου Ιούδα ισκαριώτη.

Και σφάζεις γυναικόπαιδα και γέροντες και γράδες

Και μήτε τα παιδιά πονείς μήτε και ταις μανάδες…»

 

 

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΣΦΑΚΙΩΝ  23/4/1867

Στις 10 Απριλίου 1867 ο Ομέρ Πασάς βγήκε από τα Χανιά επικεφαλής 14.000 ταχτικού στρατού και 1500 άτακτων Τουρκοκρητικών με 12 ορεινά κανόνια, για να επιτεθεί κατά των Σφακίων. Προ αυτού με οδηγίες της Προσωρινής κυβέρνησης έγινε η φρούρηση των Σφακίων. Ο Ζυμβρακάκης κατέλαβε τον πόρο της Κράπης, και τη πρόσβαση των Μυριοκεφάλων Βουρβουρέ- Καλλικράτη κατέλαβαν ο Κόρακας, ο Κορωναίος, ο Βυζάντιος, ο Μαρινάκης, ο Βαρδάκης, ο Φασούλης, ο Σγουρός, ο Μοσχοβίτης, ο Πλεύρης, ο Δημητρακάκης κ.α. Ο Χατζημιχάλης Γιάνναρης και ο Κριάρης παρακολουθούσαν τα μετόπισθεν του στρατού του Ομέρ, ενώ τα γυναικόπαιδα των χωριών είχαν μεταφερθεί στον Ομαλό, στη Σαμαριά και στην Αράδενα, για να σωθούν,

Στις 16 του Απρίλη 1867 ο Ομέρ Πασάς στρατοπεδεύει στους Αρμένους, Στύλο και Πρόβαρμα Αποκορώνου. Στις 18 Απριλίου αφήνει στον Μπρόσνερο τον Μεχμέτ Πασά με 5000 άνδρες και τον Αλή Ριζά Πασά στους Αρμένους  και με το υπόλοιπο του στρατού  ξεκινά για την Αργυρούπολη Ρεθύμνης, προκειμένου από εκεί  να βαδίσει προς τα Μυριοκέφα, απ΄όπου φανταζόταν ότι μπορούσε ευκολότερα να καταλάβει τα Σφακιά. Στις 23 του Απρίλη επιτίθενται συγχρόνως ο Μεχμετ Πασάς κατά του Ζυμβρακάκη στην Κράπη και ο Ομερ Πασάς κατά των Μυριοκέφαλών  - Καλλικράτη, όπου βρισκόταν ο Κόρακας  με το ιππικό του, τους Κένταυρους της Μεσσαράς. Εκεί στις δυο προσβάσεις των Σφακίων, στην Κράπη και στον Καλλικράτη, ορθώθηκε η αθάνατη κρητική λεβεντιά και μαζί με τους εθελοντές, που είχαν έρθει από την Ελλάδα, προφύλαξαν τα Σφακιά από την Τουρκική εισβολή.

Ωστόσο ο Ομέρ δεν πτοείται. Απλά άλλαξε σχέδιο. Σκέφτηκε, όπως προκύπτει από τις μετέπειτα κινήσεις του,  αντί να χάνει τον καιρό του και άνδρες σε μια καλά οργανωμένη άμυνα, να στραφεί προς τα ανατολικά της Κρήτης ( Ρέθυμνο και Ηράκλειο) σπέρνοντας το θάνατο στα χωριά θέλοντας έτσι από τη μια να βγάλει τους επαναστάτες από τα Λευκά όρη - Σφακιά και να τους φέρει στα πεδινά μέρη του Ρεθύμνου και Ηρακλείου όπου θα του ήταν πιο εύκολο να τους νικήσει και από την άλλη να καταστρέψει την υπόλοιπη Κρήτη που τροφοδοτούσε τους Σφακιώτες επαναστάτες και σε άνδρες και σε τροφοδοσίες κλπ.

 

Η ΚΡΗΤΗ ΣΕ ΠΛΗΡΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

Σε ποια κατάσταση έφθασαν να ζουν τότε οι Κρήτες μας αναφέρει ο Γάλλος εθελοντής Desmaze: <<…. Ρημαγμένο το νησί ολότελα μέχρι το υπέδαφος του, ακαλλιέργητη η γη του, δεν έδινε πια τους καρπούς της . Η πείνα είχε αρχίσει να λυμαίνεται  σκληρά μεταξύ του αλλόφρονος πληθυσμού, που έμοιαζε σα μελισομανι αναστατωμένο. Οι νεκροί μέναμε άτοί και οι βαριές αναθυμιάσεις των πτωμάτων αναμιγνύονταν σα έρημα χωράφια με τη βαριά οσμή  της πυρκαγιάς των καμένων χωριών. Σαράντα χιλιάδες Οθωμανικός στρατός κι άλλοι τόσοι άταχτοι ντόπιοι μπασιμπουζούκηδες ή ξένοι, προσπαθούσαν μάταια να κάμψουν αυτόν τον ανεξερεύνητον σαν το Λαβύρινθο του λαό κι άγριο σαν το Μινώταυρο του.  Οι καλλίτεροι στρατηγοί της Τουρκιάς, ο Σουλειμάν, ο Ρεσίτ, ο Δερβίς, ο εξωμότης φραγκοπρώσος Μεχμέτη Αλής, που το πραγματικό του όνομα ήταν Αδόλφος Ντεπρουά, διοικούσαν  κάτω από την αρχιστρατηγία  του άλλοτε Αυστριακού Μηχανικού  (Ομέρ πασά) αυτήν την εξοντωτική στρατιά, διηρημένη σε επτά ταχύτατες ταξιαρχίες που περιέτρεχαν παντοτινά και χωρίς στάση ολόκληρο το νησί και λεηλατούσαν ότι εύρισκαν μπροστά τους… Κανένας οίκτος και καμιά συγγνώμη ούτε από τη μια μεριά ούτε και από την άλλη στον εξοντωτικό αυτό πόλεμο, που εγκαινίασε ο αντιβασιλέας Ομάρ Πασάς…».

 

 

ΜΑΧΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 21 - 30/5/1867

 

Στις 10 Μαΐου του 1867 ο Ομέρ Πασάς (αρχιστράτηγος των Οθωμανών τότε) μαζί με το Ρεσίτ Πασά (στρατηγό των Οθωμανών Ηρακλείου) φεύγουν με το στρατό τους από το Πέραμα και κατευθύνονται προς την πόλη του Ηρακλείου, με σκοπό από εκεί να ετοιμάσουν την εκστρατεία εναντίον των επαναστατών της Ανατολικής Κρήτης, οι οποίοι βρισκόταν στο Οροπέδιο Λασιθίου (Δίκτης). Στο διάβα τους καίνε τα Ανώγεια  και τα άλλα χωριά του Μυλοποτάμου σφάζοντας και όσους αμάχους βρισκόταν εκεί. Αφού έκαψαν  και την Τύλισο, ήρθαν στο Ηράκλειο. Στις 13 του Μάη ο Ομέρ Πασάς βγαίνει από το Ηράκλειο και καταρχήν στρατοπεδεύει στα Σπήλια, δίπλα στην Κνωσό, όπου μετά δυο μέρες έρχεται και ο Τουρκικός στρατός του Τυμπακίου και του Αγίου Μύρωμα. Η δύναμη του Ομέρ ανέρχεται τώρα σε 15.000 άνδρες. Μαζί του ενώνονται και πολλοί Τουρκοκρίτες Βασιμπουζούκοι ή Μπασιβουζούκοι (άτακτος τούρκικος στρατός) με αρχηγό τον Αλή Αγά Μπραζέρη. Στις 15 Μαΐου 1867 στα Σπήλια ο Ομέρ Πασάς κάλεσε σε πολεμικό Συμβούλιο τους στρατηγούς του, για να καταστρώσουν το σχέδιο άμεσης επίθεσης κατά του Λασιθίου. Σύμφωνα με το Τουρκικό σχέδιο, θα πήγαινε σαν εμπροσθοφυλακή ο Μπρατζέρης  με τους Βασιμπουζούκους, θα ακολουθούσε ο Ρεσιτ Πασάς με την εφεδρεία και θα ερχόταν έπειτα ο Ομέρ Πασάς με το κύριο σώμα του Αιγυπτιακού στρατού. Συνάμα   η Τούρκικη Φρουρά στο Φρούριο της Σπίνας Λόγγας (κάπου χίλιοι στρατιώτες), που βρισκόταν στο απέναντι μέρος απ’ όπου θα έκανε επίθεση ο Ομέρ, να κάνει έξοδο και επίθεση κατά των επαναστατών ως αντιπερισπασμό. Πράγματι στις 15 Μαίου η Τουρκική Φρουρά της Σπίνας Λόγγας με 1.000 περίπου άνδρες κάνει έξοδο και επίθεση, όμως οι επαναστάτες της περιοχής τους αποκρούουν, οι οποίου πανικοβλήθηκαν και επέστρεψαν στο Φρούριο. Στις 18 Μαΐου 1867 οι Τούρκοι αρχίζουν αναγνωριστικές επιθέσεις για  εισβολή στο Λασίθι. Από την άλλη οι επαναστάτες στέλνουν στις 20 Μαΐου ένα μικρό απόσπασμα και κτύπησε τις εμπροσθοφυλακές του Ομέρ στο Καστέλι, κάτι που τον ανάγκασε να έρθει με το Ρεσίτ Πασά και να το καταλάβουν . Μαζί τους στις 20 Μαΐου στο Καστέλι ήρθε σε βοήθεια και ο Φερικ (αντιστράτηγος) Ισμαηλ Πασάς της Αιγύπτου με τρία Τάγματα Αιγυπτιακού στρατού., ο οποίος δεν είναι άλλος, παρά ο Εμμανουήλ Καμπάνης ή Παπαδάκης , γιος του του παπά Φραγκιά από το Ψυχρό Λασιθίου, που αιχμαλωτίστηκε μικρός το 1823 και εξισλαμίστηκε.

Σημειωτέον ότι Αρχιστράτηγος των Τουρκοαιγυπτιακών στρατευμάτων ήταν ο Ομέρ Πασας, ο οποίος  ήταν και εκείνος εξισλαμισμένος, ήταν Κροάτης χριστιανός, πρων αξιωματικός Μηχανισκού στου Αυστριακού στρατού,  και φημιζόμενος για τη θηριωδία του.  Στρατηγοί των τουρκοαιγυπτιακών στρατευμάτων ήταν οι Πασάδες Ρεσίτ και Αλή Ριζα.

Από την επίσημη έκθεση του Αρχηγού Κ. Σφακιανάκη πληροφορούμαστε ότι:  Οι ένοπλοι επαναστάτες στο Λασίθι, ήσαν περίπου 5.000 άνδρες με Γενικό Αρχηγό  το καπετάν Μιχάλη Κόρακα (Μιχάλη Καρούζο)  από την Πόμπια της Μεσαράς, Γενικός Αρχηγός των ενόπλων από τις έξι Ανατολικές επαρχίες (Πεδιάδος, Βιάννου, Λασιθίου, Μεραμβέλου, Ιεράπετρας και Σητείας)  ήταν ο Κωνσταντίνος Σφακιανάκης  από το Βραχάσι και με Υπαρχηγό τον Αντώνιο Ζωγράφο ή Ξανθουδίδη από τo Αβδού Πεδιάδος.  Οπλαρχηγοί των της επαρχίας Λασιθίου ήταν ο Εμμανουήλ Μηλιαράς από το Τζερμιάδω, ο Εμμ Καζάνης ή Καζανάκης από το Μαρμακέτω και ο Αριστοτέλης Βασιλογιώργης από το Γεροντομουρί.  Οπλαρχηγοί των της επαρχίας Μεραμβέλου ήταν ο Κωνσταντίνος Κοζύρης από την Κριτσά και ο Εμμ Κοκκινάκης από τη Νεάπολη. Οπλαρχηγός των της επαρχίας Ιεράπετρας ήταν ο Εμμανουηλ Λακέρδας από την Ανατολή και των της επαρχίας Σητείας ο Σήφης Δερμιτζάκης από τη Σητεία. Οπλαρχηγός των της επαρχίας Πεδιάσος ήταν ο Ν. Τυλιανάκης Οπλαρχηγοί των της επαρχίας Ριζου (Βιάννου) ήταν ο Γεώργιος Μιχαλοδημητράκης, ο Εμμ Χατζάκης  και  ο Γεώργιος Βαρδιατσάκης. Επίσης οι πεντακοσίαρχοι Ιωάννης Μουρελλάκης και Αντώνιος Καλλιατάκης. Οι εθελοντές αρχηγοί και οπλαρχηγοί που βρέθηκαν και πήραν μέρος στις μάχες του Λασιθίου ήσαν ο Δημήτριος Πετροπουλάκης και ο ταγματάρχης Ηλίας Δημητρακαράκος από τη Μάνη, ο Γεώργιος Κουρμούλης λοχαγός του Ελληνικού στρατού και ο Χρήστος Βυζάντιος συνταγματάρχης επίσης του Ελληνικού στρατού σε αποστρατεία. Το επαναστατικό σώμα αποτελείτο από 3000 περίπου οπλοφόρους από την ανατολική Κρήτη και 700-800 περίπου εθελοντές με Αρχηγό το Συνταγματάρχη του ελληνικού στρατού Δημήτριο Α. Πετροπουλάκης από τη Μάνη.

Οι Λασιθιώτες Οπλαρχηγοί Καζάνης και Μηλιαράς είχαν φροντίσει τα γυναικόπαιδα να μεταφερθούν στα βουνά της Δίκτης ( Καθαρό και Σελένα), καθώς και σε κρυφές σπηλιές της Δίκτης ((Τρύπα Στραβολαγκάδας) κ.α.

Στις 20 Μαΐου ο κύριος όγκος του στρατού με το Ρεσίτ Πασά (αρχηγό των Τούρκων Ηρακλείου) επεχείρησε να ανέβει στο Οροπέδιο Λασιθίου δια μέσου της Γερακιανής Λαγκάδας. Ο Αιγύπτιος Ισμαήλ Φερίκ Πασάς με τον  αιγυπτιακό στρατό βάδισε από τον αυχένα του Τσούλη το Μνήμα. Οι πρώτες συγκρούσεις έγιναν στη θέση «καράς το πηγάδι» με σθεναρή αντίσταση των επαναστατών (3.000 οπλοφόροι ντόπιοι και 700 εθελοντές Ελλαδίτες ). Ωστόσο στις 21 Μαΐου ο Ομέρ με παραπλανητικό ελιγμό και λόγω των υπέρτερων δυνάμεων που διέθετε έναντι των Επαναστατών κατάφερε και εισέβαλε στο Οροπέδιο Λασιθίου. Ο Ομέρ, με υπόδειξη του προδότη Δημήτρη Γαλυφή και Τουρκοκρητικών, έκανε πως εισβάλει στο Οροπέδιο Λασιθίου από τους συνήθεις και πιο κοντινούς διόδους ανάβασης ( δηλαδή από τους διόδους Τσούλη Μνήμα και  Κερά-Άμπελος) και από την άλλη, αφού άφησε εκεί λίγο στράτευμα να απασχολεί-καθηλώνει τους επαναστάτες, εισέβαλε με  15.000 στρατιώτες προς το Λασίθι  από την Έμπαρο - Γερακιανή Λαγκάδα, που  ήταν ναι μεν δίοδος μακράς απόστασης και χωρίς δρόμο, όμως  χωρίς μέρη που μπορούσαν να του γίνουν παγίδες. Το στρατό του τον είχε φέρει στην Έμπαρο  κρυφά από την προηγούμενη μέρα που έκανε τις αναγνωριστικές επιθέσεις.  Τη δίοδο αυτή  φύλασσαν λίγοι επαναστάτες με τον Οπλαρχηγό Χατζάκη, που γρήγορα εξουδετερώθηκε από τη μεγάλη αριθμητική υπεροχή των Τουρκοαιγυπτίων. Από τις 21 έως τις 29 Μαΐου στο Οροπέδιο Λασιθίου από τη μια γίνονται ομηρικές μάχες και από την άλλη οι Τουρκοαιγύπτιοι μπαίνοντας στα 18 χωριά του Οροπεδίου τα κατακαίγουν και συνάμα σφάζουν όποιον έβρισκαν εκεί, ακόμη και γέρους, γυναίκες και παιδιά. Στις 28 Μαΐου οι Κρήτες επαναστάτες ανασυγκροτήθηκαν στο οροπέδιο του Λιμνακάρου. Μαθαίνοντας αυτό οι Τούρκοι πάνε να τους βρουν. Ωστόσο με ελιγμό οι Κρήτες ξανακατεβαίνουν στο κάμπο του Λασιθίου. Εκεί έρχονται το πρωί στις 29 Μαΐου και οι Τούρκοι, για να δώσουν μάχη, όμως καταπονημένοι τώρα τους παραλαμβάνουν οι Κρήτες έξωθι του χωριού Τζερμιάδο προς Μαρμακέτω και τους νικούν κατά κράτος. Τουρκοαιγύπτιοι στρατιώτες νεκροί περί τους 2000. Έλληνες επαναστάτες  νεκροί 150. Ωστόσο στις 30 Μαίου 1867 ο Τουρκοαιγυπτιακός στρατός καταφέρνει να ανασυγκροτηθεί στο όρος Αφέντη, ένα βουνό πάνω από το Ψυχρό. Ακολούθως ένα τμήμα του μένει εκεί, ένα άλλο προχωρά  προς το Τζερμιάδων και το άλλο προς προς Μέσα Λασίθι, με σκοπό να περικυκλώσουν τους επαναστάτες εντός του κάμπου του Οροπεδίου. Στο διάβα τους καταδιώκουν και κατακρεουργούν όποιον  έβρισκαν, μικρό ή μεγάλο, γυναίκα ή παιδί. Προ αυτού αφενός οι επαναστάτες φεύγουν προς τα δύσβατα μέτη στην Αλόιδα και Καθαρό, για να σωθούν. Επίσης κάποιοι εθελοντές και άμαχοι που δεν είχαν προηγούμενα καταφύγει στα βουνά, κατέφυγαν στους ανεμόμυλους στη θέση Ζάρωμα  (πάνω από το χωριό Μέσα Ποτάμους) όπου μετά  τους κατακρεούργησαν οι Τούρκοι του Ομέρ. Κατέκαψαν και τους μύλους και προ αυτού αργότερα κτίστηκαν νέοι αλλού, αυτοί στη θέση Άμπελος.

Γράφει ο ποιητής Κωνσταντινίδης για την καταστροφή του Λασιθίου:

Ευθύς αρχίζει η Τουρκιά τότε την ώρα κείνη

και κανονιοβουλούσανε κι η μέρα νύχτα εγίνη.

Ο ήλιος εθαμβώθηκε τρέμει και φεύγει πέρα

και οι καπνοί του μπαρουτιού μαυρίζουν τον αέρα.

Πέφτουν οι μπάλες σαν βροχή οι μπόμπες σαν χαλάζι

κι η γη οπού δεν ήνοιωθε άρχισε να τρομάζει….

 « όπου στραφείς, ένα κορμί νεκρό θε ν’ απαντήσεις,

χωριό δεν βρίσκεις να σταθείς, δέντρο για να ακουμπήσεις

τα χόρτα εμαράθηκαν κι όλα τα δεντρά ακόμα

και μαύροι βγαίνουν στεναγμοί απ’ της γης το χώμα…» 

 

 Και η κρητική μούσα λέει:

«Πάρε τη ράχη του βουνού κι ανέβα πέτρα-πέτρα

σε κάθε πέτρα που πατείς κι ένα αγώνα μέτρα».

 

Τελικά Ο Ομέρ πασάς με τους τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις κατάφερε να καταπνίξει στο αίμα την επανάσταση του Λασιθίου και αυτό όχι λόγω της μαχητικότητας ή της αριθμητικής του υπεροχής (οι Τουρκοαιγύπτιοι ήσαν 30.000 και οι επαναστάτες κάπου 5000 χιλιάδες), αλλά λόγω έλλειψης πυρομαχικών των επαναστατών. Ωστόσο η μάχη αυτή ήταν η σημαντικότερη και η ενδοξότερη μετά το Αρκάδι, γιατί έδειξε ότι οι Κρητες ήταν αποφασισμένοι να κατακτήσουν και να κερδίσουν την ελευθερία τους, καθώς σημειώνει στην έκθεσή του ο Σφακιανάκης, κάτι που έγινε λίγο μετά, το 1898.

Οι απώλειες των Τουρκοαιγυπτίων στη Μάχη του Λασιθίου ήταν πολύ μεγάλες. Σύμφωνα με την έκθεση Σφακιανάκη οι πληγωμένοι ήταν αρκετές χιλιάδες και οι σκοτωμένοι ανερχόταν χωρίς υπερβολή σε εφτακόσιους ανάμεσα στους οποίους πάρα πολλοί Τουρκοκρητικοί μπασιμπουζούκοι με τον αρχηγό τους Αλή Αγά Μπραζέρης (φονεύτηκε από τον ίδιο τον Κόρακα). Επίσης κατά τη μάχη δολοφονήθηκε  από τους Τούρκους και ο αιγύπτιος αντιστράτηγος Φερικ Ισμαηλ Πασάς. Ο Ομέρ του πρόσφερε δηλητηριασμένο καφέ, επειδή κατά τη Μάχη  έδειξε να μη μάχεται κατά των συμπατριωτών του με μένος.Από τους επαναστάτες σκοτώθηκαν στις μάχες του Λασιθίου πάνω από 150, ανάμεσα στους οποίους ήταν ο οπλαρχηγός Δ. Τσικριτσής και οι Μαυροβουνιώτες φιλέλληνες Μάρκος Κεντέρα, Τόμο Κιούρο,Ταντς Ταντάροβιτς και Βουκ Μάρκοβιστ. 

 

Σημειώνεται  επίσης ότι προς χάρη της αιματηρής 10ημερης γιγαντομαχίας Λασιθίου στις 21 - 30/5/1867,  η Κρητική Επαναστατική Διοίκηση των Απελευθερωτικών Αγώνων κατά τα έτη 1866 – 1869  ονόμασε Λασίθι και το νομό που ανήκει η επαρχία Λασιθίου όπου έγινε η Μάχη αυτή, σύμφωνα με τον Οργανικό Νόμο του 1866 (Βλέπε Κρητικός Κώδικας, έκδοση ‘Α Χανιά 1879 – 1189, Τόμος Α, σ. 63).  Πριν ο νομός Λασιθίου ονομαζόταν νομός Σητείας, στα Βενετσιάνικα TERRITORIUM SITTIA ή SETTIA.

 

 

 

 

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΣΦΑΚΙΩΝ

Στα τέλη Ιουνίου 1867 ο Ομέρ Πασάς αποφασίζει να επιστρέψει στα Σφακιά, αφού είχε διαλύσει τα ανατολικά της Κρήτης επαναστατικά κέντρα.  Αναχωρεί λοιπόν με το στρατό του δια θαλάσσης για το Φραγκοκάστελο  από το Τυμπάκι, δίνοντας συνάμα εντολή και στον Ρεσίτ Πασά του Ηρακλείου να κατευθυνθεί και αυτός με το στρατό του, μέσω Αγ. Βασιλείου, προς τον Καλλικράτη Σφακίων, για να κτυπήσουν τα Σφακιά από πολλές κατευθύνσεις. Ο Καπεταν Κόρακας με τους Ηρακλειώτες και Λασιθιώτες οπλαρχηγούς, τον Ρωμάνο, τον Κατεχάκη, τον Κοκκινίδη, τον  Βλαχάκη, το Μαστραχά, τον Σφακιανάκη, τον Τυλιανάκη, τον Τριφίτσο, το Γιαλιτάκη, το Σταυρουλάκη κ.α. οχυρώνονται στα περάσματα της Γέργερης και προσπαθούν να ανακόψουν την  προέλαση του Ρεσίτ. Μη δυνάμενοι να ανακόψουν τον Ρεσίτ, υποχώρησαν στον Ψηλορείτη. Εκμεταλλευόμενος την κατάσταση αυτή ο Ομέρ εισβάλει στα Σφακιά στις αρχές Ιουλίου 1867, από τρία διαφορετικά σημεία. Ο ίδιος από τη μεριά της θάλασσας, ο Ρεσίτ από τον Καλλικράτη και ο Μεχμέτ Πασάς από τα’ Ασκύφου. Οι Σφακιανοί υπερασπίστηκαν απεγνωσμένα τον τόπο τους, όμως μπροστά στην αριθμητική και υλική υπεροχή των Τουρκοαιγυπτίων αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν  και τραβηχτούν στα όρη. Οι Σφακιανές χαράδρες γέμισαν τότε από σκοτωμένους Τούρκους και επαναστάτες και στη μάχη της Αράδαινας σκοτώθηκε και ο Ντελή Χουσείν, ο αρχηγός των Τουρκοκρητικών μπασιμπουζούκων του Ηρακλείου. Οι Τούρκοι κατάστρεψαν και ρήμαξαν τα Σφακιά, κάτι όπως έκαναν και στο Λασίθι. Ωστόσο και η μάχη αυτή έδειξε ότι ο Ομέρ μπορεί να κερδίζει τις μάχες με τους επναστάτες, όμως δεν ήταν ικανός να καταστείλει παντελώς την όλη επανάσταση της Κρήτης

 

 

ΟΡΓΑΝΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ 1868

Επειδή από τη μια η επανάσταση του 1866 συνεχιζόταν, συμπλήρωσε δύο χρόνια αιματηρών αγώνων και οι Τούρκου δε μπορούσαν να την καταπνίξουν και από την άλλη οι Τούρκοι συνεχώς προέβαιναν σε ωμότητες σε βάρος των Κρητών, είχε ξεσηκωθεί η κοινή γνώμη στην Ευρώπη σε βάρος της Τουρκίας και προ αυτού  αναγκάστηκε ο Σουλτάνος  να μεταβάλλει την πολιτική του στάση, καθ' ότι η δυσφορία της κοινής γνώμης στην Ευρώπη  διογκωνόταν. Έστειλε λοιπόν στην Κρήτη το 1868 το μεγάλο βεζίρη Ααλή Πασά κομιστή διοικητικών παραχωρήσεων, που θα αποτέλεσαν τη βάση του λεγόμενου Οργανικού Νόμου του 1868. Επρόκειτο για ένα καθεστώς υποτυπώδους ημιαυτονομίας και σύμφωνα με αυτό η Κρήτη θα αποτελούσε ένα βιλαέτι (διοικητική επαρχία) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, διοικούμενο από το βαλή, που διοριζόταν από το Σουλτάνο.  Ειδικότερα με τον "Οργανικό Νόμο" του 1868  η Κρήτη ονομάζεται Γενική Διοίκηση, με διοικητή που διορίζεται από το Σουλτάνο και πλαισιώνεται από ένα μωαμεθανό και ένα χριστιανό σύμβουλο. Με το ίδιο νόμο το νησί διαιρέθηκε σε πέντε διοικήσεις και είκοσι επαρχίες. Θα μπορούσαν να διορίζονται και χριστιανοί στις διοικήσεις αυτές· στα δικαστήρια θα μετείχαν χριστιανοί και μουσουλμάνοι, ενώ αιρετοί σύμβουλοι θα μετείχαν στο κεντρικό συμβούλιο της Γενικής Διοίκησης. Επίσης αναγνωρίστηκε η ισοτιμία των δύο γλωσσών, ελληνικής και τουρκικής.  Οι επαναστάτες απέρριψαν το εν λόγω, αλλά ο Ααλή Πασάς προχώρησε με ταχύτητα στην επεξεργασία του Οργανικού Νόμου. Προκήρυξε εκλογές στις κατεχόμενες από τους Τούρκους περιοχές και συγκρότησε μια συνέλευση από 30 μουσουλμάνους και 20 χριστιανούς, ανθρώπους χωρίς κανένα κύρος και καμιά επιβολή, εκλεγμένους με υποσχέσεις και δωροδοκίες. Έτσι προχώρησε στην ψήφιση του Οργανικού Νόμου, που τέθηκε σε εφαρμογή στις 3 Φεβρουαρίου 1868. 

 

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1878 ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΧΑΛΕΠΑΣ

 

Η κήρυξη του Ρωσοτουρκικού πολέμου την Άνοιξη του 1877 και η διαφαινόμενη ήττα της Τουρκίας θεωρήθηκε κατάλληλη ευκαιρία, για να λυθεί το Κρητική ζήτημα. Έτσι τον Ιανουάριο του 1878 άρχισε νέα επανάσταση. Αρχηγός στις δυτικές επαρχίες ήταν ο Χατζή Μιχάλης Γιάνναρης  και στις Ανατολικές ο Μιχάλης Κόρακας. Αποτέλεσμα των ως άνω αγώνων ήταν ο Γενικός Διοικητής Κρήτης Αδοσίδης (1818 – 1895) να υπογράψει στις 15 Οκτωβρίου τη λεγόμενη Σύμβαση της Χαλέπας στο ομώνυμο προάστιο των Χανίων, που αποτελούσε  συνέχεια του Οργανικού Νόμου του 1868, ήταν ο νέος Οργανισμός της Κρήτης. Με τη σύμβαση αυτή δημιουργείται καθεστώς ημιαυτόνομης επαρχίας. Με τη σύμβαση αυτή παραχωρήθηκε ένα είδος αυτόνομου πολιτεύματος στην Κρήτη. Καθιερωνόταν ως επίσημη γλώσσα στη βουλή και στα δικαστήρια η Ελληνική, ιδρυόταν η Κρητική Χωροφυλακή από εντόπιους και κατ’ αναλογία προς χριστιανούς και μουσουλμάνους. Ο Γενικός Διοικητής της Κρήτης μπορεί να είναι και Χριστιανός. Η πλειοψηφία της Βουλής να αποτελείται από Κρητικούς κ.α.

Ειδικότερα τον Ιανουάριο του 1878 το πολυπληθές χριστιανικό στοιχείο της Κρήτης ξεσηκώθηκε για μία ακόμη φορά κατά του Οθωμανού δυνάστη, θέλοντας να εκμεταλλευθεί τη δυσμενή για τους Τούρκους εξέλιξη του Ρωσοτουρκικού Πολέμου και να επιτύχει την πολυπόθητη Ένωση με τη μητέρα Πατρίδα. Συγκρότησε την «Παγκρήτιο Επαναστατική Επιτροπή» στο Φρε Αποκορώνου, έχοντας εξασφαλίσει την υποστήριξη της Αθήνας και του πρωθυπουργεύοντος Χαρίλαου Τρικούπη (27 Δεκεμβρίου 1877).

Από την πλευρά του, ο Σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίντ Β' με την προτροπή της Αγγλίας αναζήτησε πολιτική λύση στο αναφυέν πρόβλημα. Απέρριπτε, όμως, τα αιτήματα των χριστιανών, που ζητούσαν αυτονομία της Κρήτης και χριστιανό διοικητή ως ηγεμόνα. Η κίνησή του αυτή εξόργισε τους επαναστάτες, οι οποίοι μέχρι τα τέλη Μαρτίου είχαν θέσει υπό τον έλεγχό τους την κρητική ύπαιθρο, περιορίζοντας τους μουσουλμάνους στα φρούρια των μεγάλων πόλεων. Η ραγδαία αυτή εξέλιξη δημιούργησε προς στιγμήν ελπίδες ότι η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα ήταν πολύ κοντά. Διαψεύστηκαν, όμως, όταν το Συνέδριο του Βερολίνου (13 Ιουνίου - 13 Ιουλίου 1878), που συγκάλεσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις, απέρριψε το σχετικό αίτημά τους, υποδεικνύοντας στην Τουρκία να προχωρήσει σε νέες παραχωρήσεις προς τους Χριστιανούς της Κρήτης. Πράγματι, στις 3 Οκτωβρίου 1878 υπογράφηκε η Σύμβαση ή Χάρτης της Χαλέπας, που χορηγούσε καθεστώς ημιαυτονομίας στη Μεγαλόνησο. Οι κυριότερες διατάξεις προέβλεπαν τα εξής:Ο Γενικός Διοικητής της Κρήτης θα μπορούσε να είναι και χριστιανός. Η θητεία του ήταν πενταετής, με δυνατότητα ανανέωσης. Ο Γενικός Διοικητής θα είχε ένα σύμβουλο από το άλλο θρήσκευμα (μουσουλμάνο αν ήταν χριστιανός και χριστιανό αν ήταν μουσουλμάνος). Γενική Συνέλευση (Βουλή), στην οποία θα πλειοψηφούσαν για πρώτη φορά οι χριστιανοί, θα είχε 80 μέλη (49 χριστιανούς και 31 μουσουλμάνους). Ίδρυση αστυνομικού σώματος με την επωνυμία Κρητική Χωροφυλακή, που θα στελεχωνόταν αποκλειστικά από ντόπιους. Αναγνώριση της ελληνικής ως επίσημης γλώσσα των δικαστηρίων και της Γενικής Συνέλευσης. Μόνο τα επίσημα πρακτικά, οι αποφάσεις των δικαστηρίων και η επίσημη αλληλογραφία θα συντάσσονταν και στις δύο γλώσσες. Χορήγηση γενικής αμνηστίας σε όσους είχαν λάβει μέρος στην εξέγερση του 1878 και άδεια οπλοφορίας στους Κρητικούς, με την οποία θα μπορούσαν να κρατήσουν τα όπλα τους. Θεσμοθέτηση σημαντικών φορολογικών ελαφρύνσεων. Παραχώρηση για πρώτη φορά του δικαιώματος για την ίδρυση φιλολογικών συλλόγων και την έκδοση εφημερίδων.

Τη συμφωνία υπέγραψαν από Οθωμανικής πλευράς ο Βαλής της Κρήτης (γενικός διοικητής) Κωστάκης Αδοσίδης Πασάς, ο στρατηγός Μουχτάρ Πασάς και ο Σελίμ Εφέντι, ενώ από χριστιανικής πλευράς οι εκπρόσωποι της «Παγκρητίου Επαναστατικής Επιτροπής», Γεώργιος Παπαδοπετράκης, Κωσταρός Βολουδάκης, Ιωάννης Σφακιανάκης, Χαρίλαος Ασκούτσης, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Αντώνιος Μιχελιδάκης, Ζ. Θειακάκης, Κυριάκος Χατζηδάκης, Στυλιανός Σταυρούδης, Αντώνιος Σήφακας και Α. Μενεγίδης.

Η Σύμβαση επικυρώθηκε τις αμέσως επόμενες μέρες με φιρμάνι του Σουλτάνου, ο οποίος τον Νοέμβριο του 1878 διόρισε Βαλή της Κρήτης τον ελληνικής καταγωγής χριστιανό αξιωματούχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Ισκεντέρ Πασά (Αλέξανδρο Καραθεοδωρή).

Η Σύμβαση της Χαλέπας εφαρμόστηκε μέχρι την επόμενη εξέγερση των Κρητικών το 1889. Τα 11 χρόνια της εφαρμογής της αθετήθηκε πολλάκις από την Οθωμανική διοίκηση, όπως και ο Οργανικός Νόμος του 1868, και υπονομεύτηκε από την οξεία πολιτική και κομματική διαμάχη μεταξύ «Καραβανάδων» (συντηρητικών) και «Ξυπόλυτων» (φιλελεύθερων).

 

 

 

 

 

Α. ΚΑΠΕΤΑΝ ΚΑΖΑΝΗΣ, 1793 – 1846

 

Καπεταν Καζάνης (Μανώλης Γ.  Ροβίθης)

Ο Καπεταν Καζάνης (1793-1846) γεννήθηκε στο χωριό Μαρμακέτο του οροπεδίου Λασιθίου, όπου και έζησε τα παιδικά του χρόνια, κάτω από την τούρκικη τυραννία. Το πραγματικό του όνομα ήταν Εμμανουήλ Γεωργίου Ροβίδης. Το Καζάνης, που σήμερα είναι οικογενειακό επίθετο,  ήταν παρατσούκλι που είχε δοθεί στον παππού του Καπεταν Καζάνη. Όταν βάφτιζαν τον παππού του στη Μονή Κρουσταλλένιας το 1740, οι Τούρκοι μπήκαν και άρχισαν να λεηλατούν την εκκλησία. Τότε έσπασαν και την πήλινη κολυμπήθρα, αλλά οι ιερείς έκαναν τη βάφτιση κανονικά με ένα καζάνι, από το οποίο δόθηκε στον παππού του το παρατσούκλι Καζάνης. Το 1810, όταν ακόμη ο Μανώλης Καζάνης ήταν 17 χρονών, ένας Τούρκος από το Χουμεριάκο, ο Αληδάκος, πήγε στο Μαρμακέτω και διέμεινε στο σπίτι των Καζάνηδων. Κάποια στιγμή, φαίνεται να προκάλεσε το νεαρό Μανώλη σε πάλη. Ο Καζάνης έριξε κάτω τον Τούρκο, κάτι που ντρόπιασε και εξόργισε τον Τούρκο και προ αυτού ο Μανώλης κατέφυγε στα βουνά, για να αποφύγει την εκδίκηση του, ξεκινώντας τη χαΐνικη ζωή του. Σιγά - σιγά έτρεξαν κοντά του κι άλλοι διωγμένοι χριστιανοί και μέσα σε σύντομο χρόνο, δημιούργησε ένα μικρό, αλλά ισχυρό πολεμικό σώμα. Με έδρα του το όρο Δίκτη και ιδιαίτερα την κορφή Αλόϊδα, όπου είχε το λημέρι του, καταδίωκε τους Τούρκους, τιμωρώντας την αδικία και την καταπίεση του κατακτητή.  Ο Καζάνης από το Μαρμακέτων και ο Βασιλείου  ( ο πατέρας του μετέπειτα διακριθέντος Γεωργίου Βασιλείου > Βασιλογιώργη ) από το Γεροντωμουρί (Αγιος Χαράλαμπος) είχαν επιλεγεί για να αντιπροσωπεύουν τους Λασιθιώτες στην Παγκρήτια Επαναστατική Συνέλευση που συνεδρίασε στις 27 Μαΐου 1821  στη «Θυμιανή Παναγία» των Σφακίων, όπου αποφασίστηκε και οργανώθηκε η επανάσταση. Μετά την ορκωμοσία και την αναγνώριση των αρχηγών κατά περιοχές, επέστρεψαν στις επαρχίες και κάλεσαν το λαό σε εξέγερση, παρά το ότι η επανάσταση στην Κρήτη ήταν φαινομενικά αδύνατη, λόγω της έλλειψης όπλων και εφοδίων και της μεγάλης αναλογίας του τουρκικού πληθυσμού. Από τις 265,000 μικτού πληθυσμού οι 125,000 ήσαν μουσουλμάνοι κατά μέγα μέρος εξισλαμισμένοι χριστιανοί, φανατισμένοι και επιθετικοί (εκ των οποίων 20.000 Τούρκοι γερά οπλισμένοι και μαχητικοί και μετά κόπου 3.000 Κρητικοί). Ο Καζάνης ήταν αρχηγός των Λασιθιωτών σε όλες τις μάχες που έγιναν στην ανατολική Κρήτη κατά την επανάσταση του 1821. Το 1825,  όταν καταπνίγηκε η επανάσταση του 1821- 1830 στην Κρήτη,  αναγκάστηκε μαζί με πολλούς συντρόφους του να καταφύγει στη Στερεά Ελλάδα όπου και συνέχισε την πολεμική του δράση. Κλείστηκε στο Μεσολόγγι και κατά την ηρωική έξοδο, τραυματίστηκε βαριά και ύστερα από παρά πολλές ταλαιπωρίες, κατέφυγε με τους συντρόφους του στη νήσο της Νάξου. Εκεί δούλευαν, για να ζήσουν στα κτήματα ενός τσιφλικά ονόματι Λάσκαρη. Το 1846 ο οπλαρχηγός, ο γενναίος και ατρόμητος χαίνης, πέθανε ξεχασμένος από το Ελληνικό Κράτος, από τις κακουχίες και τα τραύματά του και τάφηκε στη Νάξο και στα κτήματα όπου δούλευε. Ο τάφος του δεν βρέθηκε ποτέ, παρά τις αναζητήσεις από τους απογόνους του.

Ο αγωνιστής της επανάστασης του 1821 – 1826 στην Κρήτη Κ. Κριτοβουλίδης στα «Απομνημονεύματα του περί Αυτονομίας» (1859) περιγράφει το συναγωνιστή του  Καπεταν Καζάνη με τα καλύτερα λόγια, ως εξής: «ο εκ του Λασιτίου  Μανώλης Καζάνης ωκύπους ανήρ και γενναίος, πολλάκις ήρχετο εν νυκτί  από μεν εις Σφακιά, από δε εις το περί την Ρεθύμνην, ένθα ευρίσκοντο  οι επαναστατήσαντες, και συνεννοούμενος μετ΄αυτών, απέστρεφεν εν νυκτί πάλιν εις Λασίτιον, αναφέρων το γενόμενο εις τους συνεπαρχιώτας του. Πολλά ηρωικά έργα έπραξεν ούτως , κατά το διάστημα της επανάστασης….» (σελίς 148). «…. Ούτε ο Καζάνης, ούτε ο Νιότης παρέδωσαν  τα όπλα εις τον Χουσείν, ότε εκείνος καθυπόταξε τους Κρήτες τω 1824, μη υπακούσαντες εις το πρόσταγμά του να υποκύψωσιν αυθις εις την επονείδιστον τυραννίαν. Αλλ’ ο μεν πρώτος περιφερόμενος πάντοτε εις τα περί το Λασίτιον βουνά άλλοτε μεν πολλούς και άλλοτε με ολίγους, και κατερχόμενους εκείθεν συχνά εις τας παρακείμενας επαρχίας, επετιθετο αίφνης και εφόνευε τυράννους…….. Αμφότεροι δε ό,τε Καζάνης και Νιότης ήσαν περίφημοι δια την ταχύτητά των ποδών των, όπερ ήταν αρετή εις ατακτον στρατιώτην δια το είδος του πολέμου, το οποίον εξάσκουν τότε. Ο Καζάνης προς τούτοις ήτο ευστραφής μεν ως ο Σήφακας του Αποκορώνου, σοβαρός δ’ ανήρ ως ο Σαρηδαντώνης της Κυδωνίας. Ετελεύτησαν δε περί τα 50 της ηλικίας του έτος εις την νήσον Νάξον, μετά την αποκατάστασιν των Ελληνικών πραγμάτων» (σελίς 349). «… Πόσα δε τοιαύτα κατόρθωσεν εις το διάστημα τούτο και ο ποδάρκης του Λασιθίου Καζάνης; Παραλείποντες τα πολλά, αρκούμεθα να αναφέρωμεν μόνον τα εξής: Διέτριβε τότε Τούρκος τις ωμός εις Βρύσας χωρίου Μεραμβέλου Σκιζόραχος επωνυμούμενος δια την σκληρότητα των ηθών του. Αν και εφρουρείτο ούτος εκεί και υπ’ άλλων οπαδών πολλών, προφυλαττόμενος από αντεκδίκησιν  των προς χριστιανούς συχνών κακουργημάτων  του, ο Καζάνης όμως απεφάσισεν άπαξ να σώση τον τόπον απ αυτόν, όθεν και επιτεθείς εν νυχτί με τους πειρί αυτόν εις το ρηθέν χωρίον , εφόνευσε τον Σκιζόραχον, και  10 άλλους Τούρκους μετ’ αυτού, φυγαδεύσας τότε και τους λοιπούς…». (σελίς 559)

Σημειωτέον ότι στην επανάσταση του 1866-66 οπλαρχηγός ήταν και ο Εμμανουήλ Καζανάκης από το Μαρμακέτων, προφανώς συγγενής του μεγάλου πολεμιστή Εμμανουήλ Καζάνη.  

 

Β. ΚΑΠΕΤΑΝ ΒΑΣΙΛΟΓΙΩΡΓΗΣ

 

Ο καπετάν Βασιλογιώργης, που το πραγματικό του όνομα ήταν Γεώργιος Βασιλείου ή σύνθετα Βασιλ(ε)ογιώργης, 1794 – 1854, ήταν από το χωριό  Γεροντωμουρί (σήμερα Άγιος Χαράλαμπος) του Οροπεδίου Λασιθίου, πατέρας του οποίου ήταν ο Βασίλης,  που μαζί με τον Καπεταν Καζάνη από το Μαρμακέτο Λασιθίου είχαν επιλεγεί να παραστούν ως εκπρόσωποι των Λασιθιωτών στην Παγκρήτια Επαναστατική Συνέλευση που έγινε στην Παναγία Θυμιανή των Σφακίων το 1821 («…οι Λασιτιώται τον Μανώλην Καζάνην και Βασίλειον, πατέραν του ύστερον αναδειχθέντος Βασιλογεώργη,….» καθώς λέει ο Κ. Κριτοβουλίδης στα «Απομνημονεύματα περί της Αυτονομίας» (σελίς 151). 

Σε επιστολή που στάλθηκε από τους Κρήτες Επαναστάτες στις 14/10/1850 από τις Μαργαρίες Αυλοποτάμου προς το στρατηγό Λαφαγέτη και την Α.Μ. τον Βασιλέα των Γάλλων, με την οποία ζητούσαν την βοήθεια τους, υπογράφεται και από τους εξής Λασιθιώτες: «Οι πληρεξούσιοι Λασιτίου: Γερβάσιος ηγούμενος Κρυσταλλένιας, Μανώλης Καζάνης οπλαρχηγός. Μανώλης Μηλιαράς δημογέρων. Γ. Βασιλείου οπλαρχηγός. Μ. Κοντός. Μανώλης Βατιζάκης. Πολυχρόνης Μαρκάκης. Δημήτριος Ποταμίτης».

Μετά την καταστολή της επανάστασης του 1821-1826 στην Κρήτη πολλοί Κρήτες οπλαρχηγοί: Β. Χάλης, Ι. Κούμης, Εμμ Πατελάρος, Αναγνώστης Τσουδερός, Χαιρέτης, Βασιλογιώργης κ.α.   είχαν καταφύγει στην ελευθεροι Ελλάδα, οι οποίοι τέλη του 1840  απεφάσισαν να κατέβουν στην Κρήτη και να οργανώσουν νεα επανάσταση, ελπίζοντας σε μια επαναπροβολή του Κρητικού ζητήματος. Η νεα επανάσταση ξεκίνησε στις 22 Φεβρουαρίου 1841 ταυτόχρονα σ’ ολόκληρη την Κρήτη. Στις δυτικές επαρχίες αρχηγοί ήταν οι αδελφοί Χαρέτη και στις ανατολικές ο Βασιλογιώργης. Ο καπετάν Βασιλογιώργης το Φεβρουάριο του 1841 ξεκίνησε από το Τολό της Πελοποννήσου, αποβιβάστηκε στον Άγιο Νικόλαος Μεραμβέλου και κάλεσε  το λαό σε εξέγερση. Είχε συγκεντρώσει δύναμη από χίλιους περίπου εθελοντές  από την άλλη Ελλάδα, όπως εξιστορεί ο ποιητής Χατζηζαχαριάδης που ήταν μαχητής στην επανάσταση του Βασιλογεώργη,  και στατοπέδευσε στην περιοχή Κασταμονίτσα-Ξυδά της επαρχίας Πεδιάδος όπου ήρθαν και ενώθηκαν μαζί του οι παλαιοί συμπολεμιστές του: καπετάν Μιχάλης Κόρακας με τους Μεσσαρίτες Κένταυρους (ιππείς με κρητικά άλογα), Βασίλης Σμπώκος, Σκουλάς, Νιότης, Σγουρός, Καγιαμπής, Αλεξομανώλης, Εμμ Μουρλέλος, Τσαντηράκης, Χατζάκης, Φούσκης κ.α. Εναντίον των επαναστατών του Βασιλογιώργη βάδισαν από το Ηράκλειο ο Χαφίδ Πασάς με τον Ρεσίτ Πασά από το Ηράκλειο με δύναμη πάνω από τρεις χιλιάδες  ανδρών με σκοπό να τους κυκλώσουν.  Περικύκλωσαν πράγματι τους εθελοντές του Βασιλογιώργη, οι οποίοι ήταν άπειροι και ασυνήθιστοι σε πεισματικές μάχες, όπως ήταν οι μάχες των Τουρκοκρητικών και θα τους έπιαναν αιχμαλώτους, αν εκείνη την ώρα δεν παρουσιάζονταν ο Καπεταν Μιχάλης Κόρακας με τους καβαλάρηδες του, που τους εμψύχωσε και έτσι μπόρεσαν να διασπάσουν το κλοιό των Τούρκων και να τραβηχτούν ψηλά στην Κασταμονίτσα. Στη μάχη που έγινε στον Ξυδά σκοτώθηκαν και πληγώθηκαν πάνω από 150 Τούρκοι, όμως και 20 εθελοντές, καθώς και ο Μεσαρίτης οπλαρχηγός Μ. Παπαδάκης.

Ο Χατζηζαχαριάδης εξιστορεί έμμετρα τη μάχη του Βασιλογιώργη ως έξης:

«…Πέρασαν χρόνια αρκετά κι ήλθανε τα (χιλιοκτακοσα)σαράντα

Βασιλογιώργης ήλθενε εις του εις του Ξυδά τη μπάντα

Μα ο στρατός ο Τούρκικος ήτονε στο καστέλι,

Αρχίξανε τον πόλεμο εις του Ξυδά τ’ αμπέλι.

Κι ο Κόρακας επρόκαμε κι ήτονε στο Γεράκι

Και έτρεξε εις τον πόλεμον εις του Ξυδά το ρυάκι,

Έγινε μάχη φοβερή εκείνη την ημερα…» (Χατζηζαχαριάδης)

Ο Βασιλογιώργης τελικά ηττήθηκε στη μάχη Ξυδά-Κασταμονίτσα, λόγω έλλειψης πολεμοφοδίων κυρίως. Επανήλθε στην ελεύθερη Ελλάδα με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη και έπεσε ηρωικώς στη Μάχη της Καλαμπάκας της Θεσσαλίας, όπου μετέβηκε μαζί με τους δυο γιους του, το Νικόλαο και τον Ιωάννη, το 1854, για να βοηθήσει την επανάσταση του Κίτσου Τζαβέλα.

Ο Βασίλειος Ψιλάκης (Ιστορία Κρήτης, τ. Δ), σχετικά με τη μάχη του Βασιλογιώργη στη θέση Ξυδά,  αναφέρει: «Την 23η Μαίου 1841 συνεκροτείτο πεισματώδης μάχη προ των απόκρημνων και δασωδών ορέων της Κρήτης , ένθα το πάλαι ποτέ έκειτο η αρχαία και πολύφημος Λύκτος, μεταξύ των νυν χωρίων Ξυδά και Κασταμονίτσας της επαρχίας Πεδιάδος, χιλίων περίπου Ελλήνων όντων υπό τον Λασηθιώτην Βασιλακογεώργην και τριπλασίων περίπου Τούρκων…………… Η εν τας ανατολικαίς επαρχίας επανάστασις αύτη απεκλήθη η του Βασιλακογεώργη εκ του γενικού τούτου εκ Λασηθίου αρχηγού και παλαιμάχου αγωνιστού, ο οποίος επέπρωτο να πέση ύστερον ηρωικώς μαχόμενος επί ετέρου πεδίου αγώνος, εν Καλαμπάκα Θεσσαλίας τω 1854…».

Σημειωτέον ότι αφενός στην επανάσταση του 1866-66 οπλαρχηγός ήταν και ο Αριστοτέλης Βασιλογιώργης από το Γεροντομουρί, προφανώς συγγενής του μεγάλου πολεμιστή Γ. Βασιλογιώργη και αφετέρου το επίθετο Βασιλείου επι Κρητικής Πολιτείας λόγω συνωνυμιών έγινε και Βασιλάκης, όπως και Μηλιαράς > Μηλιαράκης, Ποταμίτης > Ποταμιτάκης, Καζάνης > Καζανάκης  κλπ  

 

 

Γ. ΑΔΕΛΦΟΙ  ΠΑΠΑΔΑΚΗ

 

ΕΜΜ ΦΡ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

= ΙΣΜΑΗΛ ΦΕΡΙΚ ΣΕΛΗΜ ΠΑΣΑΣ (1809 – 1868)

 

Ο Ισμαήλ Σελίμ Πασάς (1809 - 1867), γνωστός και ως  Ισμαήλ Φερίκ Πασάς – Παπαδάκης, που το πραγματικό του όνομα ήταν Εμμανουήλ, ήταν ο πρωτότοκος γιός του παπά Φραγκιά (Φραγκίσκου) Παπαδάκ από το χωριό Ψυχρό του Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης, τον οποίον είχαν σφάξει το 1823 οι Αιγύπτιοι που είχαν έρθει στην Κρήτη με Αρχηγό το Χασάν Πασά, προκειμένου να καταπνίξουν την Επανάσταση του 1821- 1830 και συνάμα αιχμαλώτισαν τη γυναίκα του και τους γιους του, τον Εμμανουήλ (τον μετέπειτα Ισμαήλ Φερικ Πασά ), τον Αντώνιο (τον μετέπειτα έμπορο και μέγα Ευεργέτη Αντώνιο Φρ. Παπαδακη) και τον Ιωάννη (ή Ανδρέα, τον μετέπειτα αρχηγό της Χωροφυλακής Αλεξάνδρειας), τους οποίους μετά πούλησαν σκλάβους στη Σμύρνη.  Στο παιδομάζωμα του 1823, ο Εμμανουήλ ήταν 14 χρονών, ο Αντώνιος 13 και ο Ανδρέας 11. Ο Ανδρέας και ο Εμμανουήλ Φρ. Παπαδάκης κατέληξαν στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου  παραδόθηκαν στην αυλή του Χεδίβη (αντιβασιλέα) Μεχμέτ Αλή Πασά,  ο οποίος και φρόντισε για τον εξισλαμισμό και την ανατροφή τους.  Από αυτούς ο  Ανδρέας έγινε αστυνομικός και στο τέλος έφθασε να γίνει Αρχηγός της Χωροφυλακής στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ο  Εμμανουήλ μετονομάστηκε Ισμαήλ και έγινε στρατιωτικός. Σπούδασε στη στρατιωτική σχολή της Αιγύπτου και μετά διέπρεψε ως στρατιωτικός σε διάφορους πολέμους. Κατά την εκστρατεία της Αιγύπτου στη Συρία το 1859 προήχθη σε «Φερίκ» (αντιστράτηγος), εξ ου και το προσδιοριστικό του ονόματός του. Στη συνέχεια ανέλαβε διάφορα υπουργήματα μέχρι που έγινε και Υπουργός Άμυνας της Αιγύπτου. Το 1866 αντικαθιστά τον Αιγύπτιο Σαχίν (Shaheen) Πασά, ο οποίος είχε σταλεί στην Κρήτη με πάνω από 20.000 στρατιώτες από την Khedive της Αιγύπτου με την εντολή να βοηθήσει τους Οθωμανούς να καταστείλουν την Κρητική επανάσταση του 1866-69 και δεν τα είχε καταφέρει. Στην Κρήτη, ο Ισμαήλ Σελίμ Πασάς πήρε μέρος σε πολλές μάχες, όπως στην πολιορκία της Μονής Αρκαδίου, τη Μάχη Λασιθίου κ.α. Με μια σύμπτωση της μοίρας, oi Κρήτες επαναστάτες λάμβαναν προμήθειες  και οικονομική υποστήριξη από τον αδελφό Ισμαήλ Σελίμ Πασά, τον Αντωνίου. ο οποίος τότε ζούσε στην Αθήνα και είχε αποκτήσει μεγάλη περιουσία.  Κατά τη διάρκεια του τέλους της άνοιξης του 1867, ο Ισμαήλ, ως αρχηγός των Αιγυπτιακών στρατευμάτων, και ο Ομέρ Πασάς, ως Αρχηγός των Τουρκικών στρατευμάτων και συνάμα Αρχιστράτηγος των Τουρκοαιγυπτιακών στρατευμάτων, βάδισαν προς το Οροπέδιο Λασιθίου με στόχο να συντρίψουν τους εκεί συγκεντρωθέντες επαναστάτες. Κατά τη διάρκεια της μάχης αυτής ο Ισμαήλ Φερίκ Σελίμ Πασάς πέθανε και τάθηκε προσωρινά στο Ηράκλειο. Στη συνεχεία τα οστά του μεταφέρθηκαν στην Αίγυπτο το 1925. Το πορτραίτο και η προτομή του βρίσκονται στο Αιγυπτιακό Εθνικό Στρατιωτικό Μουσείο στο Κάιρο. Για το θάνατό του οι συγγραφείς Νικ. Παναγιωτάκης («ΚΡΗΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ») και Θ. Δετοράκης («ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ») αναφέρουν ότι αυτό έγινε από τραυματισμό του από βόλι των επαναστατών.  Ωστόσο η πραγματικότητα, σύμφωνα με την παράδοση, καθώς και όλες τις επίσημες πηγές,  είναι ότι ο Ισμαήλ Σελημ Φερίκ Πασάς αρχικά  τραυματίστηκε από βόλι των επαναστατών και μετά που έγινε καλά και άρχισε και  πάλι να λαμβάνει μέρος στις εφορμήσεις του αιγυπτιακού στρατού εναντίον των επαναστατών, δολοφονήθηκε από τους Τούρκους προσφέροντάς του δηλητηριασμένο καφέ, επειδή θεώρησαν ότι δείλιασε να στραφεί κατά των συγχωριανών του, δηλ. των κατοίκων του χωριού Ψυχρού. Απλά οι Τουρκοαιγύπτιοι δεν αναφέρουν-παραδέχονται αυτό το γεγονός για ευνόητους λόφους. Ο Οπλαρχηγός Κ. Σφακιανάκης σε έγγραφο που έστειλε από το Τζερμιάδων στην Επαναστατική Επιτροπή που έδρευε στη Σύρο, σχετικά με τους πληγωμένους και νεκρούς στη μάχη Λασιθίου, αναφέρει και ότι οι Τούρκοι «χωρίς υπερβολή» είχαν 400 νεκρούς και πληγωμένους και  ανάμεσα στους πληγωμένους ήταν και ο  Αρχηγός των Αιγυπτιακών στρατευμάτων Φερικ Ισμαήλ Πασάς». Επομένως ο Ισμαήλ είχε αρχικά τραυματιστεί. Σύμφωνα με την από 17 Ιουνίου 1867 αναφορά του Βρετανού Προξένου Dicson στα Χανιά προς το Λόρδο Stanley , Βρετανό Υπουργό εξωτερικών, σχετικά με τη Μάχη Λασιθίου, ο θάνατος του Ισμαήλ Φερικ Πασά έγινε λίγο πριν από τις 17 Ιουνίου 1867  και από τροφική δηλητηρίαση (από δηλητηριασμένο καφέ που λένε οι άλλες αναφορές), πρβ: «Consul Dicson to Lord Stanley, Canea, Crete, June 17, 1867. My lord ….Ismail Pasha, late commanding the Egyptian Contingent,  is just dead from a gastric affection……. I have C.H.Dickson”». Ομοίως ο στρατηγός Ιωάννης Σωτηρίου Αλεξάκης (1885 - 1980), βλέπε «Οι Αλέξηδες» και «Η 3ετής επανάστασης του 1866-69 και η 10ημερος Μάχη εις το Λασίθι 20 – 30 Μαϊου 1867», αναφέρει ότι ο  Ισμαήλ Πασάς στις 30 Μαΐου είχε αναλάβει να κατευθύνει τις πολεμικές εισχωρήσεις στο Οροπέδιο Λασιθίου , τον τόπο της γέννησης του. Όταν έφθασε στο Μέσα Λασίθι και κατευθύνονταν προς το χωριό του: «Συγκινηθείς ο Ισμαήλ διέταξε με την μούζικο να σταματήσει ο στρατός την καταδίωξιν και να επιστρέψει οπίσω. Ο στρατός επλησίαζεν προς τα γυναικόπαιδα την επιθυμητήν λείαν. υπήκουσεν εις την εντολήν του Πασά αλλά με δυσφορία μεγάλη. Και η μάχη έληξεν ούτω. Οι προς Σελένα επαναστάται δεν κατεδιώχθησαν πλέον ούτε και οι προς Αλόιδαν και Καθαρό οπισθοχωρούντες ..… Κατά την επιστροφήν του στρατού εις το Καστέλι εκλήθη υπό των πασάδων εις την σκηνήν του Ομέρ δια συνομιλίαν και εις τον προσφερθέντα καφέ ετέθη δηλητήριον και απέθανεν». Την ίδια εκδοχή  αναφέρει και η παράδοση. Το αυτό ακριβώς λέει και η παράδοση. Έτσι ακριβώς μου τα είχε διηγηθεί η μακαρίτισσα δασκάλα Δανάη Χαλαμπαλάκη από το Ψυχρό, αλλά και πολλοί άλλοι. Η ίδια εκδοχή  αναφέρεται και στην εισήγηση του ιστοριοδίφη Στέργιου Σπανάκη προς το Αναπτυξιακό Συνέδριο Λασιθίου (Αύγουστος 1983) δηλ. ότι ο Ισμαήλ πέθανε γυρίζοντας στο Ηράκλειο στα Σπήλια δηλητηριασμένος ήδη από τον Ομέρ Πασά. Το αυτό αναφέρεται και στο μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη «Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ πασά». 

 

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΦΡ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ (1810 – 1878) 

 

(Ν. Σταυρινίδης « ο Καπετάν Μιχάλης Κόρακας»)

Ο  Αντώνιος Φρ. Παπαδάκης (1810 – 1878)  ήταν ο δευτερότοκος γιος του παπά Φραγκιά (Φραγκίσκου) Παπαδάκη από το χωριό Ψυχρό Λασιθίου του Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης, τον οποίον είχαν σφάξει το 1823 οι Αιγύπτιοι που είχαν έρθει στην Κρήτη με αρχηγό το Χασάν Πασά, για να καταπνίξουν την εξέγερση του 1821 - 1830 και συνάμα αιχμαλώτισαν τη γυναίκα του και τους τρεις γιους του, τους οποίους πούλησαν ως σκλάβους στη Σμύρνη. Από αυτούς ο Εμμανουήλ και ο Ιωάννης κατέληξαν στη Αλεξάνδρεια όπου εξισλαμίστηκαν, όπως θα δούμε πιο κάτω. Ο Αντώνιος κατέληξε στην Κωνσταντινούπολη όπου μετά από την εξάχρονη παραμονή του μπόρεσε να δραπετεύσει από το σπίτι του αφέντη του και τη συνέχεια ως λαθρεπιβάτης  (μπήκε σε ένα αδειανό βαρέλι που αποτελούσε τμήμα του φορτίου ελληνικού πλοίου) έφτασε στην Οδησσό.  Εκεί κατέφυγε στο Ελληνικό Λύκειο, ένα είδος ιδρύματος περίθαλψης των Ελλήνων φυγάδων και παράλληλα εργαζόταν σε ένα βιβλιοπωλείο, όπου τον γνώρισε ο κόμης Αλέξανδρος Στρούτζας, ο οποίος διέγνωσε τις ικανότητές του και τον προσέλαβε στην υπηρεσία του. Στη συνέχεια τον έστειλε για εκπαίδευση στην αρχή σε αγροτικά (γεωπονικά)   θέματα και μετά στην κτηνοτροφία. Ύστερα από την αξιόλογη αυτή εκπαίδευση ο Στρούτζας του ανέθεσε την διαχείριση της μεγάλης περιουσίας του και αύξησε σημαντικά την απόδοσή της. Παράλληλα ο Αντώνιος ασχολούνταν και με δικές του επιχειρήσεις, απ’ όπου κέρδισε πολλά χρήματα. Το 1850, σε ηλικία 33 ετών ήρθε να εγκατασταθεί μόνιμα στην Αθήνα. Στη νέα του πατρίδα συνέχισε επιτυχώς τις επιχειρήσεις του, ενώ παράλληλα ανέπτυξε μεγάλη φιλανθρωπική και πατριωτική δραστηριότητα, τόσο στην Αθήνα όσο και στην Κρήτη, την προσφιλή του Μητρίδα, όπως την αποκαλούσε. Αναζητώντας τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας του πληροφορήθηκε ότι ένας αδελφός του που εξισλαμίσθηκε, ο Εμμανουήλ,  διέπρεπε στον Αιγυπτιακό στρατό και είχε φτάσει στο βαθμό του Στρατηγού, γνωστού ως Φερίκ  Ισμαήλ Σελίμ πασάς. Τις πληροφορίες αυτές τις πήρε από τον απεσταλμένο του στην Αλεξάνδρεια, το εξάδελφό του Ιωάννη Καμπάνη. Προ αυτού ο Αντώνιος έδωσε εντολή στον Ιωάννη Καμπάνη να πάει και να πει  στον Εμμανουήλ τι έχει συμβεί και επίσης  ότι επιθυμία του αδελφού του είναι να επιστρέψει και εκείνος στην Ελλάδα. Εκείνος (ο Εμμανουήλ) αρνήθηκε.  Το έτος 1848 ο Αντώνιος Παπαδάκης επιστρέφει οριστικά στην Ελλάδα, αποκτά την ελληνική υπηκοότητα και εγκαθίσταται μόνιμα στην Αθήνα. Με τις δραστηριότητες που αναπτύσσει και στην πατρίδα του, ασχολούνταν με εισαγωγές – εξαγωγές, προσαυξάνει τα περιουσιακά του στοιχεία. Αναδεικνύεται πρωτοπόρος σε κάθε εθνικό θέμα, διαθέτοντας μεγάλα ποσά για κοινωνικούς και άλλους σκοπούς. Στη μεγάλη κρητική επανάσταση του 1866-1869, ο Αντώνιος, ήταν βασικό στέλεχος της Κεντρικής υπέρ των Κρητών επιτροπής και μεγάλος χρηματοδότης  τροφοδότης όπλων των επαναστατών.  Αντίθετα ο αδελφός του Εμμανουήλ ή  Ισμαήλ Φερίκ πασάς ήταν επικεφαλής των Αιγυπτιακών δυνάμεων που που είχαν έρθει στη Κρήτη για να βοηθήσουν τους Τούρκους, για να καταπνίξουν την Κρητική επανάσταση του 1821-1826 και   των οποίων  Αρχηγός ήταν ο Ομέρ Πασάς, που ήταν επίσης χριστιανός εξισλαμισμένος (ήταν ο Μιχαήλ Λάτας από την Κροατία). Μόνο για τον επαναστατικό αγώνα των Κρητών κατά των Τούρκων, ο Αντώνιος είχε αγοράσει με δικά του διαθέσιμα, 2000 όπλα (Σα σε πώ) και τα έστειλε στην Κρήτη. Με ιδιόγραφη διαθήκη του έγινε ο μεγαλύτερος ευεργέτης του Πανεπιστημίου Αθηνών, αφού διέθεσε σ’ αυτό ολόκληρη την κινητή και ακίνητη περιουσία του. Το κληροδότημα αυτό ανερχόταν σε 1.105.922 δρχ. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σήμερα σε 3 δισεκατομμύρια δρχ. ή σε 8.8470.00 ευρώ, που ήταν και τότε και τώρα ένα τεράστιο ποσό. Από την υποτροφία του Α. Παπαδάκη έχουν σπουδάσει μέχρι σήμερα 2.500 άποροι Έλληνες φοιτητές από ολόκληρη την Ελλάδα. Ο Αντώνιος Φ. Παπαδάκης έμεινε ανύπαντρος, δεν απέκτησε παιδιά, και πέθανε το 1878 σε ηλικία κάπου 67 ετών. Με τη Διαθήκη του άφησε όλη του την περιουσία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και σήμερα ακόμα, το ένα τρίτο των εσόδων του Πανεπιστημίου Αθηνών, προέρχεται από το κληροδότημα Παπαδάκη.  

 

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ  ΠΑΠΑ ΦΡΑΓΚΙΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειας ΠΑΠΑΔΑΚΗ από το ΨΥΧΡΟ ΛΑΣΙΘΙΟΥ, σύμφωνα με τον πρόεδρο του «Κμπάνειου ιδρύματος» κ. Πέτρο Παπαδάκη, κάτι που συμφωνεί απόλυτα και με τις επίσημες, ελληνικές και ξένες,  πηγές, είναι το εξής: «Πριν το 1800, εφημέριος στην ενορία Ψυχρού ήταν ο παπα Μανώλης Παπαδάκης που απέκτησε 3 αγόρια : τον Φραγκίσκο Εμμ. Παπαδάκη, τον Σταύρο Εμμ. Παπαδάκη και  τον Δημήτρη Εμμ. Παπαδάκη. Ο ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ Παπαδάκης παντρεύεται στο Ψυχρό και παίρνει για γυναίκα του την Αδελφή του ΓέροΚαμπάνη ( πατέρα του Ιωάννη Καμπάνη, ιδρυτή του Καμπάνειου Ιδρύματος). Χειροτονείται Παπάς και κληρονομεί την ενορία του πατέρα του στο Ψυχρό. Ο Παπάς ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ Εμμ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ απέκτησε και αυτός 3 αγόρια : τον ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Φ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ (τον μετέπειτα ΙΣΜΑΗΛ ΦΕΡΙΚ ΠΑΣΑΣ), ο οποίος πήρε το όνομα του παππού από τη πλευρά του πατέρα του, τον ΑΝΤΩΝΙΟ Φ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ (τον μεγαλύτερο ευεργέτη του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ταμία της οικονομικής επιτροπής για την απελευθέρωση της Κρήτης) και τον ΙΩΑΝΝΗ Φ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ (Δ/ντής Χωροφυλακής Αλεξάνδρειας), ο οποίος πήρε το όνομα του παππού από την πλευρά της μητέρας του , όπως και ο εξάδελφός του ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ ( υιός του ΓέροΚαμπάνη)».

Σύμφωνα με το Στρατηγό Ι. Αλεξάκη (Οι Αλέξηδες), ο  Παπάς Φραγκιάς Παπαδάκης ήταν απόγονος του επι Ενετοκρατίας ευγενούς nobleman Misser Alexis (1637 - ? ) και  του ευπατρίδη Αλέξιου Αλέξη (1692 - 1786). Σύμφωνα με το ιστοριοδίφη Γιάννη Καραβαλάκη (εφημερίδα «Πατρίς» 24/8/2006)  ο Αντώνιος Φ. Παπαδάκης ήταν «δευτερότοκος γιος της οικογένειας του παπα-Φραγκιά Καμπάνη» (εξ αυτού μερικοί συμπληρώνουν ότι ο εν λόγω Παπάς μετονομάσθηκε σε  «Παπαδάκης», επειδή ήταν παπάς), κάτι που δεν ευσταθεί. Η αλήθεια είναι, όπως είδαμε πιο πριν,  ότι η γυναίκα του Παπά Φραγκιά Παπαδάκη ήταν στο γένος Καμπάνη και ως εξ αυτού ο Ιωάννης Καμπάνης, συνεργάτης του Αντώνιου Παπαδάκη,  ήταν εξάδελφος με τα αδέλφια  Αντώνιο Φ. Παπαδάκης και  Ισμαήλ Φ. Παπαδάκη.

 

 

Το ότι ο Ισμαήλ Φερικ Πασάς ήταν αφενός αρχηγός των Αιγυπτιακών στρατευμάτων και αφετέρου αδελφός του Αντώνιου Φ. Παπαδάκη, γιος του παπά Φ. Παπαδάκη από το Λασίθι κλπ δεν το αναφέρει μόνο η Λασιθιώτικη παράδοση, αλλά και τα επίσημα έγγραφα της τότε εποχής. Για παράδειγμα,  στην από 17 Ιουνίου 1867 επιστολή-αναφορά του,  ο τότε Βρετανός Πρόξενος Dicson από τα Χανιά προς το Λόρδο Stanley , Βρετανό Υπουργό εξωτερικών,  αναφέρει: «Consul Dicson to Lord Stanley, Canea, Crete, June 24, 1867. My lord ……. I may remark, with reference to the late Ismail Pasha, Commander of the Egyptian contingent, and whose death I announced in my dispatch of the 17th instant, that he was native of Lascethe, and by birth a Cristian. Having, when a mere youth, been sent to Egypt as a slave, he was brought up by the mchmet Ali Pasha , an joined the Viceroy’s army. The family name is Pappadati, his father having been a priest; and a brother of the late pasha, now in Athens, has since the outbreak of the insurrection been one of the most active members of the Cretan Committee. I have C.H.Dickson”.

Ομοίως το 1868 ο Γάλλος Jules Ballot, εθελοντής στην επανάσταση των Κρητών το 1866-69, αναφέρει: «…Ismail-Pasha y fut blesse mortellement. Ismail-Pacha etait un Cretois de la province de Lassithi; il avait ete enleve, tout enfant, par Mehmet-Ali-Pacha, pendant une insurrection et emmene esclave en Egypte. Il etait ensuite entre dans L’ armee egyptienne. Sa famille porte le nom de Papadaki et son frere, membe et tresorier du comite d’ Athenes, est un des membres les plus actifs de  l’ insurrection…». (ΗΙSTORIE DE L’ INSURRECTION CRETOISE PAR JULES BALLOT VOLONTAIRE FRANCAIS EN CRETE, PARIS L DENTU LIBRAIRE-EDITEUR 1868)

 

 

Δ. ΚΑΠΕΤΑΝ ΚΟΡΑΚΑΣ, 1797 – 1882

 

Καπεταν Μιχάλης Κόρακας (Μιχάλης Καρούζος), Cart postal Nr 204 Editeur Ν. Alikiotis-Candia

Ο καπεταν Μιχαήλ Κόρακας, Γενικός Αρχηγός των Επαναστατών Κρήτης στην επανάσταση του 1866 – 1869 και πολλές άλλες, γεννήθηκε το 1797 στη Πόμπια Ηρακλείου και το πραγματικό του όνομα ήταν Μιχάλης Καρούζος. Η επωνυμία "Κόρακας" του αποδόθηκε από τους Τούρκους ως ένδειξη της επιθετικότητας που έδειχνε ο πατέρας του και αργότερα ο ίδιος εναντία στους Οθωμανούς κατακτητές. Σε ηλικία 18 ετών, το 1815,  επειδή σκότωσε το αφεντικό του, τον άπληστο και αιμοβόρο Τούρκο Αγά Αλήκο, βγήκε στα βουνά και έγινε χαίνης (αντάρτης).  Ο λαϊκός ποιητής ¨Βενέτικος¨ λέει «δεκαοχτώ χρονών τονε και βγήκε στο ποδάρι και σκότωσε έναν αγά που ητο παλικάρι». Βλέποντας ο Αγάς τον Μιχάλη να είναι ικανός στη φύλαξη των κοπαδιών τον πήρε βοσκό του. Μια των ημερών κάτω στον κάμπο ακούγονταν τουφεκιές , εμφανίζεται ο Αγάς πάνοπλος και έξαλλος εκεί που έβοσκε τα κοπάδια ο Μιχάλης και του λέει: «ακούς μωρέ πάλι τους δικούς σου τους ταυλόπιστους τι κάνουν? Ο Μιχάλης προσπάθησε να τον ησυχάσει λέγοντας του ότι αυτός του είναι πιστός και τον θεωρεί σαν πατέρα του. Ο Αγάς προς στιγμή ησύχασε και ρώτησε το Μιχάλη αν έχει το μποχλίτη νερό , ο Μιχάλης έτρεξε να φέρει στον Αγά το μποχλίτη και ο Αγάς όπως ήταν διψασμένος έπινε το νερό κακαρολιστα. Ο Μιχάλης καθώς ήταν γρήγορος αρπάζει τη χουρχούδα και και δίνει μια κατακέφαλα στον Αγά που το μόνο που πρόλαβε να πει ήταν «σκύλε και μ΄έφαες». Εν τω μεταξύ η χουρχούδα ανεβοκατέβαινε μέχρι και τον άφησε νεκρό. Μετά το φόνο του Αγά κατέβηκε σαν νύχτωσε στην Πόμπια ζωσμένος με τα άρματα του Αγά και παρουσιάστηκε στον καπετάνιο του χωριού το Χουλογιάννη και σαν να επρόκειτο για το πιο φυσικό και ασήμαντο πράγμα του λέει: «σκότωσα τον αγά και φεύγω» Από το επεισόδιο αυτό και μετά αρχίζει ο αρματολικός βίος του Καπετάν Μιχάλη Κόρακα. Στην Κρητική Επανάσταση του 1821 έλαβε μέρος από τους πρώτους και από τα πρώτα του κατορθώματα ήταν η απελευθέρωση 39 σκλάβων νεανίδων από τα χέρια έφιππων αιμοβόρων Τούρκων τις οποίες είχαν αρπάξει από τα χωριά Πετροκεφάλι, Κουσέ και Φανερωμένη. Στη συνέχεια ο Κόρακας περιβάλλεται από πλήθος παλικαριών όπου για το κάθε ένα έγραψε την δική του ιστορία. Οι σπουδαιότεροι από αυτούς ήταν ο Τσακίρης, ο Χουλάκης, ο Αστρινός , ο Πετρογιάννης, ο Τσικριτζή, ο Τυλιανάκης, ο Μαστραχάς και πολλοί άλλοι. Το 1826 τραυματίζεται ελαφρά στη μάχη της Μαλάξας. Το ίδιο έτος τον βρίσκουμε στην πολιορκία της Ακροπόλεως με τον Καραϊσκάκη. Το 1827 έρχεται στην Κάρπαθο και στην Κάσο. Εκεί με 69 κρητικούς Κάσιους και Καρπάθιους εξοπλίζει 3 μικρά πλοιάρια και πολέμησε κατά των τούρκων και των Αιγυπτίων στην περιοχή του Κρητικού και Λιβυκού Πελάγους. Το 1828, συνέχισε τον αγώνα στην Πελοπόννησο και τιμήθηκε με το βαθμό του λοχαγού και το χάλκινο σταυρό του Φοίνικα. Επέστρεψε με τιμές στην Κρήτη το 1834 και πήρε μέρος στην Κρητική Επανάσταση του 1841,  του 1858 και του 1866-69, πολεμώντας ενάντια σε πολυάριθμες οθωμανικές δυνάμεις. Κήρυξε την επανάσταση του 1878 και κατόπιν τιμήθηκε από το βασιλιά Γεώργιο στην Αθήνα και τον πατριάρχη Αλεξάνδρειας. Επιστρέφει  στην Κρήτη και συνεχίζει τον αγώνα μέχρι το 1828. Τότε επιστρέφει στην Κάρπαθο και από κει στη Νάξο. Από την Νάξο έρχεται στην Πελοπόννησο, λαμβάνει μέρος στη μάχη του Νεοκάστρου όπου διακρίθηκε για την πολεμική του δράση. Στο Άργος συγκέντρωσε Κρητικούς που βρίσκονταν στην Πελοπόννησο και υπό τον Καλλέργη συνετέλεσε στην καταστολή της στάσεως του Γιατράκου. Μετά την αποκατάσταση της τάξεως του δίδεται ο βαθμός του λοχαγού και 100 στρέμματα γης εκλεκτής εις την πρόνοια του Ναυπλίου. Το 1834 τα εγκαταλείπει όλα και επιστρέφει στην Κρήτη όπου έλαβε μέρος στις επαναστάσεις του 1841 και 1858. Πραγματική εποποιία της Κρήτης είναι η μεγάλη επανάσταση του 1866-69. Τότε έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο ως Γενικός Αρχηγός των ανατολικών επαρχιών. Είναι τόση η αφοσίωση ο σεβασμός η αγάπη και η απεριόριστη εμπιστοσύνη των παλικαριών του προς τον αρχηγό τους που όλοι τον αποκαλούν Πατέρα. Ο Γραμματέας της επαναστατικής Επιτροπής Λασιθίου Νικ. Λαμπρίδης στις εκθέσεις του αναφέρει ότι «Μόνο το όνομα του Κόρακα αρκούσε, για να ηλεκτρίσει τους αγωνιστές και να τρέψει σε φυγή τους Τούρκους. Τόσο θάρρος ενέπνεε στους επαναστάτες και τόσο φόβο στου Τούρκους το όνομα Κόρακας». Τα ίδια λέει και ο ο Γάλλος εθελοντής  Desmage που έλαβε μέρος στην επανάσταση του 1866 και γνώρισε από κοντά τον Κόρακα. Γράφει: «Παλιός προγεγραμμένος της ηρωικής ζωής του αρματολισμού πριν από το 1820, ο Κόρακας, ήταν αρχηγός  των αρματολών σε σκληρές μάχες κατά την περίοδο της Ελληνικής Επαναστάσεως (του 1821). Το απαθές πρόσωπό του, σαν εκείνο των αρχαίων αγαλμάτων των θεών, το αξιοπρεπές, σοβαρό και μειλίχιο ύφος του, το λακωνικό των εκφράσεων του, η φήμη του θάρρους του του σε κάθε περίπτωση , επέβαλαν σε όλους το σεβασμό προς το άτομό του…… η φήμη του, που είχε διαδοθεί ότι ήταν πολύ σκληρός, ενέπνεαν τον τρόμο στους δειλούς και τη φρίκη στους τολμηρούς ……….. Στον Οροπέδιο Λασιθίου, τον Μάιο του 1867, είδα με έκπληξη μου τον εβδομηνταχρονο Κόρακα να σκοτώνει με το χέρι του, όπως ήταν επάνω στο άλογό του, σε μια μονομαχία ένα επίφοβο αντίπαλό του, τον Αλή Αγά Μπραζέρη, συνταγματάρχη των ντόπιων βασιμπουζούκων του Μ. Κάστρου».  Ο ρωσσοτουρκικός πόλεμος (1877-78) ξεσήκωσε πάλι την Κρήτη. Ο Κόρακας είναι πια γέρος 81 ετών. Τα χρόνια όμως δεν τον εμποδίζουν να τεθεί επικεφαλής του αγώνα στο νομό Ηρακλείου. Με την επέμβαση των ευρωπαϊκών δυνάμεων παραχωρούνται στην Κρήτη τα προνομία τη Χαλέπας και οι Κρητικοί ησυχάζουν για μερικά χρόνια. Μετά το τέλος της επαναστάσεως επανήλθε στην Αθήνα όπου και τιμήθηκε . Λίγα χρόνια αργότερα , λόγω ιατρικών προβλημάτων, τα παρατάει όλα και επιστρέφει στο χωριό του όπου και πέθανε στις 28 Σεπτεμβρίου 1882 σε ηλικία 85 ετών.

 

 

 

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ 1889, 1895, 1897

 

Επειδή η σύμβαση της Χαλέπας καταπατούνταν από τους Τουρκοκρήτες και τους Βασιβουζούκους (άτακτους Τούρκους στρατιώτες), οι οποίοι προέβαιναν συνεχώς σε αυθαιρεσίες και θηριωδίες σε βάρος των Χριστιανών, οδήγησε τους Χριστιανούς Κρήτες στις  ατυχείς επαναστάσεις το Μάιο του 1889 και Σεπτέμβριο του 1895. Κατά την εξέγερση του 1895 οι επαναστάτες είχαν μεγάλες επιτυχίες, κάτι που ενθουσίασε την Αθήνα και προ αυτού άρχισαν οι Αθηναίοι να συγκεντρώνουν όπλα και πολεμοφόδια και να τα στέλνουν στην Κρήτη. Παράλληλα σώματα εθελοντών κατέβαιναν στην Κρήτη, για να ενισχύσουν τον Κρητικό Αγώνα. Κυρίαρχη προσωπικότητα της επανάστασης του 1895 ήταν ο καταγόμενος από τα Σφακιά Μανούσος Κούνδουρος.

Τον Ιανουάριο του 1897 οι Τουρκοκρήτες  αρνούνται να αποδεχτούν τα προνόμια των Ελλήνων Κρητών και αντιδρούν με σφαγές και λεηλασίες των Χριστιανών και κατακαίοντας τα Χανιά. Τα γεγονότα αυτά οδήγησαν του Κρήτες σε νεα εξέγερση. Η Ελληνική Κυβέρνηση, για να ενισχύσει τον αγώνα των Κρητών έστειλε πολεμικά πλοία προκειμένου να εμποδίσουν την Τουρκία να κάνει απόβαση στρατού στην Κρήτη. Συγχρόνως ο συνταγματάρχης Τιμολέων  Βάσος επικεφαλής ελληνικού στρατού 1500 ανδρών αποβιβάστηκε στο Κολυμπάρι Χανίων και άρχισε πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων. Προ αυτού από τη μια οι μεγάλες δυνάμεις αποφάσισαν να προβούν σε διεθνή κατοχή της Κρήτης και από την άλλη η Τουρκία, στις 5 Απριλίου 1897,  κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ελλάδος. Η Ελλάδα στον πόλεμο αυτό ηττήθηκε , όμως οι ευρωπαϊκές δυνάμεις κατέλαβαν τις μεγάλες πόλεις της Κρήτης (Χανιά Ρέθυμνο, Ηράκλειο και Σητεία), για να τις προστατέψουν από το μένος των Τουρκών, αλλά και για να ελέγχουν την Κρήτη.

 

4. ΚΡΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ 1898 - 1913

 

 Κρητική Πολιτεία (1898 – 1913) ήταν το επίσημο όνομα με το οποίο αναγνωρίστηκε η Κρήτη ως αυτόνομο κράτος^[ μετά την κρητική επανάσταση του 1896-1898 και την απόσχισή της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπου και τέθηκε υπό την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ρωσίας. Προπαρασκευή της αυτονόμησης της Κρήτης υπήρξε η ιστορική Σύμβαση της Χαλέπας. Η Κρητική Πολιτεία αποτέλεσε το μεταβατικό στάδιο πριν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα το 1913.

 

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟ:

Σημαία Κρητικής Πολιτείας, κατά τα ¾ είναι η ελληνική και ¼ η τούρκικη σημαία.

 24 Σεπτεμβρίου 1898 οι Κρητικοί κηρύσσουν την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, αλλά η Ελληνική Κυβέρνηση δεν τη δέχτηκε, γιατί φοβόταν πόλεμο με την Τουρκία.

25 Αυγούστου 1898: 25 Αυγούστου 1898: Εξαγριωμένοι Τούρκοι, για να εμποδίσουν την απελευθέρωση της Κρήτης  πυρπόλησαν πολλές οικίες, κατάσφαξαν 700 άοπλους χριστιανούς, μεταξύ αυτών και 18 Άγγλους στρατιώτες και τον πρόξενο της Αγγλίας Λυσίμαχο Καλοκαιρινό. Οι άγριες αυτές σφαγές αποτέλεσαν τον καταλύτη των εξελίξεων και επέσπευσαν τη λύση του κρητικού δράματος. Εκδιώχτηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Ρωσία, Ιταλία, Αυστρία) ο τουρκικός στρατός από την Κρήτη και παράλληλα ως λύση του κρητικού ζητήματος προτείνουν αφενός την αυτονομία της Κρήτης και αφετέρου προτείνουν το βασιλιά Γεώργιο της Ελλάδας να εγκρίνει το διορισμό του Πρίγκιπα Γεωργίου ως ύπατου Αρμοστή των Μ. Δυνάμεων στην Κρήτη 3 Νοεμβρίου 1898: Τα τελευταία τoυρκοαιγυπτιακά στρατεύματα υποχωρούν από την Κρήτη

28 Νοεμβρίου 1898: Οι Μ. Δυνάμεις αποφασίζουν να διοριστεί ύπατος Αρμοστής Κρήτης ο πρίγκιπας Γεώργιος.

9 Δεκεμβρίου 1898: Παρά τη διαμαρτυρία της Πύλης, φτάνει στα Χανιά, ως πρώτος Ύπατος Αρμοστής, ο Πρίγκιπας Γεώργιος. Η Κρητική Πολιτεία αποτελεί πια μια πραγματικότητα.

8 Φεβρουαρίου 1899: Η Α’ Συντακτική Συνέλευση Κρητών ψηφίζει το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας.

17 Απρίλη 1899:  Ο Πρίγκιπας διορίζει την πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας, με την ακόλουθη σύνθεση Συμβούλων: (Υπουργοί) Ελευθέριος Βενιζέλος της Δικαιοσύνης, Μανούσος Κούνδουρος των Εσωτερικών και της Συγκοινωνίας, Νικόλαος Γιαμαλάκης της Δημόσιας Εκπαίδευσης και των Θρησκευτικών, Κωνσταντίνος Φούμης των Οικονομικών και Χασάν Σκυλλιανάκης της Δημόσιας Ασφάλειας.

 18 Μαρτίου 1901: Ο πρίγκιπας Γεώργιος απολύει τον Ελευθέριο Βενιζέλο, επειδή τον προηγούμενο μήνα τον είχε καταγγείλει για αυταρχική διακυβέρνηση Επί της ουσίας γιατί ο Βενιζέλος επεδίωκε τη διάλυση της Κρητικής Πολιτείας και την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, ενώ ο Πρίγκιπας δεν ήθελε κάτι τέτοιο.

10 Μαρτίου 1905: Η αυταρχικότητα και η αδιαλλαξία του πρίγκιπα οδηγούν στην επανάσταση της Θερίσου. Εκεί ο Βενιζέλος  κηρύσσει ένοπλο επαναστατικό αγώνα με 1000 επαναστάτες για την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.

11 Μαρτίου 1906: Παραιτείται ο Πρίγκιπας Γεώργιος. Τον διαδέχεται ο Αλέξανδρος Ζαίμης.

13 Ιουνίου 1909: Αποχωρούν από την Κρήτη τα διεθνή στρατεύματα.

14 Αυγούστου 1909: Επανάσταση στο Γουδί. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος καλεί τον Ελευθέριο Βενιζέλο να αναλάβει τη διακυβέρνηση της Ελλάδος

6 Οκτωβρίου 1910: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ορκίζεται Πρωθυπουργός της Ελλάδος, αφού πρώτα εκλέχτηκε ως βουλευτής της Αττικοβοιωτίας.

5 Οκτωβρίου 1912: Α’ Βαλκανικός πόλεμος

5 Οκτωβρίου 1912: Β’ Βαλκανικός πόλεμος

1η Δεκεμβρίου του 1913 η Κρήτη ενσωματώθηκε και επίσημα στο ελληνικό κράτος. Ακριβώς ένα μήνα νωρίτερα (1 Νοεμβρίου 1913), ο σουλτάνος Μεχμέτ ο 5ος είχε παραιτηθεί από κάθε δικαίωμα επικυριαρχίας επί της μεγαλονήσου. Αιώνες αιμάτων και δακρύων στη μαρτυρική Κρήτη έβρισκαν επιτέλους την ιστορική τους δικαίωση.

 

 

 

5. ΕΝΩΣΗ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ΕΠΙΣΗΜΑ  30 ΜΑΙΟΥ 1913

 

Οι αυθαιρεσίες του Αρμοστή Κρήτης Πρίγκιπα Γεώργιου, τις οποίες έκανε προκειμένου να μην γίνει η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, προκάλεσαν την οργή των Κρητικών και το 1905 εξεγέρθηκαν εναντίον του, πραγματοποιώντας τη περίφημη "Επανάσταση του Θέρισου". Αποτέλεσμα ήταν να αναγκαστεί σε παραίτηση ο παλιός αρμοστής και να οριστεί νέος ο Αλέξανδρος Ζαϊμης. Στα γεγονότα εκείνης της εποχής αναδείχθηκε η μεγάλη πολιτική φυσιογνωμία του Ελευθέριου Βενιζέλου που σφράγισε με τη παρουσία του την νεώτερη ιστορία της Ελλάδας. Η Ένωση με την Ελλάδα, που τόσο αίμα και τόσα δάκρυα κόστισε στην ηρωική Μεγαλόνησο, πραγματοποιήθηκε στην πραγματικότητα με την κήρυξη του Α’ Βαλκανικού πολέμου στις 5 Οκτωβρίου 1912, όπου η διαβαλκανική συνεργασία Ελλάδος, Μαυροβουνίου, Σερβίας και Βουλγαρίας στράφηκε εναντίον της Τουρκίας. Μάλιστα τότε οι Κρήτες Πολιτοφύλακες και Χωροφύλακες βοήθησαν στην απελευθέρωση και εμπέδωση της τάξης στην Μακεδονία.

Με τη Συνθήκη του Λονδίνου στις 17 Μαΐου 1913, με την οποία τερματίζεται ο Α’ Βαλκανικός πόλεμος, άρθρο 4 της Συνθήκης, ο Σουλτάνος παραιτείται από όλα τα δικαιώματά του στην Κρήτη. Η επίσημη ανακήρυξη της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα έγινε στα Χανιά την Κυριακή 1η Δεκεμβρίου 1913, παρουσία του βασιλιά Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου. 

 

6. ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 1912 - 1913

Απελευθέρωση: Ηπείρου, Θεσσαλίας, Μακεδονίας και νησιών

 

Ο Καγιαλές αψηφώντας τα βόλια του εχθρού  κάνει κοντάρι το σώμα του (επειδή αυτό έσπασε από βόλι) και υψώνει και πάλι την ελληνική σημαία..

Μετά τη προηγηθείσα συμμαχία των Βαλκανικών κρατών (Σερβία, Μαυροβούνιο, Ελλάδα, και Βουλγαρία), στις 30 Σεπτεμβρίου του 1912 οι βαλκανικές αυτές χώρες έστειλαν συλλογικά τελεσίγραφο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία με το οποίο ζητούσαν την διασφάλιση της αυτονομίας των εθνικών μειονοτήτων τους, που ζούσαν στο έδαφός της. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία όπως ήταν φυσικό απέρριψε το τελεσίγραφο αυτό, που έμεινε στην ιστορία γνωστό ως Διακοίνωση των Τεσσάρων Χριστιανικών Κρατών με αποτέλεσμα η σύγκρουση να είναι πλέον αναπόφευκτη. Οι εξελίξεις που ακολούθησαν υπήρξαν ραγδαίες. Ο πόλεμος αυτός κηρύχθηκε επίσημα στις 9 Οκτωβρίου του 1912, ακριβώς ημερομηνία που εξέπνεε το τελεσίγραφο, πλην όμως οι επιστρατεύσεις στις σύμμαχες Χώρες ξεκίνησαν πέντε ημέρες πριν. Αξίζει να αναφερθεί επίσης ότι την τελευταία στιγμή η Οθωμανική αυτοκρατορία πρότεινε στην Ελλάδα να μη συμμετάσχει στον πόλεμο, με αντάλλαγμα την οριστική εκχώρηση της Κρήτης στην χώρα. Ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος έληξε με την υπογραφή της Συνθήκης Λονδίνου (1913) που συνομολογήθηκε μεταξύ των νικητών συμμάχων, (Ελλάδας-Βουλγαρίας, Μαυροβουνίου και Σερβίας) αφενός και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφετέρου. Η Ελλάδα, διαθέτοντας στην περίοδο των βαλκανικών Πολέμων έναν πλήρως αναδιοργανωμένο, άρτια εκπαιδευμένο και καλά εξοπλισμένο Στρατό και έχοντας εξασφαλισμένη την υπεροπλία στη θάλασσα, χάρη στο Ναυτικό της, έμπαινε στον πόλεμο κατά της Τουρκίας στο πλευρό των Βαλκανικών Συμμάχων της Βουλγαρίας, Σερβίας και Μαυροβουνίου, με τις ευνοϊκότερες συνθήκες. Ακλόνητη πίστη όλων ήταν η απελευθέρωση των εθνικών εδαφών και των ομοεθνών τους που εξακολουθούσαν να βρίσκονται υπό το ζυγό των Τούρκων και καθημερινά υπέφεραν το φυλετικό και θρησκευτικό φανατισμό τους. Επιπλέον η Ελλάδα επιθυμούσε να αποπλύνει την ήττα του άτυχου πολέμου του 1897, που τόσα δεινά της είχε φέρει. Το Ελληνικό Ναυτικό, που αποτελούσε τη μόνη ναυτική δύναμη της Συμμαχίας, συντέλεσε αποφασιστικά στη νίκη των συμμαχικών όπλων.  Με τις ιστορικές ναυμαχίες της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913), με επικεφαλής το θρυλικό θωρηκτό "Αβέρωφ", εξασφαλίστηκε η ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο από τη μια και από την άλλη εξαναγκάστηκε ο Τουρκικός Στόλος να μείνει αποκλεισμένος στα Δαρδανέλια μέχρι το τέλος του Πολέμου. Το τέλος του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, βρήκε την Ελλάδα να έχει απελευθερώσει την Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τα νησιά του Αιγαίου μας (Κρήτη κ.τ.λ.)  Το βράδυ της 18ης Οκτωβρίου 1912 το ελληνικό τορπιλοβόλο υπ' αριθ. 11, με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Ν. Βότση, μπήκε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και με δυο τορπίλες βύθισε την Τουρκική κορβέτα Φετίχ-ι-Μπουλέντ. Αξίζει επίσης να σημειωθεί και ότι στις 9 Δεκεμβρίου 1912 το υποβρύχιο "Δελφίν" επιτέθηκε κατά του τουρκικού καταδρομικού "Μετζηδιέ", γεγονός που αποτέλεσε την πρώτη τορπιλική επίθεση στον κόσμο. Οι παράγοντες των επιτυχιών του Ναυτικού μας ήταν η ποιοτική υπεροχή και η ναυτική παράδοση του προσωπικού, καθώς και η εμπνευσμένη του ηγεσία. (Από την Ιστορία Στρατού)

 Ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος ήταν ένοπλη σύγκρουση που εξελίχτηκε από 29 Ιουνίου (16 Ιουνίου π.η.) έως 31 Ιουλίου (18 Ιουλίου π.η.) του 1913, και που ξέσπασε σχεδόν αμέσως μετά τη λήξη του Α' Βαλκανικού Πολέμου. Ο πόλεμος αυτός διεξήχθη ανάμεσα στην Βουλγαρία και τις υπόλοιπες βαλκανικές χώρες με τις οποίες είχε συμμαχήσει κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο), δηλαδή τη Σερβία, την Ελλάδα και το Μαυροβούνιο. Κατά την εξέλιξή του πολέμου αυτού κατά της Βουλγαρίας στράφηκαν επίσης και η Ρουμανία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η διαφορά με τον πρώτο πόλεμο ήταν ότι τώρα η Βουλγαρία πολέμησε τους πρώην συμμάχους της, προκειμένου να πετύχει ευνοϊκότερη διανομή των ευρωπαϊκών εδαφών που αποσπάστηκαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. στον προηγούμενο πόλεμο. Ο Β' Βαλκανικός Πόλεμος, αν και ακήρυχτος και αιφνίδιος υπήρξε περισσότερο φονικός και καταστροφικός, από τον μόλις προηγούμενο. Τελείωσε δε, με επικράτηση των αντιμαχομένων της Βουλγαρίας, οι οποίες πέτυχαν σημαντικές νίκες στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας και των κεντρικών Βαλκανίων. Τέλος με την ανακωχή που η Βουλγαρία ζήτησε, αποδεχόμενη την ήττα της. αποκρούστηκαν και οι όποιες βλέψεις για τη δημιουργία μιας Μεγάλης Βουλγαρίας. Η Ρουμανία απέσπασε την πρώην βουλγαρική Δοβρουτσά, ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία ανακατέλαβε την περιοχή της Αδριανούπολης.ννΛίγους μήνες μετά τη λήξη του Β' Βαλκανικού Πολέμου ακολούθησε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος που θα έβαζε και πάλι τα βαλκανικά κράτη σε πολεμικές περιπέτειες.

 

7. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ

 

Α. Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

 

 Ο σημαντικότερος Έλληνας πολιτικός, ευφυής, ρεαλιστής και οραματιστής, ευέλικτος και τολμηρός διέθετε μια εντυπωσιακή προσωπική ακτινοβολία. Γεννήθηκε στην Τουρκοκρατούμενη Κρήτη το 1864. Στα νεανικά του χρόνια η οικογένειά του κατέφυγε στην Ελλάδα, καθώς ο πατέρας του υφίστατο τις συνέπειες της επαναστατικής του δράσης. Μετά την αποφοίτησή του από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών άσκησε τη δικηγορία στα Χανιά αλλά σύντομα τον απορρόφησε η πολιτική ως μέλος της φιλελεύθερης παράταξης. Οι ηγετικές και πολιτικές του ικανότητες αναδείχθηκαν κατά την επανάσταση του 1897. Την περίοδο της Κρητικής πολιτείας (1898-1912) συνέβαλε στη διαμόρφωση του Κρητικού Συντάγματος, συγκρούσθηκε με τον Αρμοστή Γεώργιο για τις φιλελεύθερες αρχές του, κατέφυγε σε ένοπλη επανάσταση στο Θέρισο (1905) και πέτυχε την αντικατάσταση του Αρμοστή.

Στις μετέπειτα προσπάθειές του για ένωση με την Ελλάδα ισορροπούσε με ευελιξία ανάμεσα στην τόλμη και στη μετριοπάθεια.Το 1910 έληξε ο ρόλος του στα πολιτικά πράγματα της Κρητικής πολιτείας, όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία στην Ελλάδα και συγκρότησε το "Κόμμα των Φιλελευθέρων". Υπήρξε ο πρωτεργάτης της πολιτικής και οικονομικής ανόρθωσης της Ελλάδας και της νικηφόρας έκβασης των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913). Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήρθε σε ρήξη με το στέμμα αλλά με κόστος τον Εθνικό Διχασμό (1915-1917) επέβαλε την πολιτική του για είσοδο της χώρας στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων. Η Ελλάδα ανταμείφθηκε για τη συμβολή της με την παραχώρηση της Αρμοστείας της Σμύρνης (1919). Στις κρίσιμες εκλογές του Νοεμβρίου 1920 ο Βενιζέλος ηττήθηκε, αποσύρθηκε από την πολιτική, για να επιστρέψει μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Με δύο ριζοσπαστικές πρωτοβουλίες του (1923) -την υποχρεωτική ανταλλαγή Ελλήνων και Τούρκων και τη Συνθήκη της Λωζάννης, που καθόρισε τα σύνορα ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία- άλλαξε τον προσανατολισμό της ελληνικής πολιτικής και έβαλε τα θεμέλια της ειρηνικής ανάπτυξης. Η τελευταία τετραετία της διακυβέρνησής του (1928-1932) ήταν περίοδος σταθερότητας και δημιουργίας. Κορυφαία επιτυχία το ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας (1930). Το τέλος της σταδιοδρομίας του σημαδεύτηκε από την απόπειρα κατά της ζωής του (Ιούνιος 1933) και το αποτυχημένο κίνημα του Μαρτίου 1935. Αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι, όπου πέθανε στις 18 Μαρτίου 1936.

 

 Β. Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

 

Ο Ε. Βενιζέλος με αφορμή τις σφαγές των Τούρκων στα Χανιά και το Ρέθυμνο, πήρε ενεργό μέρος στην επανάσταση του 1897. Το 1905 κήρυξε την επανάσταση του Θέρισου που σκοπό είχε την πολιτική ένωση της Κρήτης με τη μητέρα Ελλάδα, σε .ένα μόνο , ελεύθερο και συνταγματικό κράτος. Το 1910 η κρητική συνέλευση εξέλεξε το Βενιζέλο σαν πρόεδρο της και μετά σαν πρωθυπουργό της Κρητικής πολιτείας. Το ίδιο διάστημα, η Αθήνα περνούσε δύσκολες ώρες. Η Βουλή είχε διαλυθεί και είχαν προκηρυχθεί εκλογές. Ο Βενιζέλος με την ενθάρρυνση των φίλων και συνεργατών του, όπως του Μιχαλακόπουλου, του Ζαβιτσιάνου και του Εμμανουήλ Μπενάκη, παραμέρισε τους αρχικούς ενδοιασμούς του και υπέβαλε υποψηφιότητα. Οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 8 Αυγούστου 1910 και ο Βενιζέλος με την ομάδα του εκλέχτηκαν βουλευτές της Ελλάδας τώρα. Τότε ιδρύθηκε και το κόμμα του που ονομάστηκε ''Κόμμα Φιλελευθέρων''. Τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου σχημάτισε κυβέρνηση και αμέσως επιδόθηκε στην τακτοποίηση των πολιτικών και εθνικών υποθέσεων της Ελλάδας. Κατόπιν ο Βενιζέλος άρχισε μία εντατική προσπάθεια για την ανασυγκρότηση της διοικήσεως και την αναδιοργάνωση του στρατού και του στόλου. Έτσι, όταν άρχισαν οι Βαλκανικοί πόλεμοι (1912-1913) η Ελλάδα βρέθηκε ανασυγκροτημένη και ισχυρή και κατόρθωσε να απελευθερώσει τις βόρειες επαρχίες της και πολλά από τα νησιά της. Τη θριαμβευτική πορεία του έθνους, όμως, προς την πλήρη αποκατάσταση του ανέκοψε η κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, ο οποίος έγινε αιτία διαφωνίας μεταξύ Βενιζέλου και του νέου βασιλιά Κωνσταντίνου. Ο λόγος της διαφωνίας ήταν ότι ενώ ο διορατικός Βενιζέλος υποστήριζε την ένταξη της χώρας στο στρατόπεδο των Συμμάχων της Αντάντ, διαβλέποντας τη νίκη των Συμμάχων και τα οφέλη που θα απολάμβανε η Ελλάδα σε περίπτωση που πολεμούσε στο πλευρό τους, ο Κωνσταντίνος υποστήριζε την ουδετερότητα. Μετά από ένα κλίμα προστριβών, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε στις 21-2-1915. Στις εκλογές που επακολούθησαν το κόμμα του Βενιζέλου νίκησε και σχημάτισε και πάλι κυβέρνηση. Ο Βενιζέλος συμφώνησε να κρατήσει ουδετερότητα αυτή τη φορά, όμως η είσοδος της Βουλγαρίας στον πόλεμο και η επίθεση της εναντίον της Σερβίας, με την οποία υπήρχε ελληνοσερβική συνθήκη, τον υποχρέωσε να μην ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της ουδετερότητας. Μετά από αυτό ήλθε σε νέα ρήξη με το βασιλιά και παραιτήθηκε και πάλι. Στις εκλογές που επακολούθησαν ο Βενιζέλος δεν πήρε μέρος, γιατί θεώρησε τη διάλυση της Βουλής αντισυνταγματική. Στο μεταξύ, με πρόσχημα τη σωτηρία της Σερβίας, οι Σύμμαχοι αποβίβασαν στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη.

 

 

 

 8. Ο ΔΙΧΑΣΜΟΣ

 

Η διαφωνία αυτή μεταξύ Βενιζέλου και Κωνσταντίνου έγινε η αιτία της δημιουργίας μεγάλου διχασμού, που αποτέλεσε πληγή κοινωνική για τη χώρα για πολλές δεκαετίες. Το 1916 οι βενιζελικοί, με την υποστήριξη των Συμμάχων, οργάνωσαν στρατιωτικό κίνημα και ίδρυσαν ''Προσωρινή Κυβέρνηση εθνικής Αμύνης'', την οποία διεύθυνε η τριανδρία Β., Παύλου Κουντουριώτη και Παναγιώτη Δαγκλή. Η τριανδρία αυτή πήγε στη Θεσσαλονίκη και ίδρυσε νέο κράτος που περιλάμβανε τη Β. Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου.

 

 9. Η ΕΛΛΑΔΑ "ΤΩΝ ΔΥΟ ΗΠΕΙΡΩΝ ΚΑΙ ΠΕΝΤΕ ΘΑΛΑΣΣΩΝ"

 

Το Μάιο του 1917 ο Βενιζέλος, αφού οι Σύμμαχοι εξόρισαν τον Κωνσταντίνο και έβαλαν στη θέση του το δευτερότοκο γιο του, Αλέξανδρο, ξαναγύρισε στην Αθήνα και τάχθηκε στο πλευρό των Συμμάχων. Με το τέλος του πολέμου ο Βενιζέλος πήρε μέρος στη Διάσκεψη της Ειρήνης του Παρισιού και υπέγραψε, σαν εκπρόσωπος της Ελλάδας, τις συνθήκες του Νεϊγύ (27-11-1919) και των Σεβρών (10-8-1920), με τις οποίες η Ελλάδα έφτανε μέχρι την Α. Θράκη και τη Σμύρνη. Ο μεγάλος οραματιστής Βενιζέλος κατόρθωσε να δημιουργήσει τη Ελλάδα "των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών". Καθώς ετοιμαζόταν όμως να επιστρέψει στην Ελλάδα, δέχτηκε στο σιδηροδρομικό σταθμό της Λυών δολοφονική απόπειρα από δύο αντιβενιζελικούς απότακτους αξιωματικούς του στρατού. Όταν θεραπεύτηκε από τα τραύματα του επέστρεψε στην Αθήνα θριαμβευτής, όπου του έγινε πανηγυρική υποδοχή.

 

 10. ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ – ΝΕΑ ΕΛΛΑΔΑ

 

Στις εκλογές όμως του Νοεμβρίου, ο μεγάλος πολιτικός, που είχε διακριθεί στο διεθνή διπλωματικό στίβο, ηττήθηκε από τους αντιπάλους του και έφυγε στο Παρίσι αποσυρόμενος από την πολιτική. Στις εκλογές του 1923, ύστερα από τη Μικρασιατικά Καταστροφή, πήρε πάλι μέρος, εκλέχτηκε βουλευτής και έγινε πρόεδρος της συνελεύσεως. Το 1923 υπέγραψε με την Τουρκία τη συνθήκη της Λωζάνης που αποτελούσε τον ακρωτηριασμό της Μεγάλης Ιδέας. Ο Βενιζέλος όμως κατάφερε ό,τι του επέτρεπαν οι περιστάσεις. Με τη συνθήκη αυτή προσαρτήθηκαν οριστικά στην Ελλάδα η Δ. Θράκη και τα νησιά του Αιγαίου. Στις εκλογές του 1928 ο Βενιζέλος πέτυχε μια συντριπτική πλειοψηφία. Το 1933 έγινε νέα δολοφονική απόπειρα εναντίον του. Επακολούθησαν ταραχές που κατέληξαν στο στρατιωτικό κίνημα Πλαστήρα-Βενιζέλου (1935). Το κίνημα απέτυχε και ο Βενιζέλος έφυγε για τη Γαλλία όπου και πέθανε το 1936.

 

 

ΚΥΡΙΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

 

 

1864: Γέννηση ελευθερίου Βενιζέλου

1866 – 1869: Η μεγάλη κρητική επανάσταση  για Ελευθερία και Ένωση με την Ελλάδα του Κρητικού λαού.  - Το Νοέμβριο του 1866 ο Μουσταφά Ναϊλή Πασάς περικυκλώνει το μοναστήρι της Ι.Μ. Αρκαδίου - Στις 20 Μαΐου 1867 Η ΓΙΓΑΝΤΟΜΑΧΙΑ ΛΑΣΙΘΙΟΥ  κ.α.

 

1895: (15/28 Απριλίου) Εκλογική αποτυχία Τρικούπη – κυβέρνηση Δεληγιάννη, (Σεπτέμβριος) Επαναστατικό κίνημα στην Κρήτη- Θάνατος Τρικούπη – περιπλοκή κρητικού ζητήματος

1897: (Φεβρουάριος) Επανάσταση στην Κρήτη – (Μάρτιος Ελληνικά σώματα στη Μακεδονία-(7/19 Απριλίου Η Τουρκία κηρύσσει τον πόλεμο κατά της Ελλάδος – Οι Τούρκοι στη Θεσσαλία – (Μάιος) Ανακωχή- (16/28 Δεκεμβρίου η Θεσσαλία ξανά στους Έλληνες).

1898: Ο πρίγκιπας Γεώργιος ορίζεται ύπατος αρμοστής στην Κρήτη

1903: Συγκρότηση Μακεδονικού κομιτάτου στην Αθήνα – Αποστολή Κρητών στο Μακεδονικό Αγώνα.

1905: Διαφωνία Βενιζέλου – Πρίγκιπα Γεώργιοι – Κίνημα του θερίσου – Δολοφονία Δεληγιάννη.

1906 (Σεπτέμβριος): Παραίτηση πρόγκημα Γεωργίου στην Κρήτη και αντικατάσταση από Ζαΐμη

1908: (12/25 Οκτωβρίου) Η Κρήτη κηρύσσει την ένωσή της με την Ελλάδα και καταργεί την αρμοστεία

1909: (Απρίλιος) Ο Βενιζέλος πρόεδρος της Ελληνικής Συνέλευσης των Κρητών και μετά πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας – (Μάιος) ίδρυση του Στρατιωτικού Συνδέσμου – (Αύγουστος) Κίνημα στο Γουδί – Δεκέμβριος ο Βενιζέλος καλείται στην Αθήνα ως σύμβουλος του Συνδέσμου.

1910: Κιλελέρ – Κυβέρνηση Δραγούμη - Εκλογές (5/10) πρώτη Κυβέρνηση Βενιζέλου

1912: (Μάρτιος) Νίκη Φιλελευθέρων στις εκλογές – (22 Απριλίου / 14 Μαΐου) Κατάληψη της Ρόδου από Ιταλούς – (15/28 Οκτωβρίου) ¨έναρξη Α’ βαλκανικού πολέμου – (26 Οκτωβρίου /8 Νοεμβρίου απελευθέρωση Θεσσαλονίκης)

1913: (21 Φεβρουάριου /6 Μαρτίου) Απελευθέρωση Ιωαννίνων – (17/30 Μάιου Συνθήκη Λονδίνου – (13/26 Ιουνίου) έναρξη Β’ Βαλκανικού πολέμου – 1/14 Δεκεμβρίου προσάρτηση Κρήτης

1914: Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος

 1916: (17/30 Αυγούστου) Κίνημα Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη)  (13/26 Αυγούστου) Το Δ’ Σώμα Στρατού παραδίδεται στους Γερμανούς – (30 Αυγούστου – 12 Σεπτεμβρίου) οι Βούλγαροι στην καβάλα -  (26/9 – 9/10) Προσωρινή Κυβέρνηση Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη – (18/11 – 1/12) Νοεμβριανά), η Μάχη των Αθηνών/

1917: (30/5 – 12 Ιουνίου Παραίτηση Κωνσταντίνου και αναχώρηση του - βασιλιάς ο Αλέξανδρος – (133/26 Ιουνίου) ο Βενιζέλος ορκίζεται πρωθυπουργός.

1918: (17/30 Μαΐου) Μάχη Σκρά – 17/30 Σεπτεμβρίου) Ανακωχή Βουλγαρίας

1919: (Ιανουάριος) Ελληνικός στρατός στην Οδησσό –( Μάιος) Ελληνικός στρατός στη Σμύρνη

1920 (Ιούλιος - Ιούλιος) Κατάληψη Προύσας, Ανδριανούπολης κ.τ.λ. – (27 Ιουλίου /10 Αυγούστου) Συνθήκη Σεβρών, (30 Ιουλίου / 12 Αυγούστου) Απόπειρα κατά του Βενιζέλου στο σταθμό της Λυών του Παρισιού.

1921: (31 Αυγούστου / 13 Σεπτεμβρίου) Μάχη Σαγγάριου.

1922: ((27 Αυγούστου / 9 Σεπτεμβρίου) κατάληψη της από τον Τουρκικό στρατό

1923: (24 Ιουλίου) Συνθήκη της Λωζάννης, (31 Αυγούστου) ΟΙ Ιταλού βομβαρδίζουν και καταλαμβάνουν την Κέρκυρα –

1925: (25 Ιουνίου) Δικτατορία Πάγκαλου.

1928:  (4 Ιουλίου) Ο Βενιζέλος πρωθυπουργός

1930: (25 Οκτωβρίου) Ταξίδι Βενιζέλου στην Άγκυρα – (30 Οκτωβρίου) Ελληνοτουρκική συμφωνία

1932 (21 Μάιου) Παραίτηση Βενιζέλου)  - (26 Μάιου) Κυβέρνηση Παπαναστασίου) – (5 Ιουνίου) Νέα κυβέρνηση Βενιζέλου

1933: (16 Ιανουαρίου) τελευταία κυβέρνηση Βενιζέλου) - (5 Μαρτίου) Εκλογές) – (6 Μαρτίου) Κίνημα Πλαστήρα – (6 Ιουνίου ) Απόπειρα κατά του Βενιζέλου.

1935: (12 Μαρτίου) Ο Βενιζέλος εγκαταλείπει την Κρήτη και την Ελλάδα - - (9 Οκτωβρίου ) Κίνημα Παπάγου  (10 Οκτωβρίου κατάργηση της Βασιλείας)

1936: (18 Μαρτίου) Θάνατος Βενιζέλου

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2^ο 

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

 

 

1) Α’ KAI B’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

 

 Κατά το μεγαλύτερο μέρος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάδα παρέμεινε ουδέτερη. Όμως το 1917 η Κυβέρνηση του Ε. Βενιζέλου απεφάσισε να συμμετάσχει στον πόλεμο, στο πλευρό των Συμμάχων. Με το τέλος της παγκόσμιας σύρραξης - Οκτώβριος 1918 - η Τουρκία συνθηκολόγησε (ανακωχή του Μούδρου) και η Ελλάδα βρέθηκε στην πλευρά των νικητών. Το «Γ. Αβέρωφ» κατέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη και εκεί ύψωσε την Ελληνική σημαία ως μία από τις νικήτριες δυνάμεις του Μεγάλου Πολέμου.  Μετά την υπογραφή των συνθηκών ειρήνης. το «Γ. Αβέρωφ» μαζί με τον υπόλοιπο στόλο μετέφεραν τα Ελληνικά στρατεύματα στην Ιωνία. Οι εξελίξεις των επιχειρήσεων στη Μικρά Ασία διέγραψαν γρήγορα αρνητική πορεία που κατέληξε στην Καταστροφή του '22.

Η εδαφική ακεραιότητα και η ανεξαρτησία της Ελλάδας απειλείται ξανά κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι πανίσχυρες δυνάμεις του Άξονα, η Γερμανία και η Ιταλία αποσκοπούν στην παγκόσμια κυριαρχία. Προτού ο Μουσολίνι ζητήσει την παράδοση της Ελλάδας θα προσπαθήσει ύπουλα να την πλήξει. Θα τορπιλίσει ανήμερα το Δεκαπενταύγουστο, στην Τήνο το εύδρομο ΕΛΛΗ, που σημαιοστολισμένο ναυλοχούσε εκεί. Η αριθμητική και τεχνολογική υπεροχή των Γερμανών και Ιταλών σε όλους τους τομείς κάνουν την ιδέα και μόνο της αντίστασης - πόσο μάλλον της νίκης - να μοιάζει χίμαιρα. Γι' αυτό και το ΟΧΙ της ηγεσίας που ενεκολπώθη και βροντοφώναξε η ψυχή του Ελληνικού λαού στο ιταλικό τελεσίγραφο, άφησε άναυδη την Παγκόσμιο κοινή γνώμη που θεωρούσε αναπόφευκτη τη νίκη του Άξονα. Η αλαζονεία του Μουσολίνι δέχεται ηχηρό κόλαφο από το ψυχωμένο στρατό μας. Ο στόλος μας με αιχμή δόρατος τα ηρωικά μας υποβρύχια διακρίνεται.

 Η επακόλουθη Γερμανική εισβολή καταφέρει σοβαρά πλήγματα στον Ελληνικό στόλο,  όμως εκείνος δεν πτοείται.  Μετά την κατάληψη της Κρήτης στις 20-28 Μαΐου του 1941 από τους Γερμανούς, το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, το μόνο από όλα τα Ναυτικά των Ευρωπαϊκών κρατών που κατελήφθησαν από τον Άξονα, δεν παρεδόθη, αλλά και σύσσωμος ο Ελληνικός Στόλος, όσος δηλαδή διεσώθη από τις επιχειρήσεις στη Μάχη της Ελλάδας κατά του Άξονα, έπλευσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Εκεί, μαζί με διαφυγόντες από την κατεχόμενη Ελλάδα, άνδρες του Στρατού Ξηράς και της Πολεμικής Αεροπορίας, συνέχισε τον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων όχι μόνο μέχρι την απελευθέρωση της Ελλάδας τον Οκτώβριο του 1944, αλλά μέχρι την τελική νίκη των Συμμάχων στην Ευρώπη, που πραγματοποιήθηκε με την πλήρη κατάρρευση της Γερμανίας το Μάιο του 1945. Τα επιτεύγματα και ο ηρωισμός των Ελλήνων ναυμάχων  προσέδωσαν στον αγώνα αίγλη αρχαίου μεγαλείου. Τα κατορθώματα των θρυλικών πλοίων Α/Τ ΟΛΓΑ, ΑΔΡΙΑΣ και του Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ δε λησμονιούνται. Η συμμετοχή των Ελληνικών πλοίων στις αποβάσεις της Νορμανδίας και Νότιας Γαλλίας αποτελεί την κορωνίδα της δράσης του Ελληνικού Ναυτικού εκείνη την περίοδο.

  

Η Ελλάδα, διαθέτοντας στην περίοδο των βαλκανικών Πολέμων έναν πλήρως αναδιοργανωμένο, άρτια εκπαιδευμένο και καλά εξοπλισμένο Στρατό και έχοντας εξασφαλισμένη την υπεροπλία στη θάλασσα, χάρη στο Ναυτικό της, έμπαινε στον πόλεμο κατά της Τουρκίας στο πλευρό των Βαλκανικών Συμμάχων της Βουλγαρίας, Σερβίας και Μαυροβουνίου, με τις ευνοϊκότερες συνθήκες. Ακλόνητη πίστη όλων ήταν η απελευθέρωση των εθνικών εδαφών και των ομοεθνών τους που εξακολουθούσαν να βρίσκονται υπό το ζυγό των Τούρκων και καθημερινά υπέφεραν το φυλετικό και θρησκευτικό φανατισμό τους. Επιπλέον η Ελλάδα επιθυμούσε να αποπλύνει την ήττα του άτυχου πολέμου του 1897, που τόσα δεινά της είχε φέρει. Το Ελληνικό Ναυτικό, που αποτελούσε τη μόνη ναυτική δύναμη της Συμμαχίας, συντέλεσε αποφασιστικά στη νίκη των συμμαχικών όπλων.  Με τις ιστορικές ναυμαχίες της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913), με επικεφαλής το θρυλικό θωρηκτό "Αβέρωφ", εξασφαλίστηκε η Ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο από τη μια και από την άλλη εξαναγκάστηκε ο Τουρκικός Στόλος να μείνει αποκλεισμένος στα Δαρδανέλια μέχρι το τέλος του Πολέμου.

Το τέλος του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, βρήκε την Ελλάδα να έχει απελευθερώσει την Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τα νησιά του Αιγαίου μας (Κρήτη κ.τ.λ.)  Το βράδυ της 18ης Οκτωβρίου 1912 το Ελληνικό τορπιλοβόλο υπ' αριθ. 11, με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Ν. Βότση, μπήκε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης και με δυο τορπίλες βύθισε την Τουρκική κορβέτα Φετίχ-ι-Μπουλέντ.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί και ότι στις 9 Δεκεμβρίου 1912 το υποβρύχιο "Δελφίν" επιτέθηκε κατά του τουρκικού καταδρομικού "Μετζηδιέ", γεγονός που αποτέλεσε την πρώτη τορπιλική επίθεση στον κόσμο. Οι παράγοντες των επιτυχιών του Ναυτικού μας ήταν η ποιοτική υπεροχή και η ναυτική παράδοση του προσωπικού, καθώς και η εμπνευσμένη του ηγεσία. (Από την Ιστορία Στρατού)

 

 

  ΣΗΜΕΙΩΝΕΤΑΙ ΟΤΙ:

1) Τα λαμπρά κατορθώματα του Ελληνικού στρατού στη Βόρειο Ήπειρο είχαν ως στήριξη το Ελληνικό εμπορικό ναυτικό, το οποίο σε μια άλλη αδιανόητη εποποιία επέτυχε τη μεταφορά μεγάλου αριθμού ανδρών και εφοδίων προς το μέτωπο χωρίς καμία απώλεια. Παράλληλα το Ελληνικό πολεμικό ναυτικό όχι μόνο προστάτευε με πλήρη ασφάλεια τις νηοπομπές, αλλά προέβαινε και σε επικίνδυνες εξορμήσεις στην Αδριατική αντιμετωπίζοντας ένα εχθρικό στόλο δεκαπλασίας ισχύος και δυνάμεως. Συνέπεια αυτών ήταν το Αιγαίο και το Ιόνιο να μείνουν απόρθητα ακόμα και από τα σχεδόν υπερσύγχρονα θωρηκτά του Ιταλικού στόλου. Οι σχετικά μικρές Ελληνικές ναυτικές δυνάμεις υπήρξαν το φόβητρο του Ιταλικού Ναυτικού Γενικού Επιτελείου.

2) Το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό είχε την τιμή να δεχθεί μόνο αυτό μαζί με τους Βρετανούς την παράδοση του Ιταλικού Στόλου μετά την ανακωχή της 8ης Σεπτεμβρίου 1943. Είχε ακόμα την τιμητική συμμετοχή του με δύο κορβέτες στη μεγάλη Συμμαχική Απόβαση της Νορμανδίας στις 6 Ιουνίου 1944  και 4 φορτηγά πλοία του Εμπορικού Ναυτικού. Το «ΑΓIOΣ  ΣΠYPIΔΩN» με πλοίαρχο το Γεώργιο Σαμοθράκη, το «ΓEΩPΓIOΣ Π.» με την πλοιαρχία του Δημητρίου Παρίση, το «ΑΜΕΡΙΚΗ» με τη διακυβέρνηση του Σπυρίδωνα Θεοφιλάτου και το «EΛΛAΣ» με την πλοιαρχία του Γεωργίου Tριλίβα.  Ακόμα 8 Ελληνικά πολεμικά συμμετείχαν στην απόβαση της Νοτίου Γαλλίας την 15η Αυγούστου 1944, μάλιστα ο ίδιος ο Tσώρτσιλ που παρευρίσκονταν εκεί χαιρέτησε με μήνυμα το ηρωικό Ελληνικό ναυτικό.

3) Το Ελληνικό Εμπορικό Ναυτικό θρήνησε πάνω από 2.000 άνδρες κατά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο και το 60% των ωκεανοπόρων πλοίων του από τα 600 ατμοκίνητα πλοία και τα 700 πετρελαιοκίνητα καΐκια. Οι Ελληνικές απώλειες των εμπορικών μας πλοίων έφθασαν στο 14% του συνόλου των συμμαχικών απωλειών σε όλες τις θαλάσσιες επιχειρήσεις ένα τεράστιο ποσοστό για μια μικρή χώρα. Το Πολεμικό Ναυτικό έχασε κατά τη διάρκεια του Πολέμου 28 μάχιμα πλοία και 700 άνδρες.

 

2) ΙΤΑΛΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΚΡΗΤΗΣ

 

O τελευταίος σταθμός της Κρητικής ιστορίας είναι η κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς και Ιταλούς, μετά από μια επική αντίσταση. Η μάχη για την κατάληψη της Κρήτης κράτησε από τις 20 ως τις 29 του Μάη 1941. Στις 20-28 Μαΐου του 1941 έγινε η απόβαση των Γερμανών στο νησί, καθώς και η ταυτόχρονη ρίψη των αλεξιπτωτιστών. Οι Κρητικοί με τους συμμάχους τους: Βρετανούς, Νεοζηλανδούς και Αυστραλούς, αν και αντιστάθηκαν ηρωικά στη Μάχη της Κρήτης, ηττήθηκαν. Όμως η ήττα του αυτή ήταν μια πύρρειος νίκη για τους Γερμανούς, γιατί τους προξένησε τόσο μεγάλες απώλειες, σε έμψυχο και άψυχο δυναμικό, που είχαν ως συνέπεια στις μετέπειτα μάχες να ηττηθούν

Η νήσος Κρήτη για όλες τις μεγάλες δυνάμεις έχει ιδιαίτερη στρατηγική αξία, γιατί βρίσκεται στο µέσο της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου και έτσι ελέγχει τις αεροπορικές και θαλάσσιες συγκοινωνίες από ανατολικά προς δυτικά και από βόρεια προς νότια ή και αντίστροφα, αποτελώντας ιδανική βάση αεροναυτικών επιχειρήσεων προς κάθε κατεύθυνση. Απόρροια λοιπόν αυτής της αξίας της, η Κρήτη ήταν να βρεθεί από τις αρχές του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τόσο των Βρετανών, όσο και των Γερμανών.

Η απόφαση για την κατάληψη της Κρήτης λήφθηκε από τον ίδιο τον Χίτλερ στις 25 Απριλίου 1941 και έλαβε την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Ερμής» (« Unternehmen Merkur»). Στόχος της κατάληψης της Κρήτης από τους Γερμανούς ήταν να εξασφαλιστούν τα νοτιοανατολικά νώτα των Γερμανών  ενόψει της καλούμενης «Επιχείρησης  Μπαρμπαρόσα», δηλαδή της μεγάλης Εκστρατείας για την κατάληψη της Ρωσίας και από εκεί να εφορμήσουν στη βόρεια Αφρική - Περσικό κόλπο κλπ με εφαλτήριο την Κρήτη.Πιο απλά, κύριος σκοπός της κατάληψης της Κρήτης από τους Γερμανούς ήταν η χρησιμοποίηση της νήσου σαν αεροπορική βάση εναντίον της Αγγλίας στην Ανατολική Μεσόγειο.  Την ήθελαν ως βάση για την προστασία των θαλάσσιων επικοινωνιών στο Αιγαίο από Βρετανικές επιθέσεις που προέρχονταν από την Αλεξάνδρεια, καθώς και για την προστασία της μεταφοράς πετρελαίου στην Ιταλία.

 

Α. Η ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ 20 ΜΑΙΟΥ 1941

 

Το πρωί της 20ης Μαΐου του 1941 ο ξάστερος ανοιξιάτικος ουρανός της Κρήτης μαυρίζει από εκατοντάδες σκουρόχρωμα γερμανικά αεροπλάνα, τα οποία καθώς μουγκρίζουν μοιάζουν με τέρατα της Αποκάλυψης. Η γη σείεται και αμέσως τα πρώτα κύματα των επίλεκτων γερμανικών τμημάτων αρχίζουν να πέφτουν κατά χιλιάδες, από τα αμέτρητα μεταγωγικά αεροπλάνα και ανεμόπτερα. Η γερμανική επίθεση ξεκίνησε με ανελέητο βομβαρδισμό των πόλεων και των χωριών και η  απόβαση των Γερμανών στο νησί έγινε με ρίψη αλεξιπτωτιστών. Πεδίο μάχης και τα χωριά και οι πόλεις.  Ο άμαχος Κρητικός λαός κτυπιέται ανελέητα. Η μάχη διεξάγεται σώμα με σώμα.   Άμυνα παλλαϊκή, όμως χωρίς σχέδιο, χωρίς πρόγραμμα, αφού η 5^η Μεραρχία Κρήτης πιο πριν είχε μεταβεί στην Αλβανία. Ωστόσο οι γέροι, οι γυναίκες και τα παιδιά της Κρήτης, μαζί με τα συμμαχικά στρατεύματα που είχαν σπεύσει εκεί δημιουργούν έπος! Οι απώλειες των Γερμανών αλεξιπτωτιστών κατά την πρώτη ημέρα είναι απρόσμενα γι αυτούς μεγάλες. Αυτοί όμως συνεχίζουν απτόητοι τις ρίψεις. Πολλοί σκοτώνονται στον αέρα, αλλά και αυτοί που φτάνουν στο έδαφος αποδεκατίζονται από ένα άοπλο και αδάμαστο λαό, που με την ψυχή γεμάτη Ελλάδα ορμάει με τα μαυρομάνικα, τις τσουγκράνες και τα τσαπιά, πετσοκόβοντας τους σιδερόφρακτους και πάνοπλους εισβολείς. Η άμυνα κρατάει γερά. Αλλά προς το βράδυ της πρώτης ημέρας, οι Γερμανοί πατούν πόδι στο αεροδρόμιο του Μάλεμε και το κρατούν, παρά τις επιθέσεις των υπερασπιστών του νησιού. Απόπειρα των χιτλερικών να στείλουν ενισχύσεις από τη θάλασσα συντρίβεται από τον Αγγλικό στόλο, με φοβερές απώλειες για τους Γερμανούς, αλλά και τους Άγγλους που χάνουν βαριά πολεμικά σκάφη. Την επόμενη ημέρα οι ρίψεις Γερμανών αλεξιπτωτιστών συνεχίζονται με μεγαλύτερη πυκνότητα, αλλά και περισσότερες απώλειες για τους εισβολείς. Παρά τις εκατόμβες των νεκρών με τις συνεχείς ενισχύσεις που φτάνουν ακατάπαυστα, οι Γερμανοί κατορθώνουν να δημιουργήσουν και άλλα προγεφυρώματα τα οποία ενώνονται μεταξύ τους και ετοιμάζονται για γενική επίθεση. Η κατάσταση για τους αμυνόμενους είναι πλέον απελπιστική και την εβδόμη μέρα αποφασίζεται η εκκένωση της Κρήτης από το συμμαχικό στρατό. Κυρίαρχοι καταχτητές πλέον οι υπάνθρωποι του Χίτλερ στρέφονται με λύσσα πάνω στον άμαχο πληθυσμό, για να τον τιμωρήσουν για την ηρωική του αντίσταση. Λεηλατούν, δολοφονούν, καίνε, καταστρέφουν. Οι βαρβαρότητες εναντίον του άμαχου πληθυσμού, με συλλήψεις και ομαδικές εκτελέσεις, με στρατόπεδα συγκέντρωσης κ.τ.λ, άρχισαν αμέσως με τη Γερμανική κατοχή της νήσου και ως αντίποινα. Πρώτο θύμα η Κάνδανος ( 1 Ιουνίου 1941 ), ύστερα τα Ανώγεια, η Βιάννος κ.τ.λ.

 

 

Β. Η  ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΡΗΤΗΣ

 

Η μάχη για τη κατάληψη της Κρήτης κράτησε από τις 20 ως τις 29 του Μάη 1941. Στις 29 Μαίου στο Νομό Λασιθίου αποβιβάστηκε στην Κρήτη ένα Σύνταγμα Ιταλών και η ιταλική Μεραρχία της Σιένας που απλώθηκε σ' όλο το Νομό, καθώς και στα Δωδεκάνησα. Διοικητής των ιταλικών στρατευμάτων του Ν. Λασιθίου και της Δωδεκανήσου έγινε ο Ιταλός Στρατηγός Άγγελος Κάρτα με έδρα του τη Νεάπολη Λασιθίου. Στις 31 Μαΐου γίνεται κατάληψη και  της υπόλοιπης Κρήτης από τους Γερμανούς, οι οποίοι  κάνουν έδρα τους τα Χανιά και συνάμα ορίζουν ως Διοικητή Κρήτης το Γερμανό στρατηγό Κράιπε.

Ωστόσο μετά τη Μάχη της Κρήτης ταυτοχρόνως αρχίζει και η υψηλόφρονα Εθνική αντίσταση του Κρητικού λαού. Οι Κρήτες παρά τα τόσα θύματα που είχαν οι Κρήτες δε δαμάζονται και συνεχίζουν την ηρωική τους αντίσταση για 4 ακόμα χρόνια από τις απόκρημνες και υπερήφανες βουνοκορφές του Ψηλορείτη, της Δίκτης και των Λευκών Ορέων. Συνεχίζουν την εθνική τους αντίσταση μέχρι που η λευτεριά ξαναγυρίζει και στεφανώνει και πάλι το ηρωικό και πανέμορφο νησί - Το νησί των γενναίων.

Ήδη από τις αρχές Ιουνίου 1941 δημιουργούνται πλήθος από αντιστασιακές οργανώσεις σε ολόκληρη την Κρήτη, όπως του Μανώλη Μπαντουβά στον Αγ. Σύλλα, του Πετρακογιώργη στις Καμάρες, η ομάδα του Αδάμη Κρασανάκη στη Δίκτη,  η Οργάνωση Ανωγείων, η οργάνωση του Ραφτόπουλου στη Βιάννο, η Οργάνωση του Αντ Γρηγοράκη στον Κρουσώνα, η Οργάνωση του Γ Κατσιά στα Σφακιά, η οργάνωση του Μάντακα στα Λευκά όρη, του Γιώργη Κατσιρντάκη στα Χουστουλιανά, κ.α. Θυμίζουμε μόνο δυο από τα μεγάλα κατορθώματα της Εθνικής Αντίστασης, που όμως τα λένε όλα:

Απαγωγή του Γερμανού στρατιωτικού Διοικητή Κρήτης  Κράιπε (26 Απριλίου 1944) από Εγγλέζους και Κρήτες αντιστασιακούς

Εξαναγκασμός σε παράδοση του Ιταλού στρατιωτικού διοικητή Κάρτα.(από Κρήτες αντιστασιακούς)

Η Μάχη και η Εθνική Αντίσταση Κρήτης ήταν ενέργεια λαϊκών ανθρώπων και όχι στρατιωτικών, αφού αφενός ο στρατός των συμμάχων μετά τη Μάχη της Κρήτης έφυγε στη Μ. Ανατολή και αφετέρου από το Νοέμβριο του 1940 η Κρήτη ήταν  αφύλακτη, χωρίς Ελληνικό στρατό, χωρίς οργανωμένη άμυνα, επειδή  κατά την κήρυξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου η  5η  Μεραρχία της Κρήτης έλειπε στο μέτωπο – ο λόγος και για τον οποίο η  Κρητική μούσα λέει:

''Χίτλερ να μην το καυχηθείς πως πάτησες την Κρήτη

Ξαρμάτωτη την ηυρηκες και λείπαν τα παιδιά της

  Η  5η Η ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΤΗΣ, ΤΟ ΑΙΜΑ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΤΗΣ''

στα ξένα πολεμούσανε, πάνω στην Αλβανία,

μα πάλι πολεμήσανε ». (Ριζίτικο)

 

Και μια μαντινάδα:

Κρήτη μου όμορφο νησί πού ‘γραψες ιστορία

Δίχως στρατό πολέμησες μια αυτοκρατορία.

 

 

ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ, ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΚΑΙ TA ΛΑΘΗ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

 

Την Κρήτη, σύμφωνα με τους ιστορικούς συγγραφείς, υπερασπίζονταν κάποιες μονάδες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας (Βρετανοί, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες) που είχαν έρθει από την κατεχόμενη Ελλάδα και σύσσωμος ο απλός Κρητικός λαός, επειδή η 5η Μεραρχία Κρήτης πιο πριν, κατά την κήρυξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου, είχε μεταβεί στην Αλβανία. Ειδικότερα οι συμμαχικές δυνάμεις που έλαβαν μέρος στη Μάχη της Κρήτης ήταν 30-32000 στρατιώτες και 1500 αξιωματικοί, Άγγλοι, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί.  Επίσης 11.500 Έλληνες νεοσύλλεκτοι ( Υπήρχαν στο νησί οκτώ τάγματα νεοσύλλεκτων που μεταφέρθηκαν από την Τρίπολη και το Ναύπλιο αγύμναστοι και χωρίς οπλισμό) και μια αξιόμαχη δύναμη της Σχολής χωροφυλακής.  Και σύσσωμος ο ηρωικός Κρητικός λαός. Το γενικό πρόσταγμα, Επικεφαλής της Δύναμης Κρήτης (Crete force), είχε  ο στρατηγός Μπέρναρντ Φρέιμπεργκ, Νεοζηλανδός, ήρωας του Α΄ παγκόσμιου Πολέμου, ο οποίος είχε έρθει στην Κρήτη στις 29 Απριλίου του 1941. Έκανε το λάθος να μην πιστέψει τις μυστικές του υπηρεσίες του που του έλεγαν  ότι η Κρήτη θα δεχόταν αεροπορική επίθεση, με συνέπεια να μην προετοιμαστεί η αεροπορική άμυνά της και έτσι τελικά να καταληφθεί.

Η απόφαση για την κατάληψη της Κρήτης λήφθηκε από τον ίδιο τον Χίτλερ στις 25 Απριλίου 1941 και έλαβε την κωδική ονομασία «Επιχείρηση Ερμής» (« Unternehmen Merkur»). Ειδικότερα το σχέδιο για την κατάληψη της Κρήτης εκπονήθηκε από το διοικητή της 7ης Γερμανικής μεραρχίας αλεξιπτωτιστών στρατηγό Kurt Studend,  παρουσιάστηκε στο Χίτλερ από το αρχηγό  της Γερμανικής αεροπορίας Goring και σύμφωνα με το σχέδιο Στούντετ και την απόφαση του Χίτλερ, στις 25 Απριλίου 1941 εκδόθηκε η υπ' αριθμόν 28 διαταγή γενικών κατευθύνσεων (ντερεκτίβα) για την κατάληψη της Κρήτης  και την υπό συνθηματική ονομασία «Επιχείρηση Ερμής» (« Unternehmen Merkur»).

Για την κατάληψη της Κρήτης  είχαν διατεθεί από τους Γερμανούς η 7η Μεραρχία αλεξιπτωτιστών, η 5η Ορεινή μεραρχία και ένα σύνταγμα της 5ης Θωρακισμένης μεραρχίας.  Επίσης κάπου 1.370 γερμανικά αεροπλάνα έριξαν περίπου  60.000 Γερμανούς αλεξιπτωτιστές στην Κρήτη  με παντός είδους οπλισμό. Επικεφαλής των Γερμανικών δυνάμεων στη Μάχη της Κρήτης ήταν ο πτέραρχος Κουρτ Στουντεντ, ο οποίος  είχε στη διάθεσή του 1190 πολεμικά και μεταγωγικά αεροπλάνα και 29.000 άνδρες, καθώς και 3.000 ιταλούς στρατιώτες. Έκανε το λάθος να λογαριάσει χωρίς τον ξενοδόχο, δηλαδή χωρίς τον κρητικό λαό.  Νόμισε ότι οι Κρητες θα έμεναν απαθείς , κάτι  που δεν έγινε και έτσι  οι Γερμανοί αυτή τους την επίθεση την πλήρωσαν πολύ ακριβά. Έχασαν  και χρόνο και τις επίλεκτες δυνάμεις τους με συνέπεια στη συνέχεια να γίνουν μετά εύκολη λεία των συμμάχων.

Ο Χίτλερ λογάριαζε να καταλάβει την Κρήτη σε 24 ώρες. Ωστόσο χρειάστηκαν οκτώ ημέρες και οι οποίες, επειδή ήσαν φονικότατες,  καθόρισαν την εξέλιξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Στην Κρήτη ήταν η πρώτη φορά που οι Γερμανοί αντιμετώπιζαν αντίσταση από τον τοπικό πληθυσμό, δηλαδή από αστράτευτους και απόστρατους – ηλικιωμένους άνδρες, καθώς και από γυναίκες και παιδιά. Για το λόγο αυτό μετά οι στρατιώτες της ναζιστικής Γερμανίας προχωρούν σε αντίποινα εναντίον του άμαχου πληθυσμού της Κρήτης για εκδίκηση και εκφοβισμό τους. Στο Κοντομαρί Χανίων  στις 12-6-1941 έγινε η πρώτη μαζική  εκτέλεση αμάχων .  Ακολούθησε το ολοκαύτωμα της Καντάνου, όπου οι Γερμανοί εκτέλεσαν τους κατοίκους του χωριού,  ενώ πυρπόλησαν όλα τα σπίτια.  Μετά το κάψιμο των χωριών της Βιάννου κ.λπ.

Το τίμημα σε αίμα που πλήρωσε η Κρήτη από την εισβολή και κατοχή των Γερμανών είναι 6.593 άνδρες, 1.113 γυναίκες και 869 παιδιά. Φονευθέντες και αγνοούμενοι των συμμάχων είναι  1751. Οι Γερμανικές απώλειες είναι περίπου 4000 φονευθέντες και αγνοούμενοι Γερμανοί και πάνω από 170 αεροπλάνα. Στην επιχείρηση των 10 ημερών της Μάχης της Κρήτης τα θύματα των Γερμανών ήταν περισσότερα από ολόκληρη την επιχείρηση στη Γιουγκοσλαβία και Ελλάδα. Ο στρατός πού χάθηκε θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την κατάληψη της Κύπρου, της Συρίας, του Ιράκ και πιθανόν της Περσίας. Η 7η αερομεταφερόμενη Μεραρχία του Γ΄ Ράιχ, η επίλεκτη Μεραρχία των Αλεξιπτωτιστών στο μέλλον δεν θα παίξει πια κανένα ουσιαστικό ρόλο, ούτε θα επιχειρηθεί παρόμοια επιχείρηση κατά την διάρκεια του πολέμου από τους Γερμανούς.

 

 

 

Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

& ΓΙΑΤΙ ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΜΕ ΤΗ ΜΑΧΗ ΚΡΗΤΗΣ

 

Μερικοί αναρωτιούνται γιατί γιορτάζουμε τη μάχη της Κρήτης, ενώ χάσαμε. Η απάντηση είναι ότι γιορτάζουμε τη Μάχη της Κρήτης καταρχήν για να τιμήσουμε τους νεκρούς, Έλληνες και ξένους, που έπεσαν στο βωμό της ελευθερίας, ώστε να ζούμε εμείς σήμερα ελεύθερα. Τιμούμαι τους αγώνες και τις θυσίες των ηρώων και των νεκρών μας , για να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση στους νεώτερους. Κατά δεύτερο γιορτάζουμε τη Μάχη της Κρήτης γιατί αποτελεί εποποιία για την ιστορία του Ελληνικού Έθνους, αλλά και ειδικότερα για τον κρητικό λαό. Στη Μάχη της Κρήτης οι ηρωικοί υπερασπιστές του νησιού έδωσαν στον εισβολέα απάντηση, ανάλογη με εκείνη του Λεωνίδα. Η Μάχη της Κρήτης και στη συνέχεια η Εθνική Αντίσταση Κρητης 1941-44 είναι ένας από τους σταθμούς μιας μακραίωνης πορείας αγώνων, θυσιών και ολοκαυτωμάτων. Κατά τρίτο γιορτάζουμε τη Μάχη της Κρήτης γιατί, σύμφωνα με τους ιστορικούς,  είναι ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς στην ιστορία του 2ου Παγκόσμιου πολέμου, γιατί αφενός αποτελεί σύμβολο ηρωισμού και αυτοθυσίας στην Ιστορία των λαών και αφετέρου αντέστρεψε τη χρονολογική σειρά των σχεδίων του Γερμανικού επιτελείου. Επέφερε ριζική μεταβολή στις εκστρατείες και ιδίως στην πορεία όλου του πολέμου. Η Μάχη της Κρήτης καθυστέρησε την επίθεση των Γερμανών κατά της Ρωσίας και έτσι έδωσε τη δυνατότητα στους Ρώσους να κερδίσουν χρόνο για να αμυνθούν. Η επίθεση των Γερμανών κατά της Ρωσίας, η καλούμενη επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, είχε προγραμματιστεί  να αρχίσει αμέσως μετά τη Μάχη της Κρήτης, μάχη που υπολογιζόταν να κρατήσει 24 ώρες, που όμως αυτή κράτησε κάπου 10 ημέρες και και έτσι η καθυστέρηση αυτή έδωσε την ευκαιρία στους Ρώσους να προετοιμαστούν έτσι μετά να νικήσουν. Το έπος της Μάχης της Κρήτης  το έγραψε η ψυχή του απλού Κρητικού. Προ αυτού ο Ραδιοφωνικός Σταθμός τότε της Μόσχας μετέδωσε για τους Κρήτες:  "Επολεμήσατε άοπλοι εναντίον πανόπλων και ενικήσατε. Μικροί εναντίον μεγάλων και επικρατήσατε. Δεν ήτο δυνατόν να γίνει άλλως, διότι είσθε Έλληνες. Εκερδίσαμεν  χρόνον διά να αμυνθώμεν. Ως Ρώσοι και ως άνθρωποι σας ευγνωμονούμε." Γιορτάζουμε λοιπόν εμείς οι Κρήτες το παράτολμο αλλά και παράδοξο φαινόμενο ενός μικρού και αδύναμου λαού που αψήφησε έναν συντριπτικά αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων και μπήκε στη μάχη χωρίς την ελάχιστη προοπτική τελικής νίκης.

Ο Διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στη Μάχη της Κρήτης, ο στρατηγός Φράιμπεργκ γράφει στην έκθεσή του: "Ολίγα έθνη έχουν τα ευγενικά προτερήματα των Κρητικών".

Ο Γερμανός Διοικητής του Σώματος Αλεξιπτωτιστών κατά τη Μάχη της Κρήτης Φον Στούντεντ γράφει στην έκθεσή του: "Δι εμέ ως διοικητής των Γερμανικών μονάδων αλεξιπτωτιστών που κατέλαβαν την Κρήτη, το όνομα της νήσου αυτής συνδέεται με πικρές αναμνήσεις. Ομολογώ ότι επλανήθηκα στους υπολογισμούς μου όταν συνεβούλευσα αυτήν την επίθεση.  Αποτέλεσμα ήταν όχι μόνο να χάσω πολύτιμους αλεξιπτωτιστές, τους οποίους θεωρούσα παιδιά μου, αλλά και να εκλείψουν πλέον οι σχηματισμοί αλεξιπτωτιστών, τους οποίους είχα δημιουργήσει ο ίδιος".

Ο ίδιος ο Χίτλερ ( Hitler) παραδέχθηκε: " Η Κρήτη απέδειξε ότι οι μεγάλες μέρες των αλεξιπτωτιστών τελείωσαν."

Ο Βρετανός ιστορικός Αian Ciark έγραψε, σχετικά με τη μάχη της Κρήτης: «Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο ρους της ιστορίας, αν ένα χρόνο πριν οι κάτοικοι της Δύσης είχαν δείξει το ίδιο θάρρος με τους Κρητικούς κατά την εισβολή των Γερμανών στα χωριά τους».

Ο πατέρας της Νίκης Ουϊνστον Τσόρτσιλ  (Winston Churchill,  ο τότε  πρωθυπουργός της Αγγλίας) στα Απομνημονεύματά του γράφει: «Η αντίσταση στην Κρήτη προκάλεσε την καταστροφή επίλεκτων γερμανικών δυνάμεων, που θα μπορούσαν να παίξουν κεφαλαιώδη ρόλο στα μεταγενέστερα γεγονότα της Μέσης Ανατολής… Στην Κρήτη ο Goering κέρδισε μια Πύρρειο νίκη, διότι με τις δυνάμεις που σπατάλησε εκεί θα μπορούσε εύκολα να κατακτήσει την Κύπρο, τη Συρία, το Ιράκ και ίσως ακόμη και την Περσία... Διέπραξε την ανοησία να αφήσει να του ξεφύγουν αυτές οι μεγάλες ευκαιρίες, με το να θυσιάσει τις αναντικατάστατες αυτές δυνάμεις σε έναν θανάσιμο αγώνα που διεξαγόταν συχνά σώμα με σώμα..."

Ο Άγγλος Στρατάρχης Weyvell (Ουέιβελ) ανέφερε στην κυβέρνησή του: "Οι απώλειες των Γερμανών στην Κρήτη έσωσαν τη γενική κατάσταση στη Μεσόγειο, διότι καταστράφηκε το μεγαλύτερο μέρος των αεραγημάτων του εχθρού και μέγας αριθμός αεροπλάνων"! Ο ίδιος λέγει επίσης: "Προθύμως αναγνωρίζομεν ότι οι Έλληνες σύμμαχοί μας είναι οι πρώτοι που τας υπερόχους νίκας των εις την Βόρειον Ήπειρον άνοιξαν τον δρόμον και κατάφερον πλήγματα κατά της φασιστικής Ιταλίας. Αι επιτυχίαι δεν είχαν μόνον τοπικήν σημασίαν, αλλά επηρέασαν την όλην εξέλιξιν του πολέμου. Η άμυνα της Κρήτης έσωσε την Κύπρον, τη Συρίαν, το Ιράκ και ίσως το Τομπρούκ."

Γράφει ο Joseph Goebbels στο ημερολόγιό του, στις 8 Απρ. 1941, δύο ημέρες μετά τη γερμανική επίθεση, εντυπωσιασμένος και αυτός από τη μαχητικότητα των Ελλήνων: "Προχωρούμε αργά στην Ελλάδα... Οι Έλληνες είναι γενναίοι μαχητές.... Τα καταληφθέντα χαρακώματα είναι γεμάτα πτώματα... Και αυτός ο Φύρερ θαυμάζει ιδιαιτέρως το θάρρος των Ελλήνων. Ίσως υπάρχει ακόμη ένα ίχνος της παλαιάς Ελληνικής καταγωγής σ' αυτούς."

Η εφημερίδα "Χρόνος", του Τόκιο, έγραφε: "Προτείνουμε ως ζήτημα υπέρτατου καθήκοντος τιμής, όπως δημιουργηθεί έκτακτο "Τάγμα των Ιπποτών της Κρήτης), για να τιμηθεί με ειδικό παράσημο κάθε πολίτης, κάθε στρατιώτης και κάθε αξιωματικός που έλαβε μέρος στην ενδοξότερη μάχη της ιστορίας, τη Μάχη της Κρήτης"

Οι Λονδρέζικοι Τάιμς  έγραψαν: "Η Μάχη της Κρήτης υπήρξε το συναρπαστικότερο γεγονός του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. και η αποθέωση του ανθρώπινου ηρωισμού"

Ο Πάτρικ Λη Φέρμορ, ο εκπρόσωπος της Αγγλίας επί Γερμανοκρατούμενης Κρήτης, είπε: "Κατά τη Μάχη της Κρήτης, η ανδρεία και το πνεύμα των Κρητών γέμισαν τις σελίδες του παγκόσμιου τύπου. Η μάχη αυτή έγινε θρύλος και στα μάτια ολόκληρου του κόσμου η λέξη "Κρητικός" έγινε συνώνυμη με τις λέξεις "Πολεμιστής" και "Ήρως" .

 

Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

 

Η  Μάχη της Κρήτης δεν αποτελεί μόνο ένα στρατιωτικό ιστορικό γεγονός, αλλά κυρίως μια ολόκληρη Φιλοσοφία, ένα ηθικό Σύμβολο. Στις σημερινές δύσκολες ώρες που περνά η Ελλάδα, αλλά και η ανθρωπότητα με την οικονομική εξαθλίωση, την καταπάτηση των ανθρώπινων αξιών,  την περιφρόνηση στο δίκαιο και στα δικαιώματα των λαών από κάποιους σύγχρονους σιδερόφρακτους, που μας οδηγούν σταθερά σε μια εποχή  με κυρίαρχο το Νόμο του Ισχυρότερου,  το Νόμο της Ζούγκλας,  σ’ αυτές λοιπόν τις βαριές ώρες,  η Μάχη της Κρήτης έρχεται να μας θυμίσει ότι δεν είναι υποχρεωτικό να νικάει πάντοτε ο πιο δυνατός και ο πιο αδίστακτος. Κι αυτό, γιατί ένα βασικό στοιχείο που χαρακτηρίζει έως σήμερα τη ζωή των ανθρωπίνων κοινωνιών και των ανθρώπων γενικά είναι η ακατανίκητη έλξη τους από ιδανικά όπως η Ελευθερία,  το Δίκαιο,  η Ανθρώπινη Αξιοπρέπεια και η Ειρήνη.  Όσοι περιφρονούν αυτές τις αρχές,  όσοι μεθυσμένοι από τη δύναμή τους, οικονομική ή στρατιωτική, πιστεύουν πως θα αλλάξουν αυτές τις βασικές ανθρώπινες ιδιότητες και θα μεταβάλουν τους λαούς σε δούλους και υποτελείς,  θα έρθει η στιγμή κάποτε να μετανιώσουν για την έπαρση και την αλαζονεία τους. 

Να τονίσουμε επίσης ότι θα ήταν λάθος να νομίσουμε πως η Μάχη των Κρητικών, με τη σκληρότητά της και την περιφρόνηση που διαδηλώνει προς την ανθρώπινη ζωή, είναι απλή έκρηξη πολεμοφιλίας. Και θα ήταν λάθος μέγα, γιατί ο Κρητικός είναι, όσο κανένας άλλος, τρυφερός εραστής της ζωής - της ωραίας ζωής.  Απλά οι Κρητικοί το Μάη του 41 και όχι μόνο, γιατί ακολούθησε μετά και η εθνική αντίσταση 1941 - 1944,  στ' όνομα της Ελλάδας , της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. πλήρωσαν το Χρέος, κάτι που εμείς οι νεότεροι οφείλουμε να το αναγνωρίζουμε και να το τιμούμε.

 

 

ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΑΧΗΣ  ΚΡΗΤΗΣ (20 – 31 ΜΑΙΟΥ 1941)

 

Ο Χίτλερ λογάριαζε να καταλάβει την Κρήτη σε 24 ώρες. Χρειάστηκαν οκτώ ημέρες, που καθόρισαν την εξέλιξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

 

ΤΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

 

28 Οκτωβρίου 1940 Κήρυξη Ελληνοϊταλικού πολέμου. 

Νοέμβριος 1940 Η άμυνα της Κρήτης αναλαμβάνεται από τους Βρετανούς. Η 5η Μεραρχία Κρητών μεταφέρεται στην Αθήνα.

15 Απριλίου 1941 Μετά από αλλεπάλληλες συσκέψεις, αποφασίζεται η κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς.  Σύμφωνα με το σχέδιο Στούντετ και την απόφαση του Χίτλερ εκδίδεται η υπ' αριθμόν 28 διαταγή γενικών κατευθύνσεων (ντερεκτίβα) για την υπό συνθηματική ονομασία MERKUR ( ΕΡΜΗΣ) επιχείρηση για την κατάληψη της Κρήτης.  Σκοπό της κατάληψης ήταν η χρησιμοποίηση της Νήσου Κρήτης σαν αεροπορική βάση εναντίον της Αγγλίας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Στο β' 15ήμερο του Απριλίου σχεδιάζεται η μεταφορά Ελληνικών και Βρετανικών δυνάμεων από την ηπειρωτική Ελλάδα στην Κρήτη.

23 Απριλίου: Η Ελληνική  Κυβέρνηση μεταφέρεται στην Κρήτη.

25 Απριλίου: Αποβιβάζεται στην Κρήτη συμμαχική  δύναμη, που αποτελείται από όγκο της 5ης Νεοζηλανδικής Ταξιαρχίας.

28 Απριλίου: Σύσκεψη στα Χανιά , υπό την προεδρία του Έλληνα πρωθυπουργού Εμμανουήλ Τσουδερού για τη Στρατιωτική κατάσταση της νήσου. Επίσης πήραν μέρος Έλληνες και Βρετανοί αξιωματικοί .

29 Απριλίου: Έρχεται στην Κρήτη με το επιτελείο του ο Στρατηγός Φράυμπεργκ , διοικητής της Νεοζηλανδικής Μεραρχίας , ο οποίος την άλλη μέρα αναλαμβάνει τη διοίκηση των Ελληνοβρετανικών δυνάμεων της Νήσου.

14 Μαΐου: Αρχίζουν οι συστηματικοί βομβαρδισμοί της νήσου για την προπαρασκευή των επιθέσεων.

18 Μαΐου: Προσγειώνονται στα αεροδρόμια της Αττικής οι σχηματισμοί των Γερμανικών αεροπλάνων.

 

 

 

 

ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

 

20 Μαΐου: Αρχίζει η επίθεση . Την 6:30 πρωινή οι σταθμοί επιτηρήσεως αναφέρουν την προσέγγιση αεροσκαφών . Λίγο αργότερα σφοδροί βομβαρδισμοί ακούγονται στα Χανιά . Ακολουθεί η πτώση την 7:30 πρωινή των αλεξιπτωτιστών ενώ στους τομείς Ρέθυμνο και Ηρακλείου οι αλεξιπτωτιστές θα πέσουν μετά το μεσημέρι.

21 Μαΐου: Οι Γερμανοί εξακολουθούν να ρίχνουν το κύριο βάρος στο Μάλεμε. Η μοίρα του αγγλικού στρατού χτυπά γερμανική νηοπομπή 18 μίλια έξω από τα Χανιά . Βυθίζονται 15 διάφορων ειδών σκάφη και πνίγονται 4.000 Γερμανοί.

22 Μαΐου: Καταλαμβάνεται το χωριό Μάλεμε από τους Γερμανούς . Απόπειρα ανακαταλήψεως του αεροδρομίου από τις Ελληνοβρετανικές δυνάμεις αποτυχαίνει. Ο υποστράτηγος Ρίγκελ , διοικητής των γερμανικών δυνάμεων στην Κρήτη, προσγειώνεται με το επιτελείο του στη δυτική όχθη του Ταυρωνίτη.

23 Μαΐου: Το αντιτορπιλικό "Ντικόι" παίρνει από την Αγία Ρούμελη το βασιλιά και την ακολουθία του, ενώ οι Γερμανοί κινούνται προς την Κάντανο.

25 Μαΐου: Καταλαμβάνεται η Κάντανος.

26 Μαΐου: Καταλαμβάνεται ο Γαλατάς.

27 Μαΐου: Αποβιβάζεται στη Σούδα το απόσπασμα των καταδρομών του συνταγματάρχη Λεϋμόκ από 750 άνδρες που έπαιζε το ρόλο οπισθοφυλακής των βρετανικών δυνάμεων στα Χανιά . Από τον αρχιστράτηγο της Μέσης ανατολής στέλνεται στο διοικητή των Δυνάμεων Κρήτης η διαταγή για την εκκένωση και καταλαμβάνεται η πόλη των Χανίων .

27/5/41 Ο αρχιστράτηγος Μέσης Ανατολής Ουέιβελ αποφασίζει την εκκένωση του νησιού. Στέλνονται πλοία. Πέφτουν τα Χανιά.

28 Μαΐου 1941 Ιταλικά στρατεύματα, προερχόμενα από τα Ιταλοκρατούμενα Δωδεκάνησα, αποβιβάστηκαν στη Σητεία και στη συνέχεια κατέλαβαν όλο το Νομό Λασιθίου. Διοικητής ήταν ο Ιταλός Στρατηγός Άγγελος Κάρτας, που έκανε έδρα του νομού τη Νεάπολη.

28 Μαΐου : Οι Άγγλοι εκκενώνουν το Ηράκλειο.

29 Μαΐου : Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν Ηράκλειο και Ρέθυμνο.

30 Μαΐου 1941 Ο διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων στρατηγός Φράιμπεργκ αποχωρεί από την Κρήτη.

31 Μάίου 1941 Το τελευταίο Βρετανικό πλοίο παραλαμβάνει μέρος των συμμαχικών στρατευμάτων. Οι δυνάμεις που δεν κατορθώνουν να επιβιβαστούν και που ο αριθμός τους ανέρχεται σε 5.500 άτομα περίπου, παραδίδονται, συλλαμβάνονται ή καταφεύγουν στα βουνά της Κρήτης. Η γερμανική σβάστικα κυματίζει στο Νησί, η κατοχή απλώνεται σ' αυτό και ταυτοχρόνως αρχίζει και η υψηλόφρονη αντίσταση του Κρητικού λαού. « Στις 3 Ιουνίου 1941 το χωριό Κάνδανος ισοπεδώθηκε, για να μη ξαναχτιστεί πια ποτέ. Αυτή ήταν μία πράξη αντεκδίκησης για τις δολοφονίες Γερμανών αλεξιπτωτιστών, ορεινών δυνάμεων και του σώματος μηχανικού, από τους άνδρες, τις γυναίκες και τους ιερείς που τόλμησαν να αντισταθούν στην πορεία του μεγάλου Ράιχ». 

 

ΧΡΟΝΙΚΟ  ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

·         Από τις αρχές Ιουνίου 1941 δημιουργούνται πλήθος από αντιστασιακές οργανώσεις σε ολόκληρη την Κρήτη, όπως του Μανώλη Μπαντουβά στον Αγ. Σύλλα, του Πετρακογιώργη στις καμάρες, η ομάδα του Αδάμη Κρασανάκη (Κρασαναδάμη) στη Δίκτη,  η Οργάνωση Ανωγείων, η ΚΕΕΕ του Ραφτόπουλου στη Βιάννο, η Οργάνωση του Αντ Γρηγοράκη στον Κρουσώνα, η Οργάνωση του Γ Κατσιά στα Σφακιά, η οργάνωση του Μάντακα στα Λευκά όρη, του Γιώργη Κατσιρντάκη στα Χουστουλιανά, κ.α.

·         Το Νοέμβριο του 1942, το Γενικό Αρχηγείο Αντίστασης Κρήτης εγκαταστάθηκε στη Δίκτη, αρχικά στη μάντρα του καπετάν Κρασαναδάμη και ακολούθως στου Χαμαίτη τη βρύση

·         Το Δεκέμβρη του 1942 ο Μανώλης Μπαντουβάς διαλύει το λημέρι  του στον Αγ. Σύλλα και με τα άλλα αδέλφια του πάει και βρίσκει τον καπετάν Κρασαναδάμη και τα  αδέλφια του στη Δίκτη. Όταν το 1942, μετά το κτύπημα των δοσίλογων, την τρομοκρατία των Γερμανών (εκτέλεση 62 μαρτύρων στο Ηράκλειο) κυνηγούν το Μπαντουβά και ντόπιοι δοσίλογοι και Γερμανοί. Προ αυτού ο Μπαντουβάς πάει και βρίσκει τον Κρασαναδάμη και τον στηρίζει. Εκεί έρχονται μετά και ο Ποδιάς, Ζαμπετοχρήστος, οι αξιωματικοί Μπετεινάκης, Πλεύρης, Ραφτόπουλος κ.α. και ιδρύουν το Ενωμένο αντάρτικο με Γενικό αρχηγό το Μανώλη Μπαντουβά.

·         Αργότερο το Γενικό Αρχηγείο μεταφέρθηκε από τη  μάντρα του Κρασαναδάμη στου Χαμαίτη τη βρύση.

·         Στις 4 Φεβρουαρίου 1943 πέφτει στο Καθαρό της Δίκτης ο Άγγλος Ταγματάρχης Πάτρικ Λη Φέρμορ, σύνδεσμος του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής και το παραλαμβάνουν ο Καπετάν Κρασαναδάμης με τον ήρωα Παύλο Πετράκη.

·         Στις αρχές Αυγούστου 1943 πραγματοποιείται συνάντηση αξιωματικών και καπεταναίων στη μάντρα του καπετάν Κρασαναδάμη, για να προετοιμάσουν την υποστήριξη συμμαχικής Απόβασης,

·         Στις 3 Νοεμβρίου 1943 οι Γκεσταμπίτες με το Σουμπερτ φτάνουν στο Λασίθι και σφάζουν ή δέρνουν τους Λασιθιώτες. Από εκεί μετά πάνε σε άλλα μέρη της Κρήτης.

·         Στις 12-20 Σεπτεμβρίου γίνεται η νικηφόρα Μάχη της Βιάννου με αρχηγό το Εμμ Μπαντουβά και υπαρχηγούς τον Κρασαναδάμη κ.α. όπου φονεύτηκαν πάρα πολλοί Γερμανοί και αιχμαλωτίστηκε όλο το Γενικό Γερμανικό Επιτελείο και συνάμα ακολούθησε η παράδοση της στρατιάς των Ιταλών, κάπου 7.500 Ιταλοί.

·         Το Δεκέμβριο γίνεται εκτέλεση 12 Γερμανών αξιωματικών στη  μάντρα του Καπετάν Κρασαναδάμη από την ομάδα Μπαντουβά ( ως αντίποινα  τόσο για τη δολοφονία από τους Γερμανούς ενός από τα αδέλφια Μπαντουβά όσο και άλλων Κρητών). Ως αντίποινα οι Γερμανοί καίνε και κατασφάζουν τα χωριά της Βιάνου και Ιεράπετρας

·         Στις 26 Απριλίου 1944 πραγματοποιήθηκε  η απαγωγή του στρατηγού Κράιπε από τους  W. S. Moss και o P. L. Fermor και Κρήτες αντιστασιακούς Γιώργη Τυράκη, Μ. Πατεράκη κ.α. Ήταν μια τολμηρή και μοναδική ενέργεια, η οποία καταρράκωσε το ηθικό των κατακτητών Γερμανών, και έκανε υπερήφανους όλους τους Κρητικούς. Από την άλλη η πράξη αυτή είχε  άσχημες συνέπειες (παρά πολλά θύματα) λόγω της εκδίκησης των Γερμανών.

·         Στις 16 Σεπτεμβρίου ο Στρατηγός Κάρτα με δύο ανώτερους αξιωματικούς του επιτελείου του και το Λοχαγό Ταβάνα παραδίνονται. Σε σύσκεψη που πραγματοποιείται στους Ποταμούς, μεθοδεύεται η φυγάδευση του Κάρτα. Στη σύσκεψη παίρνουν μέρος ο πρώην Βουλευτής και Υπουργός Στυλιανός Κούνδουρος, ο Άγγλος Λη Φέρμορ, ο στρατιωτικός Διοικητής Νομού Λασιθίου Συνταγματάρχης Νικόλαος Πλεύρης και ο καπετάνιος Κρασανάκης Αδάμ. Οι δύο Ιταλοί αξιωματικοί με τους επιτελείς τους παραλαμβάνονται από ομάδα ανταρτών με επικεφαλής τον Αδάμ Κρασανάκη στο Μέσα Λασίθι. Αφού διανυκτέρευσαν στο χωριό Μαγουλά, οδηγήθηκαν μέσω Επανωσήφη και Αχεντριά στην περιοχή Τσούτσουρος. Στις 20 Σεπτεμβρίου καταφτάνει στη θέση Μαριδάκη, Αγγλικό σκάφος επιφάνειας, στο οποίο επιβιβάζεται ο Κάρτα με τους επιτελείς του.

·         Στη συνέχεια την ήπια ιταλική κατοχή διαδέχεται η επαχθέστερη Γερμανική.

·         Τον Αύγουστο του 1944 γίνονται σαμποτάζ (κάψιμο αποθηκών βενζίνης, ανατινάξεις εγκαταστάσεων κ.α.) στις Δαφνές, και Αποστόλους Πεδιάδος, στο Δράσι Μεραμβέλου κ.α. από τους Κρασαναδάμη, Χαιρέτη, Φιλεντέμ κ.α.

·         ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΒΑΘΥΠΕΤΡΟΥ ΚΑΙ ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ ΓΕΡΜΑΝΩΝ

·         Η Γερμανική κατοχή παίρνει τέλος στις 9 Μαΐου 1945, με την υπογραφή της συνθήκης παράδοσης των Γερμανοιταλικών δυνάμεων.

 

Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΔΑΜΗΣ ΚΡΑΣΑΝΑΚΗΣ Ή  ΚΡΑΣΑΝΑΔΑΜΗΣ

 

Ο Καπετάν Κρασαναδάμης ( 1887 – 1981 μ.Χ.) έλαβε μέρος σε όλους τους αγώνες της Κρήτης από  το 1912 και εξής. καταρχήν πηγαίνει ως εθελοντής το 1912 στην Ήπειρο και παίρνει μέρος στις μάχες μαζί με άλλους εθελοντές Κρητικούς του ηπειρωτικού αγώνα, γίνεται σωματοφύλακας του Κωνσταντίνου  και είναι αυτόπτης μάρτυρας της παράδοσης των Ιωαννίνων στον Κωνσταντίνο. Παίρνει μέρος, εθελοντικά πάλι, στη Μάχη της Κρήτης  το Μάη του 1941 στον Τομέα Ηρακλείου. Είναι από τους πρωταγωνιστές της Εθνικής αντίστασης Κρήτης.  Το Ιούνιο του 1941 ιδρύει την αντάρτικη ομάδα Λασιθίου και γι αυτό άλλωστε και ονομάστηκε έτσι το λημέρι της Δίκτης, δηλαδή «Λημέρι στου Κρασαναδάμη τη μάντρα». Όταν το 1942, μετά το κτύπημα των δοσίλογων, την Τρομοκρατία των Γερμανών (εκτέλεση 62 μαρτύρων στο Ηράκλειο) κυνηγούν το Μπαντουβά και ντόπιοι δοσίλογοι και Γερμανοί. Προ αυτού ο Μπαντουβάς πάει και βρίσκει τον Κρασαναδάμη και τον στηρίζει.

Ο Κρασαναδάμης πήρε μέρος στη Μάχη της Βιάννου, στο Σαμποτάζ στο Δράσι Μεραμβέλου τον Αύγουστο του 1944, σ’ αυτόν παραδόθηκε ο Ιταλός στρατηγός Κάρτας κ.α. Στο λημέρι του, αρχές Αυγούστου 1943, πραγματοποιήθηκε συνάντηση αξιωματικών και καπεταναίων, για να προετοιμάσουν την υποστήριξη της συμμαχικής Απόβασης, καθώς και την απαγωγή αρχηγών των κατακτητών. Η οικογένειά του Κρασαναδάμη διέθετε πάρα πολλούς άντρες και συνάμα ο ίδιος ήταν ο πιο μεγάλος κτηνοτρόφος της Κρήτης. Εξ ου και η φράση «Στου Κρασανάδη τη μάντρα σ΄έχω», δηλαδή μη ζητάς πολλά, γιατί δεν έχω όσα έχει ο Κρασαναδάμης. Ο Κρασαναδάμης είχε 5 γιους (Γιώργη, Βασίλη, Μανώλη, Γιάννη και Λευτέρη), 5 αδέλφια (Αδάμης, Γιάννη, Τηλέμαχο, Αντώνη, Νικόλη ), 19 τότε εμπόλεμους ανιψιούς, πρόσθεσε δεύτερα κ.τ.λ. ξαδέλφια, γαμβρούς, σύντεκνους, συμπέθερους, φίλους κ.τ.λ. Ο Κρασαναδάμης, ο λαϊκός αγωνιστής και αρχηγός των ανταρτών του Ε.Α.Μ. και μετά τη διάσπαση της Ε.Ο. Λασιθίου, συνεχίζει αυτοβούλως την παράδοση των λαϊκών αγωνιστών του Οροπεδίου (στα μέτρα τα δικά του), του καπετάν Καζάνη και Βασιλογιώργη, συγκαταλέγεται στις μεγάλες μορφές των καπεταναίων της Κρήτης, Μπαντουβά, Ποδιά, Πετρακογιώργη, Σατανά, Λεμονιά και Δραμουντάνη, Πατεράκη και Σήφη Νάνη (Αντώνης Σανουδάκης, συγγραφέας της Αντίστασης 1941 – 1944).

Ο αρχηγός της Εθνικης Αντίστασης Κρήτης καπετάν Μ. Μπαντουβάς λέει στα απομνημονεύματά του: << Ο Κρασαναδάμης είναι ο πιο τίμιος και ηρωικός αγωνιστής της Κρητικης Αντίστασης>>. Και οι διδάκτωρ και συγγραφέας της Αντίστασης Α. Σανουδάκης συμπληρώνει: <<Πράγματι διέθεσε όλο-του το είναι και την περιουσία του για τον Αγώνα, μπήκε μεγαλοβοσκός και βγήκε φτωχός. Και μάλιστα δεν παραπονέθηκε γι αυτό, ούτε και ζήτησε ποτέ αποζημιώσεις ούτε και διακρίσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο τέλος της Κατοχής πρόσφερε την Αρχηγία Λασιθίου στο Νίκο Πλέυρη το συνταγματάρχη, γιατί όπως λέει « εγώ ‘μουν βοσκός, ενώ αυτός ήταν στρατιωτικός». Είναι πράξη ανθρώπου που έχει βαθιά συνείδηση του εαυτού του και συναίσθηση του προορισμού του. Γιατί σαν και το Μπαντουβά έβαζε πάνω απ’ όλα την αγάπη για το τόπο-του>> 

 

 ΑΠΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ

ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΤΗΣ ΒΙΑΝΝΟΥ

 

Μετά την  Μάχη της Βιάννου, οι αντάρτες Μπαντουβά – Κρασαναδάμη αιχμαλώτισαν 15 Γερμανούς αξιωματικούς και τους πήγαν  στη μάνδρα του Κρασαναδάμη. Μετά από αυτό οι Γερμανοί άρχισαν να τους ψάχνουν και συνάμα να σφάζουν τον κόσμο και να κατακαίγουν τα χωριά γύρω από τη Βιάννο, όχι μόνο για εκδίκηση, αλλά και για να μαρτυρήσουν που έκρυβαν οι αντάρτες τους Γερμανούς αξιωματικούς. Μαθαίνοντας  οι Γερμανοί από προδότες ότι οι αντάρτες είχαν μεταφέρει τους Γερμανούς αξιωματικούς  στη Δίκτη, την περικύκλωσαν και η Δίκτη έγινε «νεκρή ζώνη» .

Ο Ιταλός Διοικητής Καρτα πριν την παράδοση του στον Καπεταν Κρασαναδαμη

Δηλαδή όποιος αντάρτης ή Έλληνας έμπαινε ή έβγαινε από αυτή  τη ζώνη (περικύκλωση) εκτελούνταν επί τόπου. Εμπρός σε αυτό το γεγονός έφυγαν κρυφά και άμεσα όλοι οι αντάρτες της Δίκτης. Πριν φύγουν, όμως, κάποιος από την ομάδα Μπαντουβά, ως εκδίκηση για το φόνο ενός αδελφού του Μανώλη Μπαντουβά από τους Γερμανούς, σκότωσε όλους τους Γερμανούς αξιωματικούς  και κατόπιν έφυγε χωρίς να θάψει τα πτώματα. Μαθαίνοντας αυτό ο Κρασαναδάμης  στη Μεσσαρά, όπου είχε καταφύγει, σκέφτηκε ότι αν βρουν οι Γερμανοί τα πτώματα των αξιωματικών τους σε Λασιθιώτικη περιοχή, αμέσως θα σκότωναν όλους τους Λασιθιώτες ή θα έκαναν τα ίδια και χειρότερα από αυτά που είχαν κάνει στη Βιάννο. Προ αυτού παίρνει μαζί του το γιο του Γιώργη και τα αδέλφια του Τηλέμαχο και Νικόλη, καθώς και τους δυο γιους του Νικόλη, τους Κωστή και Γιάννη,  και αψηφώντας για τη ζωή τους πήγαν στη Δίκτη και έριξαν τα πτώματα σε μια  Λατσίδα (Οι άλλοι δεν ήθελαν να πάνε και γιατί φοβόντουσαν και γιατί τα πτώματα μυρίζουν συνάμα  έπρεπε να κουβαληθούν σε απόσταση ανηφορική και δύσβατη γύρω στα 100Ο μ.). Κατόπιν διάδωσε έντεχνα ότι οι Γερμανοί αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στη Μέση Ανατολή και έτσι σώθηκε το Οροπέδιο Λασιθίου.

Μετά την απελευθέρωση, το 1960 συγκεκριμένα, ο γιος του καπετάν Κρασαναδάμη, ο Γιώργης, κατέβηκε στη λατσίδα με σκοινί και έβγαλε τα οστά των Γερμανών και τα παρέδώσε στη Γερμανική Κυβέρνηση αφιλοκερδώς ( και όχι με χρήματα, όπως του έλεγαν άλλοι να κάνει και ως αποζημίωση, αν και τον είχαν οι Γερμανοί επικηρύξει σε θάνατο για την αντιστασιακή του δράση). Τα οστά παραδόθηκαν με πρωτόκολλο που υπέγραψε και ο τότε πρόεδρος της Κοινότητας Αγ. Γεωργίου και στη συνέχεια ενταφιάστηκαν στο Γερμανικό Νεκροταφείο Χανίων.

 

ΚΑΠΕΤΑΝ ΓΙΩΡΓΗΣ Α. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗΣ

 

Ο καπετάν Γιώργης Κρασανάκης γεννήθηκε το 1915 στο χωριό Άγιος Γεώργιος και ήταν το 6 από τα 9 παιδιά του Καπετάν Αδάμη Κρασανάκη (Κρασαναδάμη) και της Αλεξάνδρας Πλεύρη. Υπήρξε ένας αγνός, τίμιος και εργατικός Κρητικός. Αγαπούσε υπερβολικά τον τόπο του και ήταν ένας από τους πιο φανατικούς και αντιπροσωπευτικούς τύπους Κρητικών. Έλαβε μέρος και στη Μάχη της Κρήτης και στην Εθνική αντίστασης Κρήτης. Ήταν κλάσεως του 1938 και υπηρετούσε ως στρατιώτης στο 43ο Σύνταγμα Πεζικού (11ος  Λόχος) Κρήτης, όταν γινόταν οι επιχειρήσεις των Γερμανών για την κατάληψη της Κρήτης, με τους οποίους έδωσε μάχη και στα Χανιά και στο Ηράκλειο. Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς και την αποχώρηση των στρατευμάτων που βρίσκονταν στην Κρήτη στη Μέση Ανατολή, ο Γιώργης Κρασανάκης μαζί με πολλούς άλλους  (στρατιώτες και πολίτες: αδέλφια Μπαντουβά, Ποδιά, Μπουτζαλή, Καρά, Ζαμπετοχρήστο κ.α.) δεν το έβαλαν κάτω, αλλά αποφάσισαν μετά από ορκωμοσία στον Αγ. Σύλλα τη συνέχιση του αγώνα εναντίον των Γερμανών. Στη συνέχεια κάνανε λημέρι στη μάντρα του πατέρα του, στη μάντρα του Καπετάν Κρασαναδάμη στη Δίκτη, όπου μαζί με όλη την οικογένεια Κρασανάκη (αδέλφια, θείους, ξαδέλφια), καθώς και με άλλους Λασιθιώτες δημιούργησαν έναν από τους πρώτους σημαντικούς αντιστασιακούς πυρήνες της Κρήτης.  Το Νοέμβριο του 1942, το Γενικό Αρχηγείο Αντίστασης Κρήτης εγκαταστάθηκε στη Δίκτη, αρχικά στη μάντρα του καπετάν Κρασαναδάμη και ακολούθως στου Χαμαίτη τη βρύση, και εκεί ανατέθηκε στο Γιώργη Κρασανάκη η Διοίκηση ομάδας ως οπλαρχηγού με τομέα δράσης την ανατολική Δίκτη (Καθαρό – Λάζαρος) και με την οποία έλαβε μέρος στην 8ημερη Μάχη της Βιάνου στις 25 Σεπτεμβρίου 1943 όπου φονεύτηκαν πάρα πολλοί Γερμανοί και αιχμαλωτίστηκε όλο το Γενικό Γερμανικό Επιτελείο και συνάμα ακολούθησε η παράδοση της στρατιάς των Ιταλών, κάπου 7.500 Ιταλοί. Από τα αρχεία της Γκεστάμπο, του Γερμανικού Γενικού Επιτελείου Κατοχής/ Διοίκησης Χανίων, διαβάζουμε και ότι ο Γεώργιος Αδάμ Κρασανάκης μαζί με άλλους Κρητικούς αντιστασιακούς (Μπαντουβά, Πετρακογιώργη κ.α.) επικηρύχθηκαν  για την αντιστασιακή τους Δράση. Και για όλα αυτά του απενεμήθησαν μετάλλια τόσο από το ΓΕΣ και την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ όσο και  από άλλους Φορείς: Νομαρχία Λασιθίου, ΠΑΓΚΡΗΤΙΑ ΕΝΩΣΗ, ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ΚΡΗΤΩΝ ΠΕΙΡΑΙΑ κ.α. Στις 3 Νοεμβρίου 1943 οι Γκεσταμπίτες με το Σουμπερτ φτάνουν στο Λασίθι και σφάζουν και δέρνουν τους Λασιθιώτες, για να μαρτυρήσουν ποιοι είναι οι αντάρτες του καπετάν Κρασαναδάμη και που βρίσκεται το καταφύγιο τους στη Δίκτη.  Στο μαγαζί του Χριστόφορου Πλεύρη στον Αγιο Γεώργιο βασανίζεται και ο καπετάν Βασίλης, που όμως τόσο αυτός όσο και οι υπόλοιποι δε μαρτύρησαν τίποτα. Θύματά τους ήταν τα αδέλφια Πυθαρούλη από το Τζερμιάδω, ο Καροφυλάκης από την Κουδουμαλιά κ.α.

 

 

 

ΛΑΣΙΘΙΩΤΕΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΟΙ

 

Από μια διασωθείσα κατάσταση ανταρτών – συνεργατών επαρχίας Λασιθίου με τους οποίους ο Κρασαναδάμης ίδρυσε το λημέρι του στη μάντρα του, διαβάζουμε:

Ψυχρό: Μηλιαράς Κωνσταντίνος του Γεωργίου και της Δέσποινας, κλάσης 1940, Πιταροκοίλης Μιχ του Νικολάου και της Καλλιόπης, κλάσης 1937, Σηφάκης Δημήτριος του Ιωάννου και της Κλεάνθης, κλάσης 1933, Κανδυλογγιανάκης Ευάγγελος του Γεωργίου και της Ξένιας, κλάσης 1941, Χαλαμπαλάκης Εμμ του Ιωάννου και της Ελ., κλάσης 1927, Καραβαλάκης Μιχαήλ του Ιωάννου και της Καλιόπης, κλάσης 1927………….

Άγιος Γεώργιος: Σπανάκης Ηλίας του Γεωργίου και της Χρισ., κλάσης 1915, Κουνετάκης Γεώργιος του Ζαχαρία (κλάσης 1934), Κρασανάκης Αδάμ του Εμμ, κλάσης (μη ευανάγνωστο), Κρασανάκης Δημήτριος του Εμμ και της Μαρίας, κλάσης 1940. Πετράκης Νικόλαος του Εμμ και της Μαρίας, κλάσης 1936, Πετράκης Παύλος του Εμμ και της Μαρίας, κλάσης 1907), Χατζάκης Νικόλαος του Εμμ και της Ζαχαρένιας, κλάσης 1920, Αγαπάκης Εμμ. του Αντωνίου και της Καλ., κλάσης 1924, Γαλανάκης Εμμ του Κωνσταντίνου και της Αννας, κλάσης 1931, Γαλανάκης Βασιλ., Κασαπάκης Αντώνιος του Κωνσταντίνου και της Μαρίας, κλάσης 1923, Πλέβρης Εμμ του Νικολάου και της Ελένης, κλάσης 1934, Πλέβρης Γεώργιος του Δημ και της Αναστασίας, κλάσης 1904, Πλέβρης Εμμ του Δημ, και της Καλλιόπης, κλάσης 1904, Πλεβράκης Γεώργιος του Εμμ και της Χρυσής, κλάσης 1938, Τσουκάκης Νικόλαος του Ιωάννη και της Μαρίας, κλάσης 1933, Πλέβρης Τηλέμαχος του Γεωργίου και της Αριστέας, κλάσης 1938………..

Πλάτη: Εργαζακης Ιωάννης του Εμμ και της Μαρίας, κλάσης 1924, Χαραλαμπάκης Μιχ του Ζαχ. και της Αικ., κλάσης 1924, Παπαχρονάκης Γεώργιος του Εμμ και της Πραξ., κλάσης 1928, Ζαχαριάδης Γεώργ, του Νικολάου και της Μαρίας, κλάσης 1927, Παπαδημητράκης Νικόλαος του Ιωάννου και της Μαρίας, κλάσης 1947, Χαραλαμπάκης Αριστ. του Ζαχ. και της Αικ., κλάσης 1928, Παπαχρονάκης Δημήτριος του Κωνσταντίνου και της Άννας, κλάσης 1941, Παπαχρονάκης Μιχ του Κωνσταντίνου και της Αννας, κλάσης 1936, Χατζογιάννης Γεώργιος του Μιχ….

Κουδουμαλιά: Βισκαδούρος Γεώργιος  του Μιχαήλ και της Ευφρ., κλάσης 1934, Παπαδάκης Ιωάννης του Γεωργίου και της Καλλιόπης, κλάσης 1920, Κασαπάκης Μιχαήλ τους Εμμ και της Φωτεινής, κλάσης 1944, Κασαπάκης Γεώργιος τους Εμμ και της Φωτεινής, Ανυφαντάκης Γεώργιος του Εμμ και της Ελ., κλάσης 1925, Ανυφαντάκης Ιωάννης τους Εμμ και της Ελένης, κλάσης 1932, Στρατάκης Χαράλαμπος του Χαρ. Και της Μαρίας, κλάσης 1932, Ανυφαντάκης Μιχαήλ…

Αβρακόντε: Χριστοφάκης Εμμ του Ιωαν, και της Καλλιόπης, κλάσης 1925, Χριστοφάκης Αριστείδης του Ιωάν και της Καλλιόπης, Καλικάκης Θεοφρ. Του γεωργίου και της Π, κλάσεως 1947, Τζιράκης Αριστοτέλης του ιχ. Και της Αρ., κλάσης 1927, Καλυκάκης Χαρίδημος του Γεωργίους, κλάσης 1927, Βελιβασάκης Ιωάννης (παπάς) του Ιωάννη και της Αργ., κλάσης 1919, Φουκαράκης Ελευθέριος του Ξ, κλάσης 1937, Γαλανάκης Ιωάννης του Γεωργίου και της Καλλ., κλάσης 1921, Καλυκάκης Γεώργιος του Κωνσταντίνου και της Μαρίας, κλάσης 1934,…

Κάτω Μετόχι: Τζανάκης Γεώργιος του Ζαχαρία και της Μαρίας, κλάσης 1934, Μπουτσάκης Γεώργιος του Εμμ  και της Ανδρ., κλάσης 1934, Μενδελανάκης Τ. του εμμ και της μαρίας, κλάσης 1943,…. (ακολουθούν και άλλα ονόματα) 

 

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΑΠΟ ΤΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΤΣΩΡΤΣΙΛ  & ΣΤΟΥΝΤΕΝΤ (Επιμέλεια S. J. SMITH)

 

 Ο Τσώρτσιλ, προς τον οποίον διατυπώθηκαν κατηγορίες για την απώλεια της Κρήτης, στα απομνημονεύματά του αναφέρει τα εξής: “Επάνω από 5000 Βρετανικά και Αυτοκρατορικά στρατεύματα έμειναν μετά τη Μάχη κάπου στην Κρήτη και ο στρατηγός Ουέϊβελ υπέδειξε στους άνδρες αυτούς να συνθηκολογήσουν. Πολλοί όμως διεσκορπίσθησαν στα ορεινά του Νησιού, που έχει μήκος 160 μιλίων. Οι χωρικοί και οι αγρότες ετιμωρούντο χωρίς οίκτο, όταν ανεκαλύπτοντο ότι εβοηθούσαν τόσο τους Ελληνες όσο και τους Βρετανούς αυτούς στρατιώτες. Βάρβαρα αντίποινα επεβάλλοντο σε αθώους και γενναίους χωρικούς, που τουφεκίζονταν ομαδικά. Για το λόγο αυτόν πρότεινα τρία χρόνια αργότερα, το 1944, στο Ανώτατο Πολεμικό Συμβούλιο, όσα εγκλήματα είχαν διαπραχθεί στις διάφορες Χώρες και περιοχές, να δικάζονται εκεί που διαπραχθήκαν και οι κατηγορούμενοι να στελνόταν στο τόπο του εγκλήματος δια να δικαστούν. Αυτή η αρχή, ύστερα από μεγάλες πιέσεις μου προς τους Συμμάχους, έγινε τελικά δεκτή και μερικά από τα μεγάλα αυτά εγκλήματα των Χιτλερικών, πληρώθηκαν. Συνολικά 16.500 άνδρες μετεφέρθηκαν ασφαλώς από την Κρήτη στην Αίγυπτο. Αυτοί ήταν σχεδόν αποκλειστικά Βρετανοί και αυτοκρατορικά στρατεύματα από την Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία. Άλλη 1000 περίπου από διάφορες επιχειρήσεις κομάντος βοήθησαν κατά τη Μάχη, αλλά αναχώρησαν αργότερα. Ο Λαός της Κρήτης, ανεξάρτητα πολιτικής ιδεολογίας, φύλλου ή ηλικίας είχε λάβει τα όπλα από τους Γερμανούς που σκότωνε με πρωτόγονα μέσα και ρίχτηκε στη μεγάλη Μάχη, τη Μάχη της ζωής ή θανάτου, με μια ανήκουστη και αξιοθαύμαστη αυτοθυσία. Οι απώλειές μας ανήλθον σε 13.000 περίπου νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους. Σ’ αυτούς πρέπει να προστεθούν 2000 ακόμη ναύτες. Μετά τον πόλεμο, περισσότεροι από 4000 τάφοι Γερμανών μετρήθηκαν στην περιοχή του Μάλεμε και του κόλπου της Σούδας και άλλοι 1000 εις το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο. Εκτός από αυτούς υπάρχει και ο πολύ μεγάλος και άγνωστος αριθμός των Γερμανών που πνίγηκαν στη θάλασσα. Εκατοντάδες έχουν ρίξει ακόμη οι Κρητικοί σε ξεροπήγαδα που τα σκέπασαν δια να μην ανακαλυφθούν και πολλούς έχουν θάψει σε τάφους που δε βρέθηκαν ποτέ. Συνολικά από αριθμούς που γνωρίζομε ανέρχονται άνω των 15.000 σε νεκρούς και τραυματίες. Χάθηκαν 170 οπλιταγωγά αεροπλάνα, αρκετά καταδιωκτικά και ανεμόπτερα και αρκετό πολεμικό υλικό. Το τίμημα ήταν πολύ βαρύ για τη νίκη τους.

Η Μάχη της Κρήτης είναι ένα παράδειγμα των αποφασιστικών αποτελεσμάτων ενός σκληρού και παρατεταμένου αγώνα, χωρίς να ληφθούν υπ’ όψη οι ελιγμοί για στρατηγικές θέσεις. Δεν ξέραμε πόσες μεραρχίες αλεξιπτωτιστών διέθεταν οι Γερμανοί. Ύστερα όμως από όλα αυτά που συνέβησαν στην Κρήτη, λάβαμε τα μέτρα μας για να οργανώσουμε την άμυνα της Αγγλίας εναντίον τεσσάρων ή και πέντε τολμηρών αεροκινήτων μεραρχιών. Ακόμη αργότερα τόσον εμείς όσο και οι Αμερικανοί δημιουργήσαμε δυνάμεις αλεξιπτωτιστών σε πολύ μεγάλη κλίμακα. Στην πραγματικότητα δια την Κρήτη, η έβδομη αεροκίνητος μεραρχία ήταν η μόνη που διέθετε ο Γκαίριγκ και αυτή καταστράφηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου. Πάνω από 5000 από τους γενναιότερους άνδρες της φονεύθηκαν και η όλη διάρθρωση της οργανώσεως αυτής καταστράφηκε δια παντός. Δεν εμφανίσθηκε πλέον ποτέ με αξιόλογη μορφή. Οι Νεοζηλανδοί, οι Αυστραλοί, οι Ουαλοί και οι Άγγλοι, μαζί με τους αφάνταστα ηρωικούς και πεισματάρηδες Κρητικούς, που πολέμησαν στον αποκαρδιωτικό μάταιο αυτόν αγώνα, μπορούν, δίκαια νομίζω, να αισθάνονται ότι έπαιξαν αποτελεσματικό ρόλο, σε μια μάχη, που μας ανακούφισε σοβαρά. Η απώλεια των πιο καλών Γερμανών πολεμιστών απεμάκρυνε το τρομερό όπλο των αλεξιπτωτιστών από κάθε περαιτέρω συμμετοχή στα γεγονότα που διαδραματίσθηκαν στη Μέση Ανατολή. Ο Γκαίριγκ κέρδισε μόνο μια ΠΥΡΡΕΙΑ ΝΙΚΗ στην Κρήτη, γιατί με τις δυνάμεις που σπατάλησε εκεί, θα μπορούσε εύκολα να καταλάβει την Κύπρο, το Ιράκ, τη Συρία και ίσως ακόμη και την Περσία. Τα στρατεύματα που έχασε στην Κρήτη, ήταν ακριβώς εκείνα που χρειάζονταν δια να καταλύσουν ευρείες αμφιταλαντευόμενες περιοχές, όπου δε θα συναντούσαν σοβαρή αντίσταση. Ήταν ανόητος να περιφρονήσει τόσες μεγάλες ευκαιρίες και να δαπανήσει τέτοιες αναντικατάστατες δυνάμεις, σ’ ένα θανάσιμο αγώνα, που γίνονταν συχνά από τους Κρήτας και τους Μάορι των Νεοζηλανδών σώμα προς σώμα.”

 

Ο Γερμανός στρατηγός Στούντεντ,  στα απομνημονεύματά του -  στο βιβλίο του “Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ” – λέει τα εξής:  

“Όσοι πολέμησαν στην Κρήτη το 1941, πρέπει να είναι υπερήφανοι, τόσον οι επιτιθέμενοι Γερμανοί, όσον και αι Αγγλικές αμυντικές δυνάμεις. Για μένα όμως, ως Διοικητού των Γερμανικών μονάδων αλεξιπτωτιστών που κατέλαβαν την Κρήτη, το όνομα της νήσου αυτής συνδέεται με πικρές αναμνήσεις. Ομολογώ ότι πλανήθηκα από τους υπολογισμούς μου, όταν συμβούλευσα αυτή την επίθεση. Και το αποτέλεσμα ήτο όχι μόνον να χάσω πολλούς και πολυτίμους αλεξιπτωτιστές, που τους θεωρούσα σαν παιδιά μου, αλλά και να εκλείψουν πλέον οι γερμανικοί σχηματισμοί αλεξιπτωτιστών, τους οποίους είχα δημιουργήσει εγώ ο ίδιος. Από Γερμανικής πλευράς είναι γνωστό ότι αποβιβάσθηκαν ή ρίφθηκαν στη Νήσον 23.464 άνδρες. Παρ’ όλας τας δυσχέρειας, αγωνισθήκαμε εναντίον ενός εχθρού αξίως γενναίου και υπερέχοντας αριθμητικώς. Πολλοί, μεταξύ των οποίων και ο Γκαίριγκ, πίστεψαν ότι είχε προδοθεί στους Άγγλους το Γερμανικό σχέδιο καταλήψεως της Κρήτης, διότι μετά τας επιχειρήσεις βρήκαμε στα Χανιά, στο Στρατηγείο του στρατηγού Φράϋμπεργκ ένα νέο σχέδιο Βρετανικής αμύνης κατά των αλεξιπτωτιστών. Προς μεγάλη μου έκπληξη περιλάμβανε μέγα μέρος των διαταγών μου δια την απόβαση στην Ολλανδία, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν και δια την επίθεση στην Κρήτη. Το Βρετανικό Γενικό Επιτελείο είχε μελετήσει λεπτομερώς τη νέα Γερμανική τακτική αλεξιπτωτιστών. Ο Χίτλερ ξεπλάγηκε από τας βαρείας απώλειες μας στην Κρήτη και το παράδοξο ήταν ότι παρ’ όλη τη νίκη, έχασε την εμπιστοσύνη του στο όπλο των αλεξιπτωτιστών. Στις 19 Ιουλίου που δέχτηκε όσους αλεξιπτωτιστές επέζησαν στην Κρήτη δια να τους παρασημοφορήσει μού είπε σχετικώς: “Η Κρήτη αποδεικνύει ότι οι αλεξιπτωτιστές ανήκουν πλέον εις το παρελθόν, διότι η επιτυχία του όπλου αυτού εξαρτάται από τον αιφνιδιασμό, ένα παράγοντα δηλαδή που έχει λείψει πλέον”. Ο Χίτλερ δεν έχασε μόνο την εμπιστοσύνη του στο όπλο αυτό, αλλά και αρνήθηκε να πιστέψει ότι οι Άγγλοι και οι Αμερικανοί κατήρτιζαν σώματα αλεξιπτωτιστών. Η αντίσταση στην Κρήτη έσωσε τη Μέση Ανατολή και καθυστέρησε τη Γερμανική επίθεση κατά της Ρωσίας. Οι Άγγλοι έβγαλαν ορθά συμπεράσματα από την Κρήτη και με τη συνηθισμένη μεθοδικότητά τους, άρχισαν να δημιουργούν ισχυρές δυνάμεις αλεξιπτωτιστών. Οι Άγγλοι σχημάτισαν δύο και οι Αμερικανοί πέντε.  Αυτό προκάλεσε μεγάλες δυσχέρειες στους Γερμανούς κατά τα 2 τελευταία αποφασιστικά έτη του πολέμου. Διότι οι Αγγλοαμερικανοί μας χτύπησαν με το όπλο που εμείς είχαμε τελειοποιήσει.

 

 

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΗΜΕΡΑ

 

Θα ήταν λάθος να νομίσουμε πως η Μάχη των Κρητικών, με τη σκληρότητά της και την περιφρόνηση που διαδηλώνει προς την ανθρώπινη ζωή, είναι απλή έκρηξη πολεμοφιλίας. Και θα ήταν λάθος μέγα, γιατί ο Κρητικός είναι, όσο κανένας άλλος, τρυφερός εραστής της ζωής - της ωραίας ζωής Απλά οι Κρητικοί το Μάη του 41 και όχι μόνο, γιατί ακολούθησε μετά και η εθνική αντίσταση 1941 - 1944,  στ' όνομα της Ελλάδας , της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. πλήρωσαν το Χρέος, κάτι που εμείς οι νεότεροι οφείλουμε να αναγνωρίζουμε και να το τιμούμε.

Σαφώς η  Μάχη της Κρήτης δεν αποτελεί μόνο ένα στρατιωτικό ιστορικό γεγονός, αλλά κυρίως μια ολόκληρη Φιλοσοφία, ένα ηθικό Σύμβολο. Στις σημερινές δύσκολες ώρες που περνάει η Ελλάδα, αλλά και η ανθρωπότητα με την οικονομική εξαθλίωση, την καταπάτηση των ανθρώπινων αξιών,  την περιφρόνηση στο δίκαιο και στα δικαιώματα των λαών από κάποιους σύγχρονους σιδερόφρακτους, που μας οδηγούν σταθερά σε μια εποχή  με κυρίαρχο το Νόμο του Ισχυρότερου,  το Νόμο της Ζούγκλας,  σ’ αυτές λοιπόν τις βαριές ώρες,  η Μάχη της Κρήτης έρχεται να μας θυμίσει ότι δεν είναι υποχρεωτικό να νικάει πάντοτε ο πιο δυνατός και ο πιο αδίστακτος.            Κι αυτό, γιατί ένα βασικό στοιχείο που χαρακτηρίζει έως σήμερα τη ζωή των ανθρωπίνων κοινωνιών και των ανθρώπων γενικά είναι η ακατανίκητη έλξη τους από ιδανικά όπως η Ελευθερία,  το Δίκαιο,  η Ανθρώπινη Αξιοπρέπεια και η Ειρήνη.  Όσοι περιφρονούν αυτές τις αρχές,  όσοι μεθυσμένοι από τη δύναμή τους, οικονομική ή στρατιωτική, πιστεύουν πως θα αλλάξουν αυτές τις βασικές ανθρώπινες ιδιότητες και θα μεταβάλουν τους λαούς σε δούλους και υποτελείς,  θα έρθει η στιγμή κάποτε να μετανιώσουν για την έπαρση και την αλαζονεία τους. 

 

 

 

 

 

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Το παρόν βιβλίο είναι μια πρωτότυπη μελέτη, η οποία βασίζεται αποκλειστικά και μόνο σε επίσημες πηγές, όπως στους εξής αρχαίους και νεώτερους συγγραφείς: Θουκυδίδης «Ιστορία Α», Όμηρος «Ιλιάδα» και «Οδύσσεια», Στράβων «Γεωγραφικά», Παυσανίας «Ελλάδος Περιήγησης», Διόδωρος Σικελιώτης «Ιστορική Βιβλιοθήκη», Ηρόδοτος "Ιστορίαι", Διονύσιος Αλικαρνασσέυς, Ναυτική ιστορία Ελληνικού Έθνους, Α. Κρασανάκη, Ελληνική Ιστορία, Α. Κρασανάκη,  Απομνημονεύματα Καπεταν Μπαντουβά, Αντ. Σανουδακη, Ιστορία Μέσα Λασιθίου, Ε Φαρσάση, Μάχη Λασιθίου ποιητή Κωνσταντινίδη κ.α.

 

 

ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ:

1.    ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 

2.    ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ (ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΡΑΦΗΣ)

3.    ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

4.    ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΡΗΤΟΡΙΚΗ

5.    ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

6.    ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΟΤΟΠΟΙΙΑ

7.    ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

8.    ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ  

9.    Η ΑΘΗΝΑ (ΟΝΟΜΑΣΙΑ, ΙΔΡΥΣΗ, ΙΣΤΟΡΙΑ, ΚΑΤΑΓΩΓΗ, ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΛΠ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ)   

10. Η ΓΡΑΦΗ (ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΡΑΦΗΣ , ΕΙΔΗ ΚΛΠ)

11. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΦΗ (ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΡΟΦΟΡΑ  ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ)

12. Η ΘΗΒΑ (ΟΝΟΜΑΣΙΑ, ΙΔΡΥΣΗ, ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ   ΚΛΠ)   

13. Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (ΟΝΟΜΑΣΙΑ, ΙΣΤΟΡΙΑ, ΚΑΤΑΓΩΓΗ,  ΠΡΟΦΟΡΑ ΚΛΠ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ )

14. Η ΣΠΑΡΤΗ (ΟΝΟΜΑΣΙΑ, ΙΔΡΥΣΗ, ΙΣΤΟΡΙΑ, ΚΑΤΑΓΩΓΗ, ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΚΛΠ ΤΩΝ ΣΠΑΡΤΙΑΤΩΝ) 

15. Ο ΚΡΗΤΑΓΕΝΗΣ ΔΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΤΡΟ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

16. ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ

17. ΚΡΗΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ   (ΟΝΟΜΑΣΙΑ, ΚΑΤΑΓΩΓΗ, ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ)

18. ΚΡΗΤΙΚΟΙ ΧΟΡΟΙ (ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΝΟΗΘΗΚΑΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ)

19. ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ: (ΔΥΣΛΕΞΙΑ, ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ κ.α).

20. ΜΙΝΩΙΚΗ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΣ

21. ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ (ΕΦΕΥΡΕΤΗΣ, ΕΙΔΗ ΚΛΠ),

22. ΝΑΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ 

23. ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΩΝ 

24. ΟΡΟΠΕΔΙΟ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ 

25. ΠΕΡΙ ΘΥΣΙΩΝ, ΑΝΘΡΩΠΟΘΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΚΡΕΑΤΟΦΑΓΙΑΣ

26. ΠΕΡΙ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ, ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑΣ, ΜΑΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΝΤΕΙΑΣ

27. Η ΚΙΘΑΡΑ ΜΕ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ, Η ΛΥΡΑ ΚΑΙ Ο ΑΥΛΟΣ ΕΠΙΝΟΗΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΚΡΗΤΕΣ

28. Η ΜΑΝΤΙΝΑΔΑ, Η ΚΑΝΤΑΔΑ, Η ΡΙΜΑ, ΤΟ ΡΙΖΙΤΙΚΟ, Ο ΑΜΑΝΕΣ ΚΛΠ

29. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

30. ΨΕΥΔΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΦΗ