ΚΡΗΤΙΚΟΙ

ΜΥΘΟΙ

diplus

A. Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ – ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΜΥΘΟΙ

1. Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΜΙΝΩΤΑΥΡΟΥ

Πασιφάη κρατώντας το Μινώταυρο (Αττικο Αγγειο)

Ο μύθος αυτός αφενός έχει πραγματικά στοιχεία, φανερώνει για ποιο λόγο οι Κρήτες κατέλαβαν την Αθήνα, και αφετέρου περικλείει πολλά νοήματα, υποδηλώνει τα άσχημα αποτελέσματα που επιφέρουν οι ασέβειες στα θεία, οι κτηνοβασίες κ.α.

Ειδικότερα και σύμφωνα με τον Πλούταρχο, τον Πλάτων κ.α., ο Μύθος του Μινώταυρου πλάστηκε από τους Αττικούς συγγραφείς, για να εκδικηθούν το Μίνωα, επειδή είχε εισβάλει στην Αθήνα, για να εκδικηθεί τη δολοφονία του γιου του Ανδρόγεω στα Παναθήναια. Συνάμα ο μύθος αυτός έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα, υποδείχνει τι οφείλει να κάνει ο καθένας για την πατρίδα του (πρότυπο ο Θησέας), τι υποφέρουν οι γονείς για τα παιδιά τους (πρότυπο ο Αιγέας), τι βάσανα φέρνει η αγάπη (πρότυπο η Αριάδνη), τα άσχημα αποτελέσματα που επιφέρει η ασέβεια και οι κτηνοβασίες (πρότυπο η Πασιφάη) κ.α.

Ο Διόδωρος Σικελιώτης, σχετικά με το μύθο αυτό, αναφέρει: «Σύμφωνα, τώρα, με το μύθο που μας παραδόθηκε, η Πασιφάη, η γυναίκα του Μίνωα, ερωτεύθηκε το ταύρο και ο Δαίδαλος της έφτιαξε ένα μηχανικό ομοίωμα αγελάδας, βοηθώντας την να ικανοποιήσει την επιθυμία της. Οι συγγραφείς μύθων λένε πως πριν από εκείνα τα χρόνια, ο Μίνωας, σύμφωνα με τη συνήθεια, αφιέρωνε τον ωραιότερο ταύρο που γεννιόνταν στον Ποσειδώνα και τον θυσίαζε στο θεό. Καθώς ο ταύρος που γεννήθηκε τότε ήταν σπάνιας ομορφιάς, ο Μίνωας θυσίασε άλλον μικρότερης αξίας.

Ο Ποσειδώνας θύμωσε με τον Μίνωα κι έκανε τη γυναίκα του την Πασιφάη να ερωτευθεί τον ταύρο. Με τη ευρηματικότητα του Δαίδαλου, η Πασιφάη έσμιξε με τον ταύρο και γέννησε το Μινώταυρο της μυθολογίας. Αυτός είχε διπλή φύση, το πάνω μέρος του σώματός του μέχρι τους ώμους ήταν ταύρος, ενώ το υπόλοιπο άνθρωπος. Λέγεται, λοιπόν, πως, για να μένει το τέρας, ο Δαίδαλος έφτιαξε το Λαβύρινθο, του οποίου οι δίοδοι ήταν ελικοειδείς και δεν μπορούσαν να βρουν την άκρη τους όσοι δεν τις ήξεραν και εκεί ζούσε ο Μινώταυρος που έτρωγε τους επτά νέους και επτά νέες που έστελναν οι Αθηναίοι»… «Μόλις πέρασαν τα εννιά χρόνια, ήρθε πάλι ο Μίνωας στην Αττική με μεγάλο στόλο και ζητώντας τους δεκατέσσερις νέους και νέες, τους πήρε. Αυτή τη φορά ήταν και ο Θησέας σ’ εκείνους που επρόκειτο να αποπλεύσουν, ο Αιγέας έκανε συμφωνία με τον κυβερνήτη και τον πρόσταξε στην περίπτωση που ο Θησέας θα νικήσει το Μινώταυρο, να επιστρέψει το πλοίο με λευκά πανιά και αν σκοτωθεί με μαύρα, όπως συνήθισαν να κάνουν πριν. Φτάνοντας στην Κρήτη, η Αριάδνη, η θυγατέρα του Μίνωα, ερωτεύθηκε το Θησέα που είχε εξαίρετο παρουσιαστικό, ο Θησέας μίλησε μαζί της κι εξασφαλίζοντας τη βοήθειά της σκότωσε το Μινώταυρο και μαθαίνοντας από αυτή την έξοδο του Λαβυρίνθου σώθηκε. Για την επιστροφή στην πατρίδα έχοντας κλέψει την Αριάδνη απέπλευσε νύκτα και κρυφά κι έφτασε στο νησί που τότε ονομαζόταν Δία και σήμερα Νάξος. Εκείνον τον καιρό, σύμφωνα με το μύθο, εμφανίστηκε ο Διόνυσος στο νησί και λόγω της ομορφιάς της Αριάδνης πήρε την κόρη από το Θησέα, να την έχει μόνιμη σύζυγό του και να την αγαπάει πάνω από όλες. Πράγματι, μετά το θάνατό της, από την αγάπη του την έκρινε άξια αθάνατων τιμών κι έβαλε στ’ αστέρια του ουρανού το στέμμα της Αριάδνης. Ο Θησέας και οι φίλοι του, λένε, στεναχωρήθηκαν πολύ από την αρπαγή της Αριάδνης και από τη λύπη τους ξέχασαν την παραγγελία του Αιγέα, έτσι κατέπλευσαν στην Αττική με ανοικτά τα μαύρα πανιά. Ο Αιγέας μόλις είδε το πλοίο να πλησιάζει, πιστεύοντας πως ο γιος του πέθανε, έκανε μια πράξη που ήταν ηρωική, αλλά ήταν και συμφορά, γιατί ανέβηκε στην ακρόπολη κι απελπισμένος από τη ζωή του ένεκα της υπερβολικής λύπης του έπεσε στον γκρεμό και σκοτώθηκε. (Διόδωρος Σικελιώτης, βίβλος 4, 60-77)

Σύμφωνα με άλλες παραλλαγές του μύθου, με το που έγινε βασιλιάς ο Μίνωας, ζήτησε από τους θεούς σημάδι για το αν τον εγκρίνουν, ζήτησε «ελέω Θεού βασιλεία». Από τη θάλασσα τότε αναδύθηκε ένας πανέμορφος ταύρος και στη συνέχεια ο Ποσειδώνας ζήτησε από το Μίνωα να του τον θυσιάσει. Καθώς ο ταύρος που αναδύθηκε ήταν σπάνιας ομορφιάς, ο Μίνωας θυσίασε άλλον μικρότερης αξίας. Ο Ποσειδώνας θύμωσε με το Μίνωα κι έκανε τη γυναίκα του την Πασιφάη να ερωτευθεί τον ταύρο. Ο Δαίδαλος, κατόπιν αιτήματος της Πασιφάης, έφτιαξε μια ωραία χάλκινη ή ξύλινη αγελάδα που την έντυσε με προβιές αγελάδων και μέσα της κλείστηκε η Πασιφάη. Και ήταν τόσο θαυμάσιο το κατασκεύασμα που ο ταύρος το νόμισε για ζωντανό και έτσι έγινε η τερατώδης ερωτική ένωση, η κτηνοβατική ερωτοτροπία, καρπός της οποίας ήταν ο ταυρόμορφος Αστέριος ή Μινώταυρος. Ο μύθος αυτός έχει και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Υποδηλώνει τα άσχημα αποτελέσματα που επιφέρουν οι ασέβειες στα θεία, οι κτηνοβασίες κ.α.

«Αστερίου δε άπαιδος αποθανόντος Μίνως βασιλεύειν θέλων Κρήτης εκωλύετο. φήσας δε παρά θεών την βασιλείαν ειληφέναι, του πιστευθήναι χάριν έφη, ο τι αν εύξηται, γενέσθαι. και Ποσειδώνι θύων ηύξατο ταύρον αναφανήναι εκ των βυθών, καταθύσειν υποσχόμενος τον φανέντα. του δε Ποσειδώνος ταύρον ανέντος αυτώ διαπρεπή την βασιλείαν παρέλαβε, τον δε ταύρον εις τα βουκόλια πέμψας έθυσεν έτερον. [ θαλασσοκρατήσας δε πρώτος πασών των νήσων σχεδόν επήρξεν].

«[Γ 1,4] οργισθείς δε αυτω Ποσειδων ότι μη κατέθυσε τον ταύρον, τούτον μεν εξηγρίωσε, Πασιφάην δε ελθειν εις επιθυμίαν αυτού παρεσκεύασεν. η δε ερασθείσα του ταύρου συνεργόν λαμβάνει Δαίδαλον, ος ην αρχιτέκτων, πεφευγώς εξ Αθηνών επι φονω. ουτος ξυλίνην βουν επί τροχών κατασκευάσας, και ταύτην λαβών και κοιλάνας ένδοθεν, εκδείρας τε βουν την δοράν περιέρραψε, και θεις εν ωπερ είθιστο ο ταύρος λειμώνι βόσκεσθαι, την Πασιφάην ενεβίβασεν. ελθών δε ο ταυρος ως αληθινή βοί συνήλθεν. η δε Αστέριον εγέννησε τον κληθέντα Μινώταυρον. ούτος είχε ταύρου πρόσωπον, τα δε λοιπά ανδρος· Μίνως δε εν τω λαβυρίνθω κατά τινας χρησμούς κατακλείσας αυτον εφύλαττεν. ην δε ο λαβύρινθος, ον Δαίδαλος κατεσκεύασεν, οίκημα καμπαίς πολυπλόκοις πλανών την έξοδον. τα μεν ουν περί Μινωταύρου και Ανδρόγεω και Φαίδρας και Αριάδνης εν τοις περί Θησέως ύστερον ερούμεν.(Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη Γ, 1, 3 και 1, 4)

Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΑΝΔΡΟΓΕΩ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

Ο μύθος αυτός αναδείχνει από τη μια τις ραδιουργίες και τις δολοφονίες που κάνουν κάποιοι είτε για να νικούν στους αθλητικούς αγώνες είτε για να γίνουν αυτοί ηγεμόνες κ.α. και από την άλλη τις συμφορές που επιφέρουν αυτού του είδους πράξεις.

Ο Διόδωρος Σικελιώτης (βίβλος 4, 60-61), σχετικά με το μύθο αυτό, λέει τα εξής: «Από τα παιδιά του Μίνωα, ο Ανδρόγεως πήγε στην Αθήνα την εποχή των Παναθηναίων, ενώ ήταν ο Αιγέας βασιλιάς, εκεί νίκησε στους αγώνες όλους τους Αθλητές κι έγινε φίλος με τους γιους του Πάλλαντα (ο Πάλλαντας ήταν αντίπαλος ή αδελφός του Αιγέα). Ο Αιγέας είδε με καχυποψία τη φιλία του Ανδρόγεω, φοβούμενος μήπως βοηθήσει ο Μίνωας τους γιους του Πάλλαντα να του πάρουν την εξουσία και κατέστρωσε σχέδιο κατά της ζωής του Ανδρόγεω. Καθώς πήγαινε στη στις Θήβες με τα πόδια, για να παρακολουθήσει μια γιορτή (για χάρη του Λάιου), έβαλε να τον δολοφονήσουν κάποιοι ντόπιοι στα περίχωρα της Οινόης στην Αττική. Μαθαίνοντας ο Μίνωας τη συμφορά που βρήκε το γιο του Ανδρόγεω έφτασε στην Αθήνα απαιτώντας ικανοποίηση για το φόνο του. Καθώς κανείς δεν του έδωσε σημασία, κήρυξε πόλεμο στους Αθηναίους και τους καταράστηκε στο όνομα του Δία να πέσει στην πόλη των Αθηναίων ξηρασία και πείνα. Πράγματι μετά από λίγο έπεσε ξηρασία στην Αττική και στην Ελλάδα και καταστράφηκαν οι σοδιές. Μαζεύτηκαν, κατόπιν αυτού, οι ηγεμόνες των πόλεων και ρώτησαν το θεό πως θα απαλλάσσονταν από τα κακά. Ο θεός τους έδωσε χρησμό να πάνε στον Αιακό, το γιο του Δία και της Αίγινας, της κόρης του Ασωπού, και να του ζητήσουν να κάνει ευχές για λογαριασμός τους. Εκείνοι έκαναν ό,τι τους πρόσταξε ο θεός, ο Αιακός έκανε τις ευχές και η ξηρασία έπαψε σε όλους τους άλλους Έλληνες, στους Αθηναίους όμως έμεινε. Έτσι οι Αθηναίοι αναγκάστηκαν να ρωτήσουν το θεό για το πώς θα απαλλαγούν από τα κακά. Τότε ο θεός έδωσε τον χρησμό πως τα κακά θα πάψουν, άμα δώσουν ικανοποίηση στο Μίνωα σε ό,τι, ζητήσει για το φόνο του Ανδρόγεω. Οι Αθηναίοι υπάκουσαν στο θεό και ο Μίνωας τους ζήτησε να του δίνουν επτά νέους και ισάριθμες νέες κάθε εννιά χρόνια, για να τα τρώει ο Μινώταυρος - επί τόσα χρόνια ζει το τέρας. Όταν οι Αθηναίοι του τα έδωσαν, απαλλάχτηκαν από τα κακά οι κάτοικοι της Αττικής και ο Μίνωας σταμάτησε να πολεμάει την Αθήνα…. (Διόδωρος Σικελιώτης, βίβλος 4, 60-61)

Ο ΜΙΝΩΑΣ ΚΑΙ Η ΣΚΥΛΑ ΤΩΝ ΜΕΓΑΡΩΝ

Ο Μίνωας, πριν φθάσει στην Αθήνα, έκανε απόβαση στα Μέγαρα, όπου βασιλιάς ήταν ο Νήσος, σύμμαχος των Αθηναίων που όφειλε τη μεγάλη του δύναμη στα μακριά μαλλιά του – ως ο Σαμψών. Η κόρη του Νήσου, η Σκύλα, ερωτεύθηκε το Μίνωα και έκοψε τα μαλλιά του πατέρα της, ώστε να χάσει τη δύναμή του και έτσι ο Μίνωας να μπορέσει να κατακτήσει την πόλη.

Λέει ο Απολλόδωρος: «[Γ 15,8] μετ’ ου πολύ δε θαλασσοκρατων επολέμησε στόλω τας Αθήνας, και Μέγαρα είλε Νίσου βασιλεύοντος του Πανδίονος, και Μεγαρέα τον Ιππομένους εξ Ογχηστού Νίσω βοηθόν ελθόντα απέκτεινεν. απέθανε δε και Νίσος δια θυγατρός προδοσίαν. έχοντι γαρ αυτώ πορφυρέαν εν μέση τη κεφαλή τρίχα ταύτης αφαιρεθείσης ην χρησμός τελευτήσαι· η δε θυγάτηρ αυτού Σκύλλα ερασθείσα Μίνωος εξείλε την τρίχα. Μίνως δε Μεγάρων κρατήσας και την κόρην της πρύμνης των ποδών εκδήσας υποβρύχιον εποίησε». (Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη Γ, 15. 8)

ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ-ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΜΙΝΩΑ & Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΙΝΩΑ

Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, όταν ο Δαίδαλος διέφυγε από την Κρήτη, ο Μίνωας άρχισε να το ψάχνε και υποψιαζόμενος ότι ο Δαίδαλος μπορεί να είχε μεταμορφωθεί, ζητούσε από όποιον συναντούσε να περάσει μια κλωστή μέσα από το κέλυφος ενός κοχλία (χοχλιού, σαλιγκαριού), ξέροντας ότι αυτό θα μπορούσε να το κάνει μονάχα ο πανέξυπνος και πολυμήχανος Δαίδαλος, ο άνθρωπος που είχε φτιάξει το λαβύρινθο (το οίκημα που ήταν κατά πρότυπα του κοχλία). Όταν ο Μίνωας έφτασε και στο παλάτι του βασιλιά Κώκαλου, ζήτησε και από εκείνον να κάνει το ίδιο. Ο Κώκαλος, για να μη φανεί ότι δεν είναι ικανός να το κάνει, ζήτησε τη βοήθεια του Δαίδαλου. Ο Δαίδαλος, αφού άνοιξε μια μικρή τρύπα στον πάτο του κελύφους του σαλιγκαριού, πέρασε από εκεί ένα μυρμήγκι δεμένο με την κλωστή. Το μυρμήγκι βγήκε από την άλλη μεριά του σαλιγκαριού και το αίνιγμα – πρόβλημα λύθηκε. Ωστόσο με αυτό τον τρόπο αποκαλύφθηκε η εκεί παρουσία του Δαίδαλου και ο Μίνωας απαίτησε να του παραδοθεί. Όμως, ο Κώκαλος αρνήθηκε και στη συνέχεια έβαλε τις ωραίες κόρες του να τον δολοφονήσουν, ρίχνοντας καυτό νερό στο μπάνιο του Μίνωα, όπου υποτίθεται θα διασκέδαζαν μαζί τους…

«Δαίδαλος δε διασώζεται εις Κάμικον της Σικελίας>. Δαίδαλον δε εδίωκε Μίνως, και καθ εκάστην χώραν ερευνών εκόμιζε κόχλον, και πολύν επηγγέλλετο δώσειν μισθόν τω δια του κοχλίου λίνον διείραντι, δια τούτου νομίζων ευρήσειν Δαίδαλον.ελθών δε εις Κάμικον της Σικελίας παρά Κώκαλον, παρω Δαίδαλος εκρύπτετο, δείκνυσι τον κοχλίαν. ο δε λαβών επηγγέλλετο διείρειν και Δαιδάλω δίδωσιν· ο δε εξάψας μύρμηκος λίνον και τρήσας τον κοχλίαν είασε δι αυτου διελθείν. λαβών δε Μίνως το λίνον διειρμένον ήσθετο όντα παρ' εκείνω Δαίδαλον, και ευθέως απήτει. Κώκαλος δε υποσχόμενος εκδώσειν εξένισεν αυτόν· ο δε λουσάμενος υπό των Κωκάλου θυγατέρων έκλυτος εγένετο· ως δε ένιοι φασι, ζεστώ καταχυθείς [ύδατι] μετήλλαξεν»...(Απολλόδωρος, Επιτομή, 13-16)

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ «ΘΗΣΕΥΣ»

<< 15. Λίγο πιο ύστερα ήρθαν από την Κρήτη να πάρουν το δασμό. Οι πιο πολλοί συγγραφείς συμφωνούν ότι, επειδή νομίστηκε πως ο Ανδρόγεως πέθανε στην Αττική με δόλο, ο Μίνωας προσκαλούσε με τους πολέμους πολλές συμφορές στους κατοίκους, καθώς επίσης και ο θεός στη χώρα τους, όπου έπεσε πολλή αφορία και αρρώστιες και στέρεψαν τα ποτάμια. Και ότι, επειδή ο Θεός πρόσταξε να ζητήσουν να εξιλεωθούν από το Μίνωα και να τον ημερώσουν για να κατασιγάσει η οργή και να μπει τέρμα στις συμφορές, αυτοί έστειλαν πρέσβεις και με παρακάλια πέτυχαν να συνάψουν συνθήκες, με τον όρο να στέλνουν κάθε εννέα χρόνια σαν δασμό εφτά νέους και άλλες τόσες νέες. Όσο για την τύχη των παιδιών αυτών, ο πιο τραγικός μύθος λέει, πως, αφού έφταναν στην Κρήτη τους έτρωγε ο Μινώταυρος στο Λαβύρινθο ή πως πέθαιναν εκεί μέσα καθώς περιπλανιόταν και δεν μπορούσαν να βρουν την έξοδο. Ο Μινώταυρος ήταν κατά τον Ευριπίδη «τερατώδες και σύμμειχτο θρέμμα και πλασμένος με διπλή φύση ταύρου και ανθρώπου («σύμμεικτον είδος και αποφώλιον βρέφος γεγονέναι και Ταύρου μεμείχθαι και βροτού διπλή φύσει»).

16. Ο Φιλόχορος όμως γράφει πως οι Κρήτες δε συμφωνούν σε αυτά, αλλά λέγουν πως ο Λαβύρινθος ήταν μια φυλακή χωρίς τίποτε το κακό εξόν από το να μην μπορούν οι φυλακισμένοι να φύγουν, και πως ο Μίνωας τελούσε στη μνήμη του Ανδρόγεω γυμνικό αγώνα δίνοντας για βραβεία στους νικητές τους νέους, που τους φύλαγε στο Λαβύρινθο. Στους πρώτους αγώνες νικούσε ο πιο ισχυρός τότε στρατηγός του Μίνωα με το όνομα Ταύρος, άνθρωπος σκληρός και ανήμερος, που φερόταν στα παιδιά των Αθηναίων αλαζονικά και βάναυσα. Ο Αριστοτέλης στο έργο του <<Βοττιαίων Πολιτεία>> φαίνεται και αυτός πως δε νομίζει ότι τους νέους τους σκότωνε ο Μίνωας, αλλά τους έβρισκαν τα γηρατειά κάνοντας καταναγκαστικά έργα. Και κάποτε οι Κρητικοί, ξοφλώντας ένα παλιό τάξιμό τους, έστειλαν στους Δελφούς <<απαρχήν>> ανθρώπων, όπου αναμείχθηκαν και απόγονοι από εκείνους. Και επειδή δεν μπορούσαν να συντηρηθούν εκεί, στην αρχή πήγαν στην Ιταλία, όπου κατοίκησαν στην Ιαπυγία. Από εκεί έφυγαν και πήγαν στη Θράκη και ονομάστηκαν Βοττιαίοι’ γι αυτό οι κόρες των Βοττιαίων, όταν τελούν κάποια θυσία, λένε την επωδό «ίωμεν εις Αθήνας». Το Μίνωα συνέχεια τον κακολογούσαν και τον έβριζαν στα αττικά θέατρα και ούτε ο Ησίοδος τον ωφέλησε με να τον πει <<βασιλεύτατον» ούτε ο Όμηρος καλώντας τον <<οαριστήν Διός>>, αλλά υπερίσχυσαν οι τραγικοί ποιητές που από το λογείο και τη σκηνή το περιέλουσαν με αδοξία διδάσκοντας πως στάθηκε βίαιος και κακός. Κι ας λένε πως ο Μίνωας έγινε βασιλιάς και νομοθέτης και ο Ραδάμανθυς δικαστής και φύλακας των νόμων που θέσπισε εκείνος.

17. Όταν, λοιπόν, ήρθε ο χρόνος του τρίτου δασμού και έπρεπε οι πατέρες που είχαν αγόρια να τα δώσουν για κλήρωση, πάλι άρχισε να διαβάλλεται ο Αιγέας από τους πολίτες που έκλαιγαν και ατακτούσαν, πως, όντας εκείνος αίτιος για όλα, μόνος αυτός δε συμμετέχει στην αποζημίωση διόλου, αλλά προορίζοντας την εξουσία για ένα νόθο και ξένο παιδί (ενν. το Θησέα, επειδή ήταν νόθο παιδί του Αιγέα και της Αίθρας), αδιαφορεί αν αυτοί εγκαταλείπονται έρημοι από τα γνήσια παιδιά τους. Αυτά πίκραναν το Θησέα και κρίνοντας πως ήταν δίκαιο να μη μείνει αδιάφορος, αλλά να συνταυτίσει την τύχη του με την τύχη του με την τύχη των πολιτών, πήγε και προσφέρθηκε χωρίς κλήρο. Οι άλλοι τότε θαύμασαν την απόφαση του και χάρηκαν για την αγάπη του στο λαό, ενώ ο Αιγέας, βλέποντας τον αμετάπειστο και αμετάτρεπτο παρ’ όλα του τα παρακάλια και τις ικεσίες, κλήρωσε τους υπόλοιπους νέους……. Στις προηγούμενες αποστολές δεν υπήρχε καμιά ελπίδα σωτηρίας, γι αυτό οι Αθηναίοι έστελναν το πλοίο με μαύρα πανιά, αφού ταξίδευε σε μια βέβαιη συμφορά. Όμως, τότε, επειδή ο Θησέας ενθάρρυνε τον πατέρα του και του έλεγε τον υπερήφανο λόγο πως θα σκοτώσει το Μινώταυρο, αυτός έδωσε στον κυβερνήτη ένα άλλο άσπρο πανί (ιστίον), διατάζοντάς τον στην επιστροφή, αν έχει σωθεί ο Θησέας, να σηκώσει το άσπρο, διαφορετικά να πλέει με το μαύρο δηλώνοντας έτσι τη συμφορά. Και ο Σιμωνίδης λέει πως ο Αιγέας δεν έδωσε λευκό πανί, αλλά πορφυρένιο («Φοινίκειον ιστίον» = ιστίο με χρώμα ως του αίματος του φόνου), βαμμένο στο υγρό άνθους ολάνθιστου πριναριού για σημάδι της σωτηρίας τους. Το πλοίο κυβέρναγε (εκυβέρνα δε την ναυ) Ο Αμαρσυάδας Φέρεκλος ως λέει ο Σιμωνίδης, ενώ ο Φιλόχορος υποστηρίζει πως ο Θησέας πήρε από το Σαλαμίνο Σκίρο το Ναυσίθοο για κυβερνήτη και το Φαίακα για πηδαλιούχο (πρωρέα), γιατί οι Αθηναίοι δεν είχαν στραφεί ακόμη στην θάλασσα και πως ένα από τους νέους, ο Μενέσθης, ήταν εγγονός του Σκίρου…..

18. Όταν έγινε η κλήρωση, ο Θησέας παρέλαβε τους νέους από το πρυτανξείο και ήρθε στο Δελφίνιο, όπου αφιέρωσε στον Απόλλωνα για χάρη τους το κλαδί της Ικετηρίας – ήταν κλαδί από ιερή ελιά στολισμένο με άσπρο μαλλί ……

19. Και σαν έφτασε στην Κρήτη, ο Θησέας, η Αριάδνη που, καθώς λέγουν στις διηγήσεις ή στα τραγούδια τους οι περισσότεροι, τον αγάπησε, του έδωσε το λίνο (= νήμα) και του δίδαξε τον τρόπο να τα καταφέρει στα στριφογυρίσματα του Λαβύρινθου κι έτσι αυτός σκότωσε το Μινώταυρο και έφυγε παίρνοντας μαζί του την Αριάδνη και τους νέους…………..

Κάπως αλλιώς και πιο επίσημα έγραψε γι αυτά τα πράγματα ο Κλείδημος, αρχίζοντας και από πιο παλιά, πως δηλαδή υπήρχε κοινή απόφαση των Ελλήνων να μην ταξιδέψει από πουθενά πλοίο (τριήρη) που να χωράει πλήρωμα πάνω από πέντε άνδρες και πως μονάχα ο άρχοντας της Αργώς (άρχοντα της Αργούς) Ιάσωνα έπλευσε καθαρίζοντας τη θάλασσα από τους ληστές. Όταν ……..…. άρχισε όμως ο Θησέας να φτιάχνει πλοία, άλλα στους Θυμαιτάδες, στην Αττική, μακριά από το δρόμο όπου κυκλοφορούσαν οι ξένοι και άλλα με τον Πιτθέα στην Τροιζήνα, θέλοντας να μη τον πάρουν είδηση. Και όταν τα πλοία ετοιμάστηκαν, ξεκίνησε (ο Θησέας) για την Κρήτη έχοντας για οδηγούς το Δαίδαλο και φυγάδες από την Κρήτη. Οι Κρήτες νόμιζαν πως πλησιάζουν πλοία φιλικά, ο Θησέας έγινε κύριος του λιμανιού, αποβιβάστηκε και πρόφτασε να έρθει στην Κνωσό χωρίς να συναντήσει αντίσταση. Στις πύλες του λαβύρίνθου έδωσε μάχη και σκότωσε το Δευκαλίωνα (γιο του Μίνωα) και τους δορυφόρους του. Στα πράγματα ήρθε η Αριάδνη και ο Θησέας έκαμε μαζί της συνθήκη, πήρε τους νέους και ένωσε τους Αθηναίους με φιλία με τους Κρήτες, που ορκίστηκαν ότι ποτέ πια δεν θα σήκωναν τα όπλα.

20. Πολλά ακόμα λέγονται γι αυτά και για την Αριάδνη, χωρίς να έχουν τίποτε κοινό μεταξύ τους. Άλλοι λέγουν πως αυτή, η Αριάδνη, κρεμάστηκε γιατί την εγκατέλειψε ο Θησέας, άλλοι πως ναύτες («υπό ναυτών») την έφεραν στην Νάξο όπου παντρεύτηκε τον ιερέα του Διόνυσου Οίναρο, γιατί ο Θησέας αγάπησε άλλη και την παράτησε – τον έλιωνε δεινός έρωτας για την Πανοπηίδα Αίγλη….. Άλλοι πάλι λένε πως η Αριάδνη έκαμε με το Θησέα τον Οινοποίωνα και το Στάφυλο. Ένας από αυτούς είναι και ο Χίος ποιητής Ιών, που γράφει για την πατρίδα του: Την έκτισε μια φορά κι έναν καιρό ο Θησείδης Οινοπίων. Τι πιο γνωστές από τις διηγήσεις τις ξέρουν όλοι. Ο Παίων πάντως ο Αμαθούσιος γράφει σχετικά κάτι άλλο. Λέει δηλαδή πως ο Θησέας ξέπεσε από την κακοκαιρία στην Κύπρο έχοντας μαζί του την Αριάδνη έγκυο. Και καθώς αυτή ήταν άρρωστη από τη θαλασσοταραχή και του παραπονιόταν, την έβγαλε στη στεριά ενώ ο ίδιος, καθώς επισκεύαζε το πλοίο, παρασύρθηκε πάλι στο πέλαγος. Οι ντόπιες γυναίκες πήραν την Αριάδνη τότε γεμάτη θλίψη στη μοναξιά της, την περιποιήθηκαν και της παρουσίασαν πλαστό γράμμα, γραμμένο τάχα από το Θησέα, τη βοήθησαν και της παραστάθηκαν στους πόνους της γέννας, αλλά πέθανε χωρίς να προφτάσει να γεννήσει και την έθαψαν…… Αλλά και μερικοί Νάξιοι αναφέρουν σε παραλλαγή πως υπήρχαν δυο Μίνωες και δυο Αριάδνες, από τις οποίες η μια παντρεύτηκε το Διόνυσο στη Νάξο και γέννησε τον Οινοπίωνα και το Στάφυλο, ενώ η άλλη την άρπαξε ο Θησέας και, όταν την εγκατέλειψε, αυτή ήρθε στη Νάξο μαζί με μια τροφό της, την Κορκύνη, που δείχνουν τον τάφο της……

21. Φεύγοντας ο Θησέας από την Κρήτη ήρθε στη Δήλο. Εκεί θυσίασε στο θεό και αφιέρωσε ένα άγαλμα της Αφροδίτης που του το είχε δώσει η Αριάδνη, χόρεψε με τους Αθηναίους νέους ένα χορό, που λένε πως και τώρα τον χορεύουν οι Δήλιοι και που ήταν μιμική αναπαράσταση των πολύστροφων κύκλων του Λαβύρινθου, σε ένα ρυθμό που είχε διαδοχικές κινήσεις και αναπτύξεις. Ο Δικαίαρχος σημειώνει πως το είδος αυτού του χορού λέγεται «γέρανος» από τους Δήλιους……

22. Όταν πλησίαζαν στην Αττική, ξέχασαν από τη χαρά τους και ο ίδιος και ο κυβερνήτης του πλοίου να σηκώσουν το πανί που θα έδειχνε στον Αιγέα πως σώθηκαν, οπότε αυτόν τον πήρε η απόγνωση κι έπεσε από τον βράχο (ενν. της ακρόπολη) και σκοτώθηκε.

23. Το πλοίο, με το οποίο είχε ταξιδεύσει στην Κρήτη μαζί με τους νέους και γύρισε (ΟΘησέας), ένα πλοίο με τριάντα σειρές κουπιά («τριαντακόνταρος»), οι Αθηναίοι το φύλαγαν ως τα χρόνια του Δημήτριου Φαληρέα….

…. Ενώ η λήθη του Θησέα και την αμέλεια, σχετικά με τα πανιά του πλοίου, νομίζω πως μόνο ύστερα από πολλές παρακλήσεις, και μάλιστα σε χαλαρούς δικαστές, θα μπορούσαμε να τον απαλλάξουμε από την ευθύνη της πατροκτονίας. Κι ακριβώς επειδή κατάλαβε κάποιος αττικός συγγραφέας, πως, σε όποιον θα ‘θελε να τον δικαιολογήσει, θα του ήταν πολύ δύσκολο, επινόησε το μύθο ότι ο Αιγέας, καθώς ερχόταν το πλοίο, τρέχοντας προς την Ακρόπολη για να τον δει (το Θησέα), σκόνταψε και έπεσε (ενν. πάνω από την Ακρόπολη και σκοτώθηκε), σαν να ήταν χωρίς συνοδούς ή θέλοντας να τον απαντήσει βιαστικά στη θάλασσα (ενν. έπεσε στη θάλασσα και πνίγηκε και από εκεί ονομάστηκε έτσι το Αιγαίον πέλαγος, σύμφωνα με την άλλη εκδοχή του μύθου), σαν να μη είχε ακολουθία…. >> (Πλουτάρχου «Θησεύς – Ρωμύλος», 5)

Νόμισμα Κνωσού, 500/425 π.Χ., με Μινώταυρο και Αριάδνη

Ο ΜΙΤΟΣ ΤΗΣ ΑΡΙΑΔΝΗΣ

Ο μύθος λέει ότι όταν ο ωραίος Θησέας έφτασε στην Κρήτη, προκάλεσε τον έρωτα της Αριάδνης, κόρης του Μίνωα, και αυτή ανέλαβε να το βοηθήσει να σκοτώσει το Μινώταυρο, με αντάλλαγμα να την πάρει στην Αθήνα και να παντρευτούν. Κατόπιν της τεχνικής συμβουλής του Δαίδαλου, η Αριάδνη έδωσε στο Θησέα ένα «λίνο» (= κουβάρι με νήμα, ο λεγόμενος και «μίτος της Αριάδνης») και τον συμβούλευσε να δέσει τη μια άκρη του νήματος στην είσοδο του Λαβύρινθου, ώστε κατόπιν μαζεύοντας το νήμα να βρει την έξοδο. Λέει ο Απολλόδωρος: «[8] ως δε ήκεν εις Κρήτην, Αριάδνη θυγάτηρ Μίνωος ερωτικώς διατεθείσα προς αυτόν συμπράσσειν απαγγέλλεται,εάν ομολογήση γυναίκα αυτήν έξειν απαγαγών εις Αθήνας. ομολογήσαντος δε συν όρκοις Θησέως δείται Δαιδάλου μηνύσαι του λαβυρύνθου την έξοδον. [9] υποθεμένου δε εκείνου, λίνον εισιόντι Θησεί δίδωσι· τούτο έξάψας Θησεύς της θύρας εφελκόμενος εισήει. καταλαβών δε Μινώταυρον [p. 136] εν εσχάτω μέρει του λαβυρίνθου παίων πυγμαίς απέκτεινεν, εφελκόμενος δε το λίνον πάλιν εξήει. και δια νυκτός μετά Αριάδνης και των παίδων εις Νάξον αφικνείται. ένθα Διόνυσος ερασθείς Αριάδνης ήρπασε, και κομίσας εις Λήμνον εμίγη. και γεννά Θόαντα Στάφυλον Οινοπίωνα και Πεπάρηθον..» (Απολλόδωρος, Επιτομή, 8 - 9)

Η ΑΠΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΤΕΜΜΑ ΑΡΙΑΔΝΗΣ – ΣΤΑΦΥΛΟΣ ΚΑΙ ΟΙΝΟΠΟΙΩΝΑΣ

Ο Θησέας, σύμφωνα με το μύθο, εγκατέλειψε την Αριάδνη στη Νάξο, γιατί του το υπέδειξε η θεά Αθηνά για χάρη του θεού Διόνυσου και από εκεί την απήγε ο Διόνυσος υπό μορφή πάνθηρα, κάτι όπως ο Δίας που μεταμορφώθηκε σε ταύρο, για να απάγει την Ευρώπη. Ο Διόνυσος έδωσε γαμήλιο δώρο στην Αριάδνη ένα χρυσό στέμμα θαυμαστό, με πολύτιμα πετράδια στολισμένο από τις Ινδίες, που από το εργαστήρι του Ηφαίστου και το οποίο μετά το θάνατο της Αριάδνης τοποθετήθηκε ανάμεσα στα αστέρια. Η Αριάδνη με το Διόνυσο έκαναν τρία παιδιά, τον Οινοπίωνα, τον Ευάνθη και τον Στάφυλο (ο Απολλόδωρος λέει τους: Θόαντα Στάφυλον Οινοπίωνα και Πεπάρηθον) που τα ονόματά τους σχετίζονται με την καλλιέργεια του αμπελιού και των ψυχανθών. Επίσης και τον Κέραμο, επώνυμο του Κεραμικού, της Αθήνας.

Αργυρός στατήρας Συβριτίων, 290 π.Χ. με το Διόνυσο που με μορφή πάνθηρα απάγει την Αριάδνη από τη Νάξο και τον Ερμή, κηδεμόνα του Διόνυσου

Σημειώνεται, επίσης, ότι:

1) Η Οδύσσεια λέει τα εξής για την Αριάδνη: «Η ωραία Αριάδνη, θυγατέρα του σκληρού Μίνωα, που τα παλιά τα χρόνια ο Θησέας γυρίζοντας από την Κρήτη στους καρπερούς τους κάμπους των ιερών των Αθηνών μαζί του την επήρε. Αλλά δεν πρόλαβε να την χαρεί, επειδή προτού δική του την κάνει, η Άρτεμη τη σκότωσε στο νησάκι Δία (= η Νάξο), σύμφωνα με επιθυμία του Διονύσου».

2) Σύμφωνα με άλλες παραλλαγές του μύθου:

α) Ο Αιγέας έπεσε στη θάλασσα από το Σούνιο και πνίγηκε, όταν είδε το καράβι με μαύρα πανιά και από το γεγονός αυτό ονομάστηκε έτσι, δηλαδή Αιγαίο Πέλαγος. Λέει ο Παυσανίας: «των δε προπυλαίων ον δεξιά Νίκης εστίν Απτέρου ναός. εντεύθεν η θάλασσα εστί σύνοπτος, και ταύτη ρίψας Αιγεύς εαυτον ως λέγουσιν ετελεήτησεν. ( Παυσανία Αττικά, 4)

β) Ο Θησέας εγκατέλειψε την Αριάδνη στη Νάξο, επειδή αγαπούσε καλύτερα την Αίγλη και η Αριάδνη αρρώστησε από τον καημό της και την έκανε καλά η Αφροδίτη, αφού τη μετέφερε στην Κύπρο, όμως στο τέλος αυτοκτόνησε ή έγινε βράχος.

2. Ο ΜΥΘΟΣ ΔΑΙΔΑΛΟΥ ΚΑΙ ΙΚΑΡΟΥ

Ο μύθος αυτός υποδείχνει τι παθαίνει όποιος δεν υπακούει στους γονείς του (πρότυπο ο Ίκαρος), καθώς και τι ατιμίες κάνουν πολλοί, για να φτάσουν ψηλά ή για να μη τους πάρει άλλος τη φήμη (πρότυπο ο Δαίδαλος) κ.α. Παράλληλα εκφράζει την πανάρχαια επιθυμία του ανθρώπου να πετάξει ή για να αποκτήσει τάχιστα μέσα μεταφοράς.

Ο Διόδωρος Σικελιώτης (βίβλος 4, 76 - 78) λέει: «Ο Δαίδαλος ήταν Αθηναίος την καταγωγή και ήταν ονομαστός ως ένας από τη γενιά των Ερεχθειδών, γιατί ήταν γιος του Μητίονα που ήταν γιος του Ευπάλαμπου του γιου του Ερεχθέα. Καθώς από φύση του ήταν πολύ ανώτερος απ΄όλους αφοσιώθηκε στην αρχιτεκτονική, στην κατασκευή αγαλμάτων και στην επεξεργασία της πέτρας….. Ο Δαίδαλος, λοιπόν, μολονότι τον θαύμαζαν για την τέχνη του, εκδιώχθηκε από την πατρίδα του, όταν καταδικάστηκε για το φόνο του καλύτερού του μαθητή, του Τάλω και γιου της αδελφής του, από φθόνο, για να μη τον ξεπεράσει σε φήμη…. Στη συνέχεια, διέφυγε στην Κρήτη, όπου τον θαύμαζαν για την δόξα που είχε αποκτήσει με την τέχνη του και έγινε φίλος με το βασιλιά Μίνωα….. Ο Δαίδαλος μαθαίνοντας πως ο Μίνωας είχε εκτοξεύσει απειλές εναντίον του για την κατασκευή της αγελάδας, φοβήθηκε, λένε, την οργή του βασιλιά κι έφυγε με πλοίο από την Κρήτη, με τη βοήθεια της Πασιφάης που του έδωσε το πλοίο. Μαζί του έφυγε και ο γιος του ο Ίκαρος κι έβαλαν πλώρη για κάποιο νησί στη μέση του πελάγους, καθώς όμως αποβιβάστηκαν απρόσεκτα εκεί, ο Ίκαρος έπεσε στη θάλασσα και πνίγηκε, έτσι το πέλαγος αυτό ονομάστηκε Ικάριο και το νησί Ικαρία….. Μερικοί, όμως συγγραφείς μύθων παραδίδουν ότι, ενώ ο Δαίδαλος ήταν ακόμη στην Κρήτη και τον έκρυβε η Πασιφάη, θέλοντας ο βασιλιάς Μίνωας να τιμωρήσει οπωσδήποτε τον Δαίδαλο, αλλά μη μπορώντας να τον βρει, ερευνούσε όλα τα πλοία στο νησί και υποσχέθηκε να δώσει πάρα πολλά χρήματα σε όποιον του βρει το Δαίδαλο. Τότε, λοιπόν, ο Δαίδαλος έχασε κάθε ελπίδα διαφυγής με πλοίο και κατασκεύασε φτερούγες με τέχνη θαυμαστή, σοφά σχεδιασμένες και κολλημένες άψογα με κερί, αφού τις προσάρμοσε στο σώμα του γιου του και στο δικό του, μπόρεσαν να πετάξουν με τρόπο απίστευτο και να δραπετεύσουν πάνω από το Κρητικό Πέλαγος. Ο Ίκαρος, όμως, με την απειρία της νιότης πετούσε πολύ χαμηλά κι έπεσε στη θάλασσα, γιατί ο ήλιος έλιωσε το κερί που συγκρατούσε τα φτερά του, ενώ ο δαίδαλος, που πετούσε κοντά στη θάλασσα βρέχοντας, κάθε τόσο τις φτερούγες κατάφερε να φτάσει, ως εκ θαύματος, στη Σικελία....>> (Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 4, 76 - 78)

Σημειώνεται ότι:

1) Σύμφωνα με το μύθο τα παλάτια της Κνωσού έχουν κτιστεί σε σχέδια του Δαίδαλου. Μάλιστα, επειδή ο Λαβύρινθος ήταν δημιούργημα περίπλοκο, εξ αυτού και η λέξη «δαιδαλώδης» <<… λαμβάνει Δαίδαλον, ος ην αρχιτέκτων, πεφευγώς εξ Αθηνών επί φόνω…» (Απολλόδωρος Γ 1.4)

2) Ο Δαίδαλος είχε φτιάξει και τα πρώτα ακρόπρωρα των πλοίων που λεγόταν ξόανα και ως εξ αυτού λεγόταν και «δαιδάλια».

3) Ο Δαίδαλος κατ’ άλλους αρχαίους συγγραφείς (Παυσανίας κ.α.) είναι ο εφευρέτης των ιστίων (των πανιών στα καράβια), τα οποία επινόησε προκειμένου να αποφύγει το πολεμικό ναυτικό του Μίνωα, όταν τον καταδίωξε

3. ΑΘΛΟΣ ΗΡΑΚΛΗΣ ΜΕ ΤΑΥΡΟ ΚΡΗΤΗΣ

Ο μύθος αυτός υποδείχνει ότι υπηρετούμε τους συνανθρώπους μας αμισθί, όπως και κάνουν και εκείνοι. Επίσης υποδείχνει ότι όχι μόνο οι άνθρωποι, αλλά και τα ζώα αγαπούν τα παιδιά τους ή οι γονείς αγαπούν τα παιδιά τους, ακόμη και αν είναι τέρατα.

Ο Διόδωρος Σικελιώτης λέει: «Μετά που ο Ηρακλής καθάρισε τον στάβλο του Αυγεία, ανέλαβε τον άθλο να φέρει από την Κρήτη τον ταύρο, τον οποίο, λένε, είχε ερωτευθεί η Πασιφάη (και έκανε το Μινώταυρο). Έπλευσε στην Κρήτη και εξασφαλίζοντας τη συνεργασία του βασιλιά Μίνωα τον έφερε στην Πελοπόννησο, διαπλέοντας όλο εκείνο το πέλαγος πάνω στην πλάτη του. Μετά την εκτέλεση και τούτου του άθλου, οργάνωσε τους πρώτους Ολυμπιακούς αγώνες, διαλέγοντας την ωραιότερη τοποθεσία για την τόσο σπουδαία πανήγυρη, που ήταν η πεδιάδα πλάι στον Αλφειό ποταμό, όπου αφιέρωσε τον αγώνα στον Δία τον πατέρα του. Έπαθλο για τους νικητές όρισε στεφάνι, διότι ο ίδιος ευεργέτησε τον ανθρώπινο γένος χωρίς να λάβει κανένα μισθό»…. (Διόδωρος Σικελιώτης, βίβλος 4, 13 και 14)

«Στη συνέχεια, ο Ευρυσθέας τον πρόσταξε να φέρει τα βόδια του Γηρυόνη. Μάζεψε τις δυνάμεις του στην Κρήτη, έχοντας αποφασίσει να εξορμήσει από εκεί, διότι η θέση του νησιού είναι εξαιρετικά καίρια και προσφέρεται για εκστρατεία σε οποιοδήποτε μέρος της οικουμένης. Προ της αναχωρήσεως του, όμως, οι ντόπιοι τον τίμησαν μεγαλοπρεπώς, θέλοντας, λοιπόν, να δείξει την ευγνωμοσύνη ου στους Κρήτες, καθάρισε το νησί από τα θηρία. Γι αυτό τα μετέπειτα χρόνια στο νησί δεν υπήρξε άγριο ζώο, όπως αρκούδα, λύκος, φίδι ή ό,τι άλλο παρόμοιο. Και αυτό το έκανε, για να τιμήσει το νησί, όπου σύμφωνα με το μύθο γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας. Αποπλέοντας από την Κρήτη, άνοιξε πανιά για τη Λιβύη…. Ακολούθως ο Ηρακλής έφυγε και πήγε στη Λιβύη (Αφρική) και από εκεί, μέσω Γαδείρων (Ηράκλειες στήλες), πέρασε στην Ιβηρία (Ισπανία) όπου πήρε τα βόδια του Γυρυόνη και τα πήγε στη Σικελία»…. (Διόδωρος Σικελιώτης, βίβλος 4, 17)

<< ο δ’ Ηρακλής καθαράν εποίησεν την νήσον των θηρίων, διόπερ εν τους ύστερον χρόνοις ουδέν έτσι αγρίων ζώων υπήρχον εν τη νήσω, οιν άρκτων, λύκων, όφεων. Ταύτα δ’ έπραξεν, ο Ηρακλής, απόσεμνύων την νήσον, εν η μυθολογούσι και γενέσθαι και τραφήναι τον Δία..>> (Διόδωρος Σικελιώτης, βίβλος 4, 17)

Σημειώνεται ότι:

1) Ο Ταύρος Κρήτης ήταν αφενός αυτός με τον οποίον ο Δίας μετέφερε την Ευρώπη από τη Φοινίκη και αφετέρου ο πατέρας του Μινώταυρου,

2) Ο Ηρακλής δάμασε τον ταύρο με τη μυϊκή του δύναμη, πιάνοντας τον από τα κέρατα, τον πήρε στους ωμούς και τον μετέφερε από τόπο σε τόπο ( Αττική, Πελοπόννησο, κ.τ.λ.), για να επιδεικνύει τον άθλο του. Στην συνέχεια τον πήρε στους ώμους του και πήγαινε σε όλα τα μέρη γης επιδεικνύοντας τον άθλο του. Τελικά τον άφησε στο Μαραθώνα, όπου τον σκότωσε ο Θησέας.

«έβδομον επέταξεν άθλον τον Κρήτα αγαγείν ταύρον. τούτον Ακουσίλαος μεν είναι φησι τον διαπορθμεύσαντα Ευρώπην Διί, τινές δε τον υπο Ποσειδώνος αναδοθέντα εκ θαλάσσης, ότε καταθύσειν Ποσειδώνι Μίνως είπε το φανέν εκ της θαλάσσης. και φασι θεασάμενον αυτόν του ταύρου το κάλλος τούτον μεν εις τα βουκόλια αποπέμψαι, θύσαι δε άλλον Ποσειδώνι· εφ οις οργισθέντα τον θεόν αγριώσαι τον ταύρον. επι τούτον παραγενόμενος εις Κρήτην Ηρακλής, επειδή συλλαβειν αξιούντι Μίνως είπεν αυτώ λαμβάνειν διαγωνισαμένω, λαβών και προς Ευρυσθέα διακομίσας έδειξε, και το λοιπόν είασεν άνετον· ο δε πλανηθείς εις Σπάρτην τε και Αρκαδίαν άπασαν, και διαβάς τον Ισθμόν, εις Μαραθώνα της Αττικής αφικόμενος τους εγχωρίους διελυμαίνετο». (Απολλόδωρο (Βιβλιοθήκη Β, 5, 7)

3) Σε ένα από τα μέρη που πήγε ο Ηρακλής τον ταύρο ήταν και Ιταλία, επειδή εκεί ήταν η Μεγάλη Ελλάδα (Magna Graecia = η περιοχή της Ν. Ιταλία και της Σικελίας) που εξ αυτού ονομάστηκε VITULUS > ITALIA ( VITULUS ή TAURUS = ο ταύρος στα λατινικά ). Κατόπιν από εκεί ονομάστηκε έτσι και όλη η Χερσόνησος.

Στατήρας Ραύκου Κρήτης, 430 π.Χ., με το θεό της θάλασσας, τον Ποσειδώνα και την τρίαινά του (Συλλογή Alpha Bank)

Ο Ποσειδώνας, σύμφωνα το Διόδωρο Σικελιώτη (Βίβλος 5, 69) κ.α., ήταν εν ζωή άνθρωπος στην Κρήτη που δάμαζε άλογα και γι αυτό λέγονταν και «ίππιος». Κατόπιν ο πατέρας του (ο Κρόνος) του ανέθεσε να κάνει ναυτικές εργασίες και επειδή αυτά τα έκανε πολύ καλά, μετά το θάνατο και τη μετάστασή του στους ουρανούς θεοποιήθηκε - ανακηρύχθηκε θεός της θάλασσας. Δηλαδή εδώ έγινε κάτι ως έγινε και με την ανθρώπινη και μεταφυσική φύση του Χριστού, του Αγ. Νικολάου κ.α. στη Χριστιανική θρησκεία.

4. Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΘΕΑΣ ΒΡΙΤΟΜΑΡΤΗΣ Ή ΔΙΚΤΥΝΝΑΣ

Η Βριτόμαρτη εν ζωή ήταν μια κρητικά κοπέλα, η οποία εκεί που έπαιζε έπεσε από απροσεξία στη θάλασσα και την έσωσαν με τα δίκτυα τους οι ψαράδες. Αυτή από ευγνωμοσύνη έγινε στο εξής φίλη τους και βοηθός τους σε ό,τι της ζητούσαν. Έτσι μετά το θάνατο και τη μετάστασή της στους ουρανούς ανακηρύχθηκε ως θεά προστάτιδα των ψαράδων και ειδιαίτερα των δικτύων.

<<Η Βριτόμαρτη που ονομάζεται και Δίκτυννα, σύμφωνα με το μύθο που αναφέρουν, γεννήθηκε στην Καινώ της Κρήτης, από το Δία και την Κάρμη, του Εύβουλου του γιου της Δήμητρας. Αυτή που ανακάλυψε τα δίχτυα που χρησιμοποιούνται στο κυνήγι ονομάστηκε Δίκτυννα και περνούσε τις μέρες της με την Άρτεμη, αιτία για την οποία μερικοί πιστεύουν πως η Δίκτυννα είναι ίδια με την Άρτεμη. Οι Κρήτες καθιέρωσαν θυσίες κι έκτισαν ναούς προς τιμή ετούτης της θεάς. Εκείνοι που διηγούνται την ιστορία ότι ονομάστηκε Δίκτυννα, επειδή κατέφυγε στα δίχτυα των ψαράδων, όταν την κυνηγούσε ο Μίνωας, για να τη βιάσει, κάνουν λάθος, γιατί ούτε πιθανό να βρέθηκε σε τέτοια αδυναμία η θεά, ώστε να χρειαστεί τη βοήθειά των ανθρώπων, θυγατέρα ούσα του μέγιστου των θεών, ούτε είναι σωστό να προσάπτουμε στο Μίνωα μια τέτοια ασέβεια, καθόσον η παράδοση μας λέει ρητά ότι ήταν προσκολλημένος στις αρχές του δικαίου κι έζησε ζωή παινεμένη.>> (Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική βιβλιοθήκη 5η, 77)

Ο Ευριπίδης λέει για τη Bριτόμαρτη «ω παι τας Λατούς Δίκτυνν’ ουρεία” (Ευρ. Ιφιγ. εν Ταύρ. 126) = ω! θυγατέρα της Λητούς, Δίκτυννα βουνίσια».

Σύμφωνα με το Στράβωνα (Γεωγραφικά Ι, IV 12) ιερά της Δίκτυννας υπήρχαν στην Κυδωνία της δυτικής Κρήτης και στη Χερσόνησο, επίνειο της Λύττου, στην ανατολική Κρήτη. Επίσης ο Παυσανίας αναφέρει πως στην αρχαία Ολούντα (σημερινή Ελούντα) υπήρχε ξόανο της θεάς φτιαγμένο από το Δαίδαλο, “τοσαύτα δε (έργων Δαιδάλου) έτερα ξόανα εν Κρήτη, Bριτόμαρτις εν Ολούντι και Αθηνά παρά Κνωσσίοις” (Παυσανίας Θ΄ 40, 3). Ο Ευριπίδης λέει για τη Bριτόμαρτη «ω παι τας Λατούς Δίκτυνν’ ουρεία” (Ευρ. Ιφιγ. εν Ταύρ. 126) = ω! θυγατέρα της Λητούς, Δίκτυννα βουνίσια».

ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΤΟΤ ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΒΡΙΤΟΜΑΡΤΗ

Ο Καλλίνικος λέει ότι η Βριτόμαρτη δεν ήταν θεά παρά μια κοινή κοπέλα που την κυνηγούσε ο Μίνωας για να τη βιάσει και στην προσπάθειά της να τον αποφύγει έπεσε στη θάλλας, κάτι που ο Στράβωνας και ο Διόδωρος τον διαψεύδουν. Συγκεκριμένα ο Καλλίμαχος, σχετικά με το Βριτόμαρτη, στο ποίημά του «Ύμνος εις Άρτεμιν αναφέρει τα εξής: «Αγάπησες πάρα πολύ, απ΄ τις άλλες νύμφες, τη Γορτυνίδα Bριτόμαρτη, την οξυδερκή, που σκοτώνει τα ελάφια. Για την οποία κάποτε ο Μίνωας χτυπήθηκε από έρωτα και τριγυρνούσε πάνω στα κρητικά βουνά. Αυτή όμως πότε κρυβόταν σε πυκνές βελανιδιές και πότε σε μέρη χαμηλά. Κι αυτός τριγυρνούσε εννιά μήνες σε μέρη δύσβατα και σε γκρεμούς. Και δεν σταμάτησε την καταδίωξη παρά μόνο όταν αυτή, που παρά λίγο να πιαστεί, πήδησε στη θάλασσα από βράχο ψηλό. Κι έπεσε μέσα σε δίχτυα ψαράδων, τα οποία την έσωσαν. Γι΄ αυτό αργότερα οι Κύδωνες ονόμασαν τη νύμφη Δίκτυννα και το βουνό απ΄ όπου έπεσε η νύμφη, Δικταίο. Και έστησαν βωμούς όπου έκαναν θυσίες. (Καλλίμαχος, Ύμνος εις Άρτεμιν 191-202)

Ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι, IV 12), σχετικά με τα λεγόμενα του Καλλίμαχου, αναφέρει ότι <<Λένε επίσης ότι δεν έχει δίκιο o Καλλίμαχος, όταν ιστορεί ότι η Βριτόμαρτις καταφεύγοντας τη βία του Μίνωα από τη Δίκτη, πιάστηκε στα δίχτυα των ψαράδων κι έτσι οι Κυδωνιάτες την είπαν Δίκτυννα και το βουνό Δίκτη. Η Κυδωνία δεν έχει καμιά σχέση γειτονίας με τους τόπους τούτους, αφού βρίσκεται στα δυτικά του νησιού. Βουνό της Κυδωνίας είναι ο Τίτυρος. Όπου υπάρχει ιερό, όχι το Δικταίον, αλλά το Δικτύνναιο.

Σημειωτέον ότι ο Καλλίμαχος στους ύμνους «Εις Άρτεμιν» και «Εις Δίαν» αποκαλεί τους Κρητικούς ψεύτες και παραφράζει-παραποιεί το μύθο γέννησης και ανατροφής του Δία και στη συνέχεια τον μεταφέρει από τη πόλη Λύκτο της Δίκτης της Κρήτης στο όρος Λύκαιο της Αρκαδία, επειδή οι Κρήτες την περίοδο της παρακμής της Θρησκείας των Ολύμπιων Θεών είπαν ότι «ο Δίας πέθανε και το θάψανε στην Κρήτη» και αυτός δεν ήθελε να παραδεχθεί το θάνατό του. (Περισσότερα βλέπε «Ψεύδη που λέγονται για το μέρος γέννησης του Δία».)

Στατήρας Χερσονησίων Κρήτης, 300 π.Χ., με τον Μουσηγέτη Απόλλωνα και την Δίκτυννα, που φορά σκουλαρίκια και κολιέ.

Ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 3, 74-76) λέει και ότι σύμφωνα με τα τους Κρήτες, ο Απόλλωνας ήταν αυτός που βρήκε τα έγχορδα, το τόξο και την κιθάρα και τη μουσική της και επίσης αυτός εισήγαγε την γνώση της ιατρικής που γίνεται μέσω της μαντικής τέχνης,

5. ΟΙ ΚΡΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΣΙΚΕΛΙΑ, ΟΙ ΙΕΡΕΣ ΜΗΤΕΡΕΣ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΜΙΝΩΑ

Ο Διόδωρος Σικελιώτης (βίβλος 4, 79 - 80), σχετικά με το μύθο αυτό, λέει:

«Ο Μίνωας, τώρα, ο βασιλιάς της Κρήτης, που εκείνα τα χρόνια ήταν θαλασσοκράτορας, μαθαίνοντας τη διαφυγή του Δαίδαλου στη Σικελία, αποφάσισε να εκστρατεύσει εναντίον της. Αφού ετοίμασε αξιόλογη ναυτική δύναμη, απέπλευσε από την Κρήτη κι έφτασε στην περιοχή του Ακράγαντα, που ονομάστηκε από εκείνον Μινώα. Αποβίβασε το στρατό από τα πλοία κι έστειλε αγγελιοφόρους στο βασιλιά Κώκαλο, ζητώντας το Δαίδαλο, για να τον τιμωρήσει. Ο Κώκαλος από τη μεριά του, τον κάλεσε σε σύσκεψη και υποσχόμενος να κάνει τα πάντα τον πήρε στο σπίτι του να τον φιλοξενήσει. Κι ενώ έπαιρνε το λουτρό του ο Μίνωας, ο Κώκαλος κρατώντας τον περισσότερη ώρα στο καυτό νερό σκότωσε το Μίνωα κι έδωσε το σώμα του στους Κρήτες, προφασιζόμενος για το θάνατό του ότι γλίστρησε στο λουτρό και πέφτοντας στο καυτό νερό πέθανε. Μετά από αυτό, οι στρατιώτες του Μίνωα έθαψαν το σώμα του βασιλιά με μεγαλοπρέπεια κι αφού κατασκεύασαν τάφο διπλό, στο κρυφό υπόγειο μέρος έβαλαν τα οστά του ενώ στο ανοιχτό μέρος έφτιαξαν ναό της Αφροδίτης. Εδώ ο Μίνωας δέχονταν τιμές επί σειρά γενεών. Όμως μετά την ίδρυση του Ακράγαντα, χρόνια μετά που έγινε γνωστό ότι εκεί είχαν αποτεθεί τα οστά του Μίνωα, συνέβηκε να καταργηθεί ο τάφος και να αποδοθούν τα οστά στους Κρήτες, πράγμα που έγινε όταν άρχοντας των Ακραγαντίνων ήταν ο Θήρωνας. Αλλ’ όμως οι Κρήτες της Σικελίας μετά το θάνατο του Μίνωα στασίασαν, επειδή δεν είχαν αρχηγό και καθώς τα πλοία τους είχαν καεί από τους Σικελούς του Κώκαλου κι έχασαν κάθε ελπίδα επιστροφής στην πατρίδα, αποφάσισαν να μείνουν στη Σικελία, όπου οι μεν ίδρυσαν μια πόλη την οποία ονόμασαν Μινώα από το βασιλιά τους, ενώ οι υπόλοιποι περιπλανήθηκαν στα μεσόγεια του νησιού και, αφού κατέλαβαν ένα φυσικό οχυρωμένο τόπο, ίδρυσαν πόλη την οποία ονόμασαν Έγγυο από τη Πηγή που έτρεχε εκεί. Αργότερα , μετά την άλωση της Τροίας , όταν ο Μηριόνης ο Κρητικός έφτασε στη Σικελία και τον καλοδέχτηκαν λόγω της συγγενείας που είχε μαζί τους, του Κρήτες που κατέπλευσαν και τους έκανε συμπολίτες, με ορμητήριο την οχυρή πόλη υπέταξαν μερικούς περιοίκους και κατέκτησαν αρκετά μεγάλη περιοχή. Με τη δύναμή τους συνεχώς να αυξάνει, έχτισαν ιερό των Μητέρων και τιμούσαν με ιδιαίτερο σεβασμό, στολίζοντας το ιερό τους με πλήθος αναθημάτων. Η λατρεία τούτων των θεοτήτων είχε μεταφερθεί, λέμε, από την Κρήτη, καθόσον και οι Κρήτες αποδίδουν σ’ ετούτες τις θεές ξεχωριστές τιμές. Κατά τη μυθολογία, αυτές οι θεές ανέθρεψαν παλιά το Δία, κρυφά από τον πατέρα του, τον Κρόνο, και σε αντάλλαγμα ανέβηκαν στον ουρανό κι έγιναν οι αστερισμοί που ονομάζονται ‘Αρκτοι. Μ’ αυτά συμφωνεί και ο Άρατος, όταν λέει γι αυτές τις θεές στο ποίημά του για τα αστέρια:

<< έμπαλιν εις όμους τετραμμέναι’ ει ετεόν γε Κρήτηθεν κείναι γε Διός μεγάλου ιότητι ουρανόν εισανέβησαν ο μιν τότε κουρίζοντα Δίκτω εν ευώδει όρεος σχεδόν Ιδαίοιο άντρω εγκατέθεντο και έτρεφον εις ενιααυτόν, Δικταίοι Κούρητες οτε κρόνον εψεύσαντο>> (Άρατος Φαινόμενα 30 – 50 και Διόδωρος Σικελιώτης βίβλος 4, 80)

Σε νέα ελληνική:

<< ώμο με ώμο στέκονται στραμμένες’ αν είναι αλήθεια, βέβαια,

από την Κρήτη εκείνες χάρη στο θέλημα του Δία του μεγάλου

στον ουρανό ανέβηκαν, γιατί τότε που ήταν νιούτσικος,

στο ευωδιαστό Δικταίο, πλάί στο βουνό της Ίδης, σε άντρο τον έβαλαν κι ένα χρόνο τον ανέθρεφαν, κι απέξω οι Δικταίοι Κουρήτες τον Κρόνο ξεγελούσαν.>>

Μεγάλη Ελλάδα, στατήρας Ποσειδώνιας με τον Ποσειδώνα και Ταύρο Κρήτης, πατέρα ΜινώταυρουΗ Ποσειδώνια, λατινικά Paestum, ήταν περίφημη ελληνική ναυτική πόλη στην Κ. Ιταλία (περιοχή Λευκανία, λατινικά Caulonia), που κτίστηκε πριν τον 5^ο π.Χ.

Τετράδραχμο Σελινούντος Σικελίας, 460 - 440 π.Χ., με το Ηρακλή που δαμάζει τον κρητικό ταύρο, πατέρα Μινώταυρου

6. ΜΥΘΟΣ ΘΕΑΣ ΑΘΗΝΑΣ

Η ΜΙΝΩΙΔΑ ΘΕΑ ΑΘΗΝΑ ΕΦΕΥΡΙΣΚΕΙ ΤΟΝ ΑΥΛΟ, ΤΗΝ ΕΛΙΑ, ΤΗΝ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ κα.

Ο Διόδωρος Σικελιώτης, σχετικά με τη θεά Αθηνά, αναφέρει ότι η Αθηνά βρήκε το αυλό και τη μουσική του, την εξημέρωση και την καλλιέργεια της ελιάς και την ενδυμασία (άλλοι συγγραφείς αναφέρουν ότι βρήκε και τον αργαλειό), πρβ: «Αναφέρουν τον μύθο ότι και η Αθηνά γεννήθηκε στην Κρήτη, από το Δία, στις πηγές του ποταμού Τρίτωνα και γι αυτό λεγόταν Τριτογένεια. Υπάρχει και σήμερα σ’ εκείνες τις πηγές ιερός ναός τούτης της Θεάς, στο μέρος όπου έγινε η γέννησή της, κατά το μύθο. …………………….. Στην Αθηνά προσδίδουν την εξημέρωση της ελιάς και την παράδοση της καλλιέργειας της στους ανθρώπους, καθώς και την κατεργασία του καρπού της - διότι πριν τη γέννηση ετούτης της θεάς, τούτο το είδος δέντρου υπήρχε, βέβαια, μαζί με τα άλλα άγρια δέντρα, αλλά η φροντίδα και η πείρα που δείχνουν μέχρι σήμερα οι άνθρωποι στην καλλιέργεια του είναι έργο ετούτης της θεάς. Πέρα απ' αυτά της αποδίδουν την κατασκευή των ενδυμάτων και την ξυλουργική τέχνη, καθώς και την εισήγηση πολλών γνώσεων που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι στις άλλες τέχνες" βρήκε, επίσης, την κατασκευή των αυλών και τη μουσική που παράγεται απ' αυτούς και, γενικά, πολλά έργα που απαιτούν τέχνη στην κατασκευή, γεγονός για το οποίο ονομάστηκε Εργάνη..» (Διόδωρος Σικελιώτης, βίβλος 5, 72 – 75 μτφ «Εκόσεις Κάκτος»)

(Περισσότερα βλέπε στο βιβλίο «ΜΙΝΩΙΚΗ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΣ» ΤΟΥ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ – ΜΑΚΗ Γ. ΚΡΑΣΑΝΑΚΗ)

Σημειώνεται ότι:

1) Το ότι οι Μινωίτες ήταν πράγματι αυτοί που πρώτοι επινόησαν τον αργαλειό και ύφαναν από μαλλιά ρούχα και στη συνέχεια πάλι πρώτοι αυτοί έκοψαν και έραψαν ρούχα στα μέτρα του χρήστη προκύπτει και από το ότι επί εποχής των Μινωιτών οι υπόλοιποι Έλληνες (Αθηναίοι, Σπαρτιάτες κλπ), καθώς και οι Ρωμαίοι κλπ φορούσαν περιζώματα από προβιές ή ρούχα που ήταν όπως τα κλινοσκεπάσματα (οι κουβέρτες), που το λεπτό λεγόταν χιτώνας και το χοντρό χλαμύδα ή μανδύας.

2) Η ελιά στους αρχαίους Κρήτες και γενικώς στους αρχαίους Έλληνες ήταν σύμβολο ειρήνης. Η αγριελιά (κότινος) ήταν σύμβολο δόξας και επαίνου. Με αγριελιά στεφάνωναν τους νικητές. Την αγριελιά πήγαν στην Ολυμπία οι Ιδαίοι Δάκτυλοι της Κρήτης. Την ήμερη ελιά φύτεψε στην Ακρόπολη της Αθήνας η κρητικά θεά Αθηνά, όταν νίκησε τον Ποσειδώνα, για το ποιανού το όνομα θα έπαιρνε η πόλη. Στη Γένεση, η ελιά είναι σύμβολο καταλαγιάς - διάσωσης. Κατά τη Γένεση, ο Νώε μετά τον κατακλυσμό, άφησε ελευθέρα περιστεράν ήτις « και ανέστρεψεν προς αυτόν …το προς εσπέρας και είχε φύλλον ελαίας … εν τω στόματι αυτής και έγνω Νώε, ότι κεκόπακε το ύδωρ από της γης»(Γεν. η 11)

3) Ο Απολλώνιος Ρόδιος (Αργοναυτικά Δ 1690) λέει ότι η Θεά Αθηνά ήταν Μινωίτισσα, λέει συγκεκριμένα ότι όταν ήρθαν οι Αργοναύτες στην Κρήτη έφτιαξαν ιερό της «Αθηνάς Μινωίτισσας» («Αθηναίης Μινωίδος»)

ΟΙ ΚΡΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ

Ο Απόλλωνας, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, μεταμορφώθηκε σε δελφίνι και οδήγησε ένα Κρητικό πλοίο στους Δελφούς, καθοδηγώντας τους ναυτικούς να χτίσουν εκεί το ιερό του. Εκεί αργότερα ιδρύθηκε και η γνωστή αδελφότητα (αμφικτιονία) της Φθιώτιδας και όπου ακούστηκε για πρώτη φορά το όνομα Έλλην και το Ελλανοδίκες. Οι Δελφοί, λένε, πήραν το όνομα αυτό από την αρχαϊκή λέξη δελφίς = δελφίνι.

Ετυμολογικά «Δελφοί» = η (α)δελφότητα, οι (α)δελφοί κ.τλ., όμως στην κυριολεξία οι της αυτής «δελφίδος» = οι της αυτής γενετικής κοιλιάς, μήτρας. Prbl: Ελλάς = οι της εαυτής λάας, λας = ο πηλός, η ύλη. Λάος = το ανόργανο σώμα, η πέτρα, ο λίθος και λαός = η ενόργανη ύλη: ο άνθρωπος ή ο στρατός ως ενόργανα σώματα. Απολλόδωρος και Όμηρος: «Λαούς δε λίθους ποίησε Κρονίων», που σημαίνει, την ανόργανη ύλη εποίησε ο χρόνος σε οργανική.

ΕΛΑΪΔΑ, ΣΠΕΡΜΩ ΚΑΙ ΟΙΝΩ

Σύμφωνα με άλλο μύθο, η Ελαϊς, η Σπερμώ και η Οινώ που τα ονόματά τους συνδέθηκαν με τα τρία βασικά προϊόντα του ελληνικού χώρου (λάδι, σιτάρι, κρασί) ήταν κόρες του Άνιου και εκείνος με τη σειρά του παιδί του Διονύσου και της Αριάδνης. ο Άνιος πήγε στο ιερό νησί της Δήλου και παντρεύτηκε τη Δωρίππη και απέκτησε τρεις κόρες που τις είπαν Οινοτρόπους ή Οινοφόρους. Σ` αυτές ο παππούς τους ο Διόνυσος έδωσε ένα μοναδικό χάρισμα: "ποιείν εκ γης έλαιον, σίτον και οίνον".

ΥΦΑΝΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΥΔΙΑΣ ΑΡΑΧΝΗΣ

Ο μύθος αυτός πέραν των άλλων έχει και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Υποδηλώνει τα άσχημα αποτελέσματα που επιφέρουν οι ασέβειες στα θεία, η υπεροψία κ.α.

Η Αράχνη, σύμφωνα με τον Οβίδιο (Μεταμορφώσεις 6.1-145) και τον Πλίνιο τον πρεσβύτερο, ήταν μια πανέμορφη κοπέλα, κόρη του Ίδμωνα από την πόλη Κολοφώνα της Λυδίας, η οποία φημιζόταν για την άριστη τέχνη της στην υφαντική τέχνη, όμως είχε ένα ελάττωμα, ήταν υπερόπτης και αλαζόνας. Όταν της είπαν ότι τα υφαντά της είναι πολύ καλά λες και έμαθε την τέχνη από τη θεά Αθηνά, εκείνη γέλασε λέγοντας ότι όχι μόνο δεν έμαθε από αυτήν την τέχνη, αλλά ήταν και καλύτερη υφάντρια από αυτήν και αυτό μπορούσε να το αποδείξει, αν δεχόταν η θεά να γίνει διαγωνισμός μεταξύ τους. Ακούγοντας αυτό η θεά Αθηνά μεταμορφώθηκε σε γριά και πλησιάζοντας την, τη συμβούλεψε ότι να σταματήσει να λέει ό,τι λέει, γιατί αυτά είναι ασέβεια. Ωστόσο η Αράχνη δεν άκουσε τη συμβουλή της θεάς και συνέχισε να τα λέει. Προ αυτού η θεά Αθηνά οργισμένη την κάλεσε να αναμετρηθούν. Στο υφαντό της η Αθηνά σχεδίασε ευεργετικά φυτά, όπως την ελιά κατορθώματά της, τον αγώνα της με τον Ποσειδώνα για την προστασία και την ονομασία της πόλης της κ.α. και όταν τελείωσε ο αγώνας, η Αθηνά πήρε στα χέρια της το υφαντό της Αράχνης, για να δει τι είχε υφάνει και αν ήταν καλύτερο από το δικό της. Στο υφαντό της Αράχνης η Θεά δε βρήκε κανένα ψεγάδι στην υφαντική τέχνη, ήταν άριστο. Βρήκε όμως πάρα πολλά στα ξόμπλια (στα κεντήματα, στα σχέδια και εικόνες) του υφαντού και μάλιστα προσβλητικά, ασεβή και απαράδεκτα. Η Αράχνη στο υφαντό της είχε σχεδιάσει παραστάσεις με τις οποίες γελοιοποιούσε τους θεούς, επειδή δεν τους θεωρούσε κάτι σημαντικό ή κατώτερους της. Παριστούσε βιασμούς των Θεών, το Δία ερωτιάρη που με ψεύδη αποπλανούσε την Ευρώπη κ.α. Προ αυτού η Θεά θύμωσε και δίνει μια και σκίζει το υφαντό της Αράχνης. Και τότε η Αράχνη έπεσε ξαφνικά από την πιο μεγάλη περηφάνια, στην πιο βαριά ταπείνωση. Αυτό δε μπορούσε να το αντέξει. Πήρε όσο νήμα της απέμεινε από το υφαντό, έκανε μια θηλιά και κρεμάστηκε. Ωστόσο η Αθηνά την πρόλαβε, χαλάρωσε τη θηλιά και της είπε: Εξακολούθησε να ζεις και να υφαίνεις το ΔΙΑΣΙΔΙ σου, όμως έτσι όπως είσαι τώρα, κρεμασμένη απ’ αυτό το σκοινί και τη μεταμόρφωσε σ’ ένα έντομο-ερπετό, τη γνωστή αράχνη.

Σύμφωνα με άλλο μύθο η Αράχνη ήταν αδελφή του Φάλαγγα από την Αττική και η θεά Αθηνά δίδαξε την υφαντική τέχνη στην Αράχνη και την πολεμική τέχνη στο Φάλαγγα. Τα δύο αδέλφια όμως ήρθαν σε αιμομικτική σχέση και η θεά τα μεταμόρφωσε σε ερπετά: Ὁ δε Ζηνοδότειος Θεόφιλος ιστορεί, ως άρα εν τη Αττική δύο εγένοντο αδελφοί, Φάλαγξ μεν άρσην, θήλεια δ' Αράχνη τούνομα· και ὁ μεν Φάλαγξ έμαθε παρά της Αθηνάς τα περί την ὁπλομαχίαν, ἡ δε Αράχνη τα περί την ιστοποιίαν· μιγέντας δὲ αλλήλοις στυγηθήναι υπό της θεού και μεταβληθήναι εις ερπετά, ἃ δη και συμβαίνει υπό των ιδίων τέκνων κατεσθίεσθαι (Θεόφιλος, Fragmenta 5, 3)

Η θεά Αθηνά υφαίνει σε οριζόντιο αργαλειό (Εικόνα Γιάννης Στεφανίδης)

7. Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Ανατρέχοντας στους αρχαίους συγγραφείς βλέπουμε να αναφέρουν ότι οι Κρήτες κάποια στιγμή συμπλήρωσαν το μύθο του Διός λέγοντας ότι ο Δίας πέθανε και τον θάψανε στην Κρήτη, δείχνοντας μάλιστα και τον τάφο του. Δηλαδή για τους Κρήτες της τότε εποχής ο Δίας ήταν κάτι όπως ο Χριστός σήμερα. Μάλιστα ο Πορφύριος (234 – 305 μ.χ. ) στο ‘‘Βίος Πυθαγόρου’’ αναφέρει και ότι ο Πυθαγόρας ο Σάμιος είχε πάει στην Κρήτη θέλοντας να συναντήσει τους μύστες του Μόργου, που ήταν ένας από τους Ιδαίους Δάκτυλους, για να του κάνουν κάθαρση. Εκεί «εκαθάρθηκε» με την "κεραύνιαν λίθον" και την ημέρα ήταν κοντά στη θάλασσα ξαπλωμένος μπρούμυτα και τη νύχτα κοντά σε ένα ποταμό στεφανωμένος με μαλλί μελανού αρνιού. Ακολούθως κατέβηκε στο Ιδαίο άντρο φορώντας μέλανα μάλλινα ρούχα όπου παρέμεινε τις καθιερωμένες 3Χ9 = 27 ημέρες και απέδωσε προσφορές στο Δία και συνάμα έγραψε και το πιο κάτω επίγραμμα πάνω στον τάφο του: “……..επίγραμμά τ' ἐνεχάραξεν ἐπὶ τω τάφῳ επιγράψας ‘Πυθαγόρας τω Διὶ’, ου ἡ αρχή ώδε θανὼν κείται Ζάν, ον Δία κικλήσκουσιν…..». (Πορφύριος, ΠΥΘΑΓΟΡΟΥ ΒΙΟΣ 17,1-5). Και επειδή ο Πορφύριος λέει ότι ο τάφος του Δία ήταν μέσα στο Ιδαίο άντρο, μερικοί ισχυρίζονται ότι το σπήλαιο αυτό είναι στην Ψηλορείτη, αφού αυτός λέγεται και Ίδη. Ωστόσο αυτό δεν ευσταθεί, γιατί αφενός κατά την παράδοση και τους αρχαίους συγγραφείς, ο τάφος του Δία βρίσκονταν στο όρο του Διός ή άλλως Γιούχτας, που είναι ένα όρο που βρίσκεται δίπλα από την Κνωσό - είναι αυτός τούτος ο Γιούχτας - και αφετέρου Ιδαίον άντρο σημαίνει σπήλαιο επί της Ίδης και Ίδη στα αρχαία κείμενα δε σημαίνει ο Ψηλορείτης, αλλά η οροσειρά, τα βουνά τόσο της Μ. Ασίας όσο και της Κρήτης των οποίων οι κορυφές είχαν αφιερωθεί στη θεά Ρέα, τη μάνα του Δία (βλέπε Στράβων, Ι, C 471, ΙΙΙ 20 και C 473, ΙΙΙ, 22) και της οποίας οι κορυφές, τα Ιδαία όρη, ήσαν: η Δίκτη, το Ιδαίον όρος ή και Ίδη, που ήταν και το πιο ψηλό εξ ου και Ψηλορείτης, ο λόφος Πύτνα όπου είχε κτιστεί η Ιεράππυτνα από τον Κουρήτη Κύρβα, το «όρος Διός» ή «Γιούχτας» κ.α. Επομένως το εν λόγω «Ιδαίον άντρο» βρισκόταν επί του όρους του Διός (mondi di Jove, Jovis, Jovem), όπως υπονοεί και η ονομασία Γιούχτας = Ju(ppiter) + jacect = Δίας κείται, εννοείται ενθάδε.

Ο Ολλανδός περιηγητής Olfert Dapper (1636-1689) επι ενετοκρατίας στο βιβλίο του «Description exacte des isles de l'Archipel», σχετικά με το πότε πέθανε ο Δίας, πότε κατασκευαστηκε και πότε καταστράφηκε ο τάφος του Δία κλπ, λέει τα εξής:<<Περί του Τάφου του Διός. Εφαίνετο το πάλαι εις αυτήν την νήσον η Τάφος του Διός, υιού του Κρόνου, όστις εβασίλευεν εκεί, κατά την μαρτυρία πολλών παλαιών Συγγραφέων Ελλήνων τε και Λατίνων, καθώς του Πομπινιου, του Χρυσοστόμου και του Κυρίλλου. Ο Λακτάνης τον τάτε εις την πόλιν Κνωσσόν, ο δε Χρυσόστομος σημειοί, ότι ανεγγνωσκεν επ αυτώ τον εξής επιταφιον, εγκεχαραγμένον εις διάλεκτος και στοιχεία Ελληνικά: Ενταύθα Ζαν κείται, ον Δία κεκλήσκουσιν. Αν πρέπει να πιστεύσουμε περί τούτου τον Κύριλλον, ο Πυθαγόρας είχε εγχαράξει αυτό το επιτάφιον επίγραμμα, επειδή διηγείται, ότι ούτος ο φιλόσοφος, καταβάς εις το σπήλαιο του όρους της Ίδης με μαύρα σφάγια, αφ’ ου έμεινεν εκεί τρία ημερονύχτια κατά τη συνήθεια, ειδε τον θρόνον του Διός στημένον έμπροσθεν του, και έπειτα ενεχαραξε ταύτην την επιγραφήν επι του μνήματος αυτού: Ο Πυθαγόρας των Διί. Ενταύθα ο μεγας Ζαν Ζαν κείται, ον Δία κεκλήσκουσιν. Ο δε Λακτάνης αναφέρει…. …… Ως τόσον παλαιοί Συγγραφείς νομίζουσιν τούτον το τάφον του Διός ως μύθον. Ο ποιητής Καλλίμαχος δίδει περί αυτής της υποθέσεως τον τίτλο του ψεύσται εις τους Κρήτες, το οποίο ημπορεί τις να ιδή εις τα ακολούθους λέξεις: Κρήτες, αεί ψευσται! Και γαρ τάφον, ως Ανασείο Κρήτες. Ετεκτήσαντο! Συ δ’ ου θάνες, εισί γαρ αεί. Εισί δε πολλοί συγγραφείς υπερασπίζοντες αυτούς τους Κρήτας εκ τουναντιου δε αυτάς τας κατηγορίας. Ο Κικέρων μαρτυρεί, ότι εις τον καιρόν του τω εδείκνυον τον τάφον του τρίτου Διός της Κρήτης, υιού του Κρόνου. Ο δε Διόδωρος, συγχρονως ως του Κικέρωνος, αναφέρει το αυτό, δηλαδή ότι εις τον καιρόν του εδείκνυον τον τόπον, όπου ήτο ο τάφος του διός θανόντος και ταφέντος εκεί. Παρομοίως και ο Λουκιανός, όστις εζούσεν επι της βασιλείας του τραϊανού, μαρτυρεί κατά τας αναφοράς των ερχομένων τότε από την Κρήτην εις Ρώμη, ότι εδείκνυον εκεί ένα τάφον, πλησίον του οποίου ήτο μία στήλη, εφ ης ήτον εγκεγραμμένον, ότι ο Ζευς δεν εβρόντα πλέον, επειδή ήτο πεθαμένος πτοπολλού. Ο δε Θεόφιλος όστις εζει Άπι βασιλείας Αντωνίου του Βήρου, βεβαιοί ότι εφαίνετο εις τον καιρόν του ο τάφος αυτός……… Αν όμως αληθεύει, ‘ότι ήτο, φαίνεται, ότι κατηδαφίσθη και κατεστράφη ολίγον καιρόν ύστερον από ένα σεισμόν, συμβάντα επι της πρώτης Ανθυπατείας των Αυτοκρατόρων Ουαλεντινιανώ και Ουάλεντος εις το 36^ο έτος από Χριστού, από τον οποίον επέκεινα των εκατόν πόλεων ταύτης της νήσου κατηδαφίστηκαν. Και ούτως πρέπει να υπήρξε 2312 χρόνους, ήτοι δυο χιλιάδες τριακοσίους είκοσι έξι αριθμούμενους από το θάνατο του Διός, και από την αρχή της βασιλείας του Κρητός υιού αυτού, έως εις τον ακιρόν τούτου του σεισμού. Εισίδε 640 χρόνοι, από τον καιρόν, καθ’ ον εδείκνυον έτι οι κάτοικοι τον κατήφορον εκέινον, όπου Αυτός ο τάφος ήτο το πάλαι…..>>.» (Olfert Dapper, 1636-1689, «Ακριβής περιγραφή της Κρήτης» μτφ Μνουήλ Μερνάρδος ο Κρής, 1836)

Σημειώνεται επίσης ότι στους πρόποδες του Γιούχτα, στο Φουρνί, υπάρχει μινωική νεκρόπολη και αφού ο Γιούχτα βρίσκεται δίπλα από την Κνωσό, άρα η νεκρόπολη αυτή ήταν για την Κνωσό. Στην εν λόγω νεκρόπολη , αλλά και επάνω στο Γιούχτα, υπάρχουν και τάφοι που είναι φανερό ότι εκεί έχουν θαφτεί σημαίνοντα πρόσωπα. Επομένως δεν αποκλείεται πράγματι εκεί σε κάποιο τάφο – σπήλαιο, γιατί υπάρχουν εκεί και τέτοιοι τάφοι, να θάφτηκε ο Δίας , καθώς και ο Μίνωας. Ας μην ξεχνούμε ότι ο Δίας ήταν ένα πρόσωπο κάπως όπως ο Χριστός στη Χριστιανική Θρησκεία και συνεπώς, όπως υπάρχει τάφος για το Χριστό, έτσι θα υπήρχε και τάφος για το Δία. Φυσικά και η ύπαρξη εκεί της νεκρόπολης ήταν και η αιτία που το εκεί ανθρωπόμορφο όρος ειπώθηκε πως είναι ο Δίας νεκρός. Αν δεν ήταν η νεκρόπολη, θα λεγόταν ο Δίας αναπαυόμενος.

8. ΤΟ ΟΡΟΣ ΤΟΥ ΔΙΟΣ Ή ΓΙΟΥΧΤΑΣ

Ο Γιούχτας όπως φαίνεται από το Ηράκλειο

Το πρώτο πρόσωπο που βλέπει κάποιος πλησιάζοντας ή ευρισκόμενος στο Ηράκλειο Κρήτης, το επίνειό της Κνωσού, και μάλιστα υποχρεωτικά, εκτός κι αν είναι τυφλός, είναι αυτό του Δία. Είναι απίστευτο, όμως αληθινό. Απλά ο Δίας κείται επί γης, είναι νεκρός, Είναι το ανθρωπόμορφο βουνό που βρίσκεται δίπλα από την Κνωσό και στις παρυφές του βρίσκεται το γραφικό χωριό Αρχάνες και που στα αρχαία ελληνικά κείμενα ονομάζεται «όρος Διός» και στα λατινικά «monti di Jove ή monti di Giove ή Jupitter», καθώς και Γιούχτας και το οποίο στον κρητικό μύθο συμβολίζει το Δία νεκρό και ως εξ αυτού λέγεται ότι εκεί βρίσκεται ο τάφος του Δία,πρβ: «Όρος του Διός (ή του Ιόβα, ). Μετά δύο ήμισυ ώρας προς Μεσημβρίαν της πόλεως Χάνδακος ευρίσκεται άλλο (όρος), το οποίον ονομάζεται από μεν τους Ολλανδούς Moses tempel, δηλ. Ναός του Μωυσέως, από δε τους Ιταλούς Monte Jove, επειδή νομίζουσι, ότι ο Ζευς ετάφη εκεί» (Olfert Dapper, 1636-1689, «Ακριβής περιγραφή της Κρήτης» μτφ Μνουήλ Μερνάρδος ο Κρής το 1836)

«Το Ηράκλειον, κτισθέν υπό των Σαρακηνών κατά τας αρχάς του Θʼ αιώνος, ωνομάσθη παρʼ αυτών Κάντακ ή Ράμπτ - ελ - Κάντακ (περιταφρευμένη πόλις).….Νοτιώτερον δʼ υψούται το κωνοειδές βουνόν Γιούχτας (Jupiter). Επί του βουνού τούτου κατά την παράδοσιν υπήρχεν ο τάφος του Διός. ….» (Ιωαννης Κονδυλάκης, «Το Ηράκλειο, «Εστία» 1891)

«Επαρχία Τεμένους ….. Όρος Διός (Ιόβα, Μαυροβούνι, Ιούχτα 2700 π.), το Αρχανών (1300 π.)….» («Γεωγραφία της Κρήτης», διδασκάλου Εμμ Σ. Λαμπρινάκη δασκάλου του εν Ρεθύμνου Προτύπου, έκδοση Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ρεθύμνης 1890)

Πολλοί λένε ότι η ονομασία «Γιούχτας» είναι τούρκικη, που προέρχεται «από παράφραση της αρχαίας ελληνικής ονομασίας του βουνού, που ήταν “Ιυττός” > Ιυκτός > Γιούχτας - Juktas», όμως πηγές που να λένε κάτι τέτοιο ή που να λένε ότι το βουνό αυτό αρχικά λεγόταν «Ιυτός» δεν υπάρχουν ούτε και φαίνεται η λέξη Γιούχτας να παράγεται από τη λέξη Ιυττός. Η πραγματικότητα είναι ότι λέξη Γιούχτας είναι ιταλική, σύνθετη από τις λατινικές λέξεις: Ju-ppiter + jacet > Γιούχτ-ας. Λατινά ο Δίας λέγεται Jove, jovis, Jovem, ενώ Ju-ppiter = ο Δίας πατέρας. Η λέξη Jacet = κείται είναι γ’ ενικό του jaceo,cui,citum = κείμαι χαμαί, εν τη κλίνη, κατάκειμαι, τέθνηκα, pro patria jacent = έπεσε, απέθανε υπερ πατρίδος. Επομενως η λέξη Γιούχτας σημαίνει «ο Δίας κείται ώδε» και προήλθε από μεταγλώττιση στα λατινικά της φράσης του επιγράμματος που αναφέρει ο Προρφύριος ότι κατέθεσε ο Πυθαγόρας στον τάφο του Δία και έγραφε: «ώδε θανὼν κείται Ζάν, ον Δία κικλήσκουσιν» = Λατινικά: «HIC ZAN JACET QUEM JOVEM VOCANT» (βλέπε Creta Sacra). Η λέξη Ζαν = ιωνικά ζην = Κρητικά Ταν = ο Δίας, λόγος που ο Γιούχτας λεγεται και απλώς Δίας = λατινικά Jove ή Ju-ppiter («γιου-πιτερ»).

3. Ο ΟΛΥΜΠΟΣ Ο ΚΡΗΤΑΣ ΚΑΙ Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑ

Ο μυθογράφος Πτολεμαίος, ο επονομαζόμενος Χέννος ή Χήννος ο Αλεξανδρεύς, γιος του Ηφαιστίωνος, στο «Περί της εις πολυμάθειαν κοινής ιστορίας» (Bibliothèque de Photius 190. Ptolémée Chennus, Nouvelle Histoire), αναφέρει ότι στην Κρήτη υπάρχει ο τάφος του Δία στην Κρήτη, μόνο που δεν είναι του Δία, αλλά του Ολύμπου του Κρητός, ο οποίος ήταν εκείνος που παρέλαβε από τον Κρόνο το Δία και τον δίδασκε περί τα θεία και συνάμα τον έτρεφε και τον οποίο ο Δίας σκότωσε με κεραυνό, επειδή υπέθεσε ότι είχε ωθήσει τους Γίγαντες να του επιτεθούν, όμως μετά, επειδή τον έτρωγαν οι τύψεις και από τη στιγμή που δεν μπορούσε να κατευνάσει τη θλίψη του με κανέναν άλλο τρόπο, έδωσε το όνομά του στον τάφο του θύματός του, πρβ: << Ως ο εν Κρήτη τάφος λεγόμενος του Διός Ολύμπου του Κρητός έστιν όσπερ του Κρόνου λαβών τον Δία έτρεφέ τε και επαίδευε τα θεία, αλλά γάρ βάλλει, φησίν, ὁ Ζεύς τον τροφέα και διδάσκαλον κεραυνώ, ότι δη τους Γίγαντας αυτού τη βασιλείᾳ επιθέσθαι υπετίθετο. Αλλά βαλὼν και νεκρὸν έχων μετεμελείτο. Μη έχων δ´ άλλως το πάθος εκκλίναι, δίδωσι το ίδιον όνομα τω τάφῳ του ανῃρημένου>>. (Bibliothèque de Photius 190. Ptolémée Chennus, Nouvelle Histoire). Ο ως άνω μύθος είναι βασισμένος στα λεγόμενα της Αιγυπτιακής μυθολογίας. Εκεί ο Όλυμπος είναι ο κηδεμόνας του Δία και όχι το βουνό Όλυμπος. (Περισσότερα βλέπε «Κρητικός» και «Λίβυος» Δίας).

4. ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΓΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑ ΣΤΗ ΜΕΣΣΗΝΙΑ Ή ΑΡΚΑΔΙΑ

ΚΑΛΛΙΜΑΧΟΣ «ΚΡΗΤΕΣ ΑΕΙ ΨΕΥΤΕΣ»

Επειδή ο υμνογράφος Καλλίμαχος ο Κυρηναίος (310 - 240 π.Χ.) , καθώς λέει ο ίδιος στον ύμνο που «Εις Δία», έμαθε ότι οι Κρήτες λέγανε το μύθο ότι ο Δίας πέθανε και τον θάψανε στην Κρήτη (μάλιστα ο Πορφύριος στο ‘‘Βίος Πυθαγόρου’’ αναφέρει ότι τον εν λόγω τάφο επισκέφτηκε και ο περίφημος Πυθαγόρας ο Σάμιος), θύμωσε, γιατί δεν του άρεσε που οι Κρήτες τον κάνανε θνητό και συνάμα νεκρό, και προ αυτού έγραψε τον ύμνο «Εις Δία», στον οποίο αποκαλεί ψεύτες τους Κρήτες και παράλληλα παραλλάσσει το μύθο του Δία μεταφέροντας τη γέννηση και ανατροφή του Δία από το όρος Δίκτη των Ιδαίων ορέων της Κρήτης στο όρος Λύκαιον της Αρκαδίας και τονίζοντας ότι ο Δίας δεν πέθανε, διότι είναι αιώνιος. Μάλιστα στην παραποίηση του μύθου που κάνει, η νήσος Κρήτη γίνεται περιοχή «Κρητέα» στην Αρκαδία, η αρχαία πόλη Λύκτος (= η πόλη στην περιοχή της οποίας βρισκόταν η Δίκτη, όπου γεννήθηκε ο Δίας, σύμφωνα με τον Ησίοδο) γίνεται το Λύκαιον όρος στην Αρκαδία, η πόλη το Πράσον ή η Πραισός (= η πόλη όπου υπήρχε το Δικταίο ιερό, σύμφωνα με τον Στράβωνα) γίνεται η περιοχή «Παρράσιον» στην Αρκαδία, οι Δικταίοι Κουρήτες γίνονται Δικταίαι Μελίαι , ο ενόπλιος χορός των Κουρητών «πυρρρίχη» γίνεται «πρύλις» κλπ, ώστε να βλάψει «τουριστικά» τους Κρήτες, όπως θα λέγαμε σήμερα, πρβ:

«Ζηνός έοι τί κεν άλλο παρά σπονδήσιν αείδειν / λώϊον ή θεόν αυτόν, αεί μέγαν, αιέν άνακτα, / Πηλαγόνων ελατήρα, δικασπόλον Ουρανίδησι; / πώς και νιν, Δικταίον αείσομεν ηέ Λυκαίον; / εν δοιή μάλα θυμός, επεί γένος αμφήριστον. / Ζεύ, σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσί φασι γενέσθαι,/ Ζευ, σε δ' εν 'Αρκαδίη: πότεροι, πάτερ, εψεύσαντο; / Κρήτες αεί ψεύσται’: και γαρ τάφον, ώ άνα, σείο / Κρήτες ετεκτήναντο: σύ δ' ου θάνες, εσσί γάρ αιεί. / εν δέ σε Παρρασίη `Ρείη τέκεν, ήχι μάλιστα / έσκεν όρος θάμνοισι περισκεπές: ένθεν ο χώρος / ιερός, ουδέ τί μιν κεχρημένον Ειλειθυίης / ερπετόν ουδέ γυνή επιμίσγεται, αλλά ε `Ρείης / ωγύγιον καλέουσι λεχώιον 'Απιδανήες»… (Καλλιμάχος, Ύμνος «Εις Δία»)

Μετάφραση: «……Πώς καλλύτερα θα μπορούσε κανείς να υμνήσει κατά τις θυσίες το Δία παρά να τον ειπεί θεό, πάντοτε μέγα, αιώνιο άνακτα, διώκτη των Πηλαγόνων, δικαστή των επουρανίων θεών; Πώς θα τον εξυμνήσωμεν, ως Δικταίο ή ως Λυκαίον; Ο νους μου ευρίσκεται σε μεγάλη αμφιβολία, διότι το γένος του είναι αμφισβητήσιμον. Ω Δία, για σένα οι μεν λέγουν ότι γεννήθηκες στα Ιδαία όρη! Ω Δία, για σένα οι δε λένε ότι γεννήθηκες στην Αρκαδία, ποιοι, πατέρα, λένε ψέματα; Οι Κρήτες είναι πάντα ψεύτες και διότι τάφο, ω άνακτα, για σένα οι Κρήτες κατασκεύασαν, εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος. Αλλά εσένα σε γέννησε η Ρέα εις το Παρράσιον, όπου ήταν ένα βουνό πολυσκέπαστο με θάμνους, γι αυτό το λόγο ο τόπος αυτός είναι ιερός»………… (Καλλιμάχου, «Ύμνος εις Δία» 1 - 15)

Σήμερα ορισμένοι ισχυρίζονται ότι ο Παυσανίας (2^ος αι. μ.Χ.) αναφέρει πως ο Δίας γεννήθηκε και ανατράφηκε στο Λύκαιον όρος της Αρκαδίας και κάποιοι άλλοι ότι ο Παυσανίας αναφέρει πως ο Δίας γεννήθηκε στην Ιθώμη της Μεσσηνία, κάτι που είναι ψευδές, γιατί ο Παυσανίας αναφέρει μόνο ότι οι Αρκάδες ισχυρίζονται πως Δίας ανατράφηκε στο Λύκαιον όρος της Αρκαδίας και οι Μεσσήνιοι ότι ο Δίας ανατράφηκε στην Ιθώμη της Μεσσηνίας και όλα αυτά τα λέει ο Παυσανίας και με κάποια δόση ειρωνείας, επειδή οι ισχυρισμοί των Αρκάδων στηρίζονται στα ψεύδη του Καλλίμαχου, κάτι που δεν αναφέρει ο Παυσανίας, όμως είναι πρόδηλον, πρβ: «εν αριστερά δε του ιερού της Δεσποίνης το όρος εστί το Λύκαιον: καλούσι δε αυτό και Όλυμπον και Ιεράν γε έτεροι των Αρκάδων κορυφήν. τραφήναι δε τον Δία φασίν εν τω όρει τούτω: και χώρα τε εστιν εν τω Λυκαίω Κρητέα καλουμένη--αύτη δε η Κρητέα εστίν εξ αριστεράς Απόλλωνος άλσους επίκλησιν Παρρασίου--και την Κρήτην, ένθα ο Κρητών έχει λόγος τραφήναι Δία, το χωρίον τούτο είναι και ου [δια] την νήσον αμφισβητούσιν οι Αρκάδες. ταις Νύμφαις δε ονόματα, υφ’ ων τον Δία τραφήναι λέγουσι, τίθενται Θεισόαν και Νέδαν και Αγνώ» (Παυσανίας, Αρκαδικά, 8 38)

«ες δε την κορυφήν ερχομένω της Ιθώμης, η δη Μεσσηνίοις εστίν ακρόπολις, πηγή Κλεψύδρα γίνεται, πάντας μεν ουν καταριθμήσασθαι και προθυμηθέντι άπορον, οπόσοι θέλουσι γενέσθαι και τραφήναι παρά σφίσι Δία: μέτεστι δ’ ουν και Μεσσηνίοις του λόγου: φασί γαρ και ούτοι τραφήναι παρά σφίσι τον θεόν, Ιθώμην δε είναι και Νέδαν τας θρεψαμένας, κεκλήσθαι δε απὸ μεν της Νέδας τον ποταμόν, την δε ετέραν τω όρει την Ιθώμην δεδωκέναι το όνομα. ταύτας δε τας νύμφας τον Δία, κλαπέντα υπό Κουρήτων δια το εκ του πατρός δείμα, ενταύθα λούσαι λέγουσι και το όνομα είναι τω ύδατι απὸ των Κουρήτων της κλοπής: φέρουσί τε ανά πάσαν ημέραν ύδωρ απὸ της πηγής ες του Διός του Ιθωμάτα το ιερόν». (Παυσανίας, Μεσσηνιακά 4, 33).

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Α) Ο μύθος του θανάτου του Δία δημιουργήθηκε λόγω του ανθρωπόμορφου βουνού Γιούχτα που βρίσκεται κοντά στην Κνωσό

Β) «Πρυλέες» στον Όμηρο (Ιλιάδα Λ 11) ονομάζονται οι ομάδες πεζών σε σχέση προς τους ιππείς.

Γ) Για τον ίδιο λόγο που ο Καλλίμαχος παράλλαξε το μύθο του Δία, παράλλαξε και το μύθο της θεάς Βριτόμαρτης (βλέπε Καλλίμαχος «Ύμνος εις Άρτεμιν») φέροντας το βασιλιά των Κρητών Μίνωα να θέλει να βιάσει τη θεά Βριτόμαρτη (Άρτεμη) στο όρος Δίκτη της Κυδωνίας (= σημερινά Χανιά) με σκοπό να μειώσει τους Κρητικούς και για τα οποία ο Διόδωρος (Βιβλιοθήκη 5η, 77) και ο Στράβωνας (Γεωγραφικά Ι, IV 12) του λένε ότι δεν έχει δίκιο.

Δ) Η λέξη «Ιδαίοισιν ( «Ζεύ, σε μεν Ιδαίοισιν εν ούρεσι φασί γενέσθαι» = στίχος 7) είναι πληθυντικού αριθμού, άρα εδώ αναφέρεται η οροσειρά Ιδαία όρη (= Κρητικά όρη) στην οποία ανήκει και η Δίκτη και όχι το βουνό Ψηλορείτης, όπως ισχυρίζονται μερικοί. Αυτό γίνεται φανερό και από το ότι στο στίχο 4 αποκαλεί το Δία «Δικταίο» και στο στίχο 47 αναφέρει ότι το Δία έτρεφαν «αι Δικταίαι Μελίαι» κλπ

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΜΕΝΙΔΗΣ

Η φράση «Κρήτες αεί ψεύτες» αναφέρεται και στην «Προς Τίτον Επιστολή» του Αποστόλου Παύλου (1:12-16), όμως δεν τη λέει ούτε ο Τίτος ούτε και ο Παύλος, αλλά ένας προφήτης των Κρητών. Ειδικότερα στην επιστολή του Παύλου προς τον Τίτον αναφέρει «… Δι’ αυτό σε αφήκα εις την Κρήτην, δια να συμπληρώσεις όσα παρέλειψα..». και εφιστά την προσοχή του να είναι προσεκτικός στους Κρήτες γιατί υπάρχουν οι Ιουδαίοι ψευτοδιδάσκαλοι που τους έχουν καταστήσει ματαιόδοξους και κερδοσκόπους, αλλά και γιατί ένας Κρητικός μάντης έχει πει για τους ίδιους τους Κρήτες τα εξής: «……Είπε τις εξ αυτών ίδιος αυτών προφήτης, Κρήτες αεί ψεύσται, κακά θηρία, γαστέρες αργαί. Η μαρτυρία αύτη εστίν αληθής. Δι' ην αιτίαν έλεγχε αυτούς αποτόμως, ίνα υγιαίνωσιν εν τη πίστει, μη προσέχοντες Ιουδαϊκοίς μύθοις και εντολαίς ανθρώπων αποστρεφομένων την αλήθειαν…». (μετάφραση: Είπε κάποιος από τους Κρητικούς, που τον έχουν ως προφήτη τους, ότι οι Κρήτες είναι πάντοτε ψεύτες, κακά θηρία, άνθρωποι που θέλουν να τρώγουν πολύ χωρίς να εργάζονται. Η μαρτιρία αυτή είναι αληθής….).

Ο Απόστολος Παύλος δεν ονομάζει τον κρητικό προφήτη που είπε τα εν λόγω λόγια και προ αυτού πολλοί υποθέτουν ότι αυτός είναι ο Επιμενίδης. Ο Πλούταρχος αναφέρει γι αυτόν τα εξής: «Κάλεσε τότε (ο Σόλων ο Αθηναίος) τον Επιμενίδη από τη Φαιστό της Κρήτης, που μερικοί τον θεωρούν έναν από τους επτά σοφούς (αντί για τον Περίανδρο). Είχε τη φήμη πως ήταν αγαπημένος των θεών και σοφός στην ιερή τέχνη της θεοληψίας και των μυστηρίων, γι αυτό και οι σύγχρονοί του πίστευαν πως ήταν γιος της νύμφης Βλάστης και τον έλεγαν νέο Κουρήτα, Ο Διογένης Λαέρτιος («Επιμενίδης», Τόμος Ι, 1- 13 και 109 – 115) για τον Επιμενίδει αναφέρει ομοίως ότι θεωρούνταν ένας από τους 11 σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και επίσης ότι οι Κρήτες και οι Σπαρτιάτες τιμούσαν τον Επιμενίδη για τις μαντικές του ικανότητες (είχε προβλέψει και την ήττα των Σπαρτιατών από τους Αρκάδες) και οι Αθηναίοι, επειδή έκανε καθαρμό και ιερό στην πόλη τους και γιατί βοήθησε το Σόλωνα να εκμινωίσει τη νομοθεσία των Αθηναίων κ.α.

Σχετικά με την αιτία που ο Επιμενίδης είπε τη φράση «Κρητες αεί ψεύτες….», αν και Κρητικός, υπολογίζεται ότι την είπε είτε από για τον ίδιο λόγο που την είπε και ο Καλλίμαχος, αφού κι αυτός ήταν φανατικός της Θρησκείας των Ολύμπιων θεών και μάλιστα καθαρτής. Απλά αυτός την είπε, αν την είπε, ως σόφισμα, το λεγόμενο παράδοξο του Επιμενίδη: Ο Επιμενίδης είπε «Κρήτες αείς ψεύτες» = όλοι οι Κρήτες είναι ψεύτες και αφού ο Επιμενίδης είναι Κρητικός, άρα ο Επιμενίδης λέει ψέματα, άρα οι Κρήτες λένε την αλήθεια. Όμως αφού ο Επιμενίδης λέει την αλήθεια, άρα οι Κρήτες είναι ψεύτες κ.ο.κ. Πάντως στο βιβλίο «Επιμενίδης» του Διογένη Λαέρτιου δεν αναφέρεται ούτε η εν λόγω φράση ούτε το εν λόγω σόφισμα.

5. ΤΟ ΨΕΥΔΟΣ ΠΟΥ ΛΕΓΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΔΟΜΕΝΕΑ

Μερικοί λένε ότι η φράση «Κρήτες αεί ψεύσται» ειπώθηκε από τη μάγισσα Μήδεια και αυτό εξ αιτίας του Ιδομενέα, καθώς ιστορεί ο Πτολεμαίος ο Χέννος, κάτι που δεν είναι σωστό, γιατί ο Χέννος έζησε το 2ο αι. μ.Χ. (λέει βέβαια ότι το γεγονός το ιστορεί ο Αθηνόδωρος ο Ερετριεύς που είναι άγνωστο πότε έζησε, όμως δεν είναι και πολύ αρχαίος συγγραφέας) και πριν από αυτόν το είχε πει αφενός ο Καλλίμαχος ο Κυρηναίος (4ος αι. π.Χ.) , άρα ο Χέννος αντέγραψε τον Καλλίμαχο και αφετέρου ένας Κρητικός μάντης (ίσως ο Επιμενίδης, 7ος αι. π.Χ.), όπως είδαμε πιο πριν να μας πληροφορεί ο Απόστολος Παύλος (1ο αι. μ.χ.). Συγκεκριμένα ο μυθογράφος Πτολεμαίος, ο επονομαζόμενος Χέννος ή Χήννος ο Αλεξανδρεύς, γιος του Ηφαιστίωνος, στο «Περί της εις πολυμάθειαν κοινής ιστορίας» (Bibliothèque de Photius 190. Ptolémée Chennus, Nouvelle Histoire), αναφέρει ότι ο Ιδομενέας (= ο εγγονός του Μίνωα και αρχηγός των Κρητών στην εκστρατεία της Τροίας) σε διαγωνισμό ομορφιάς ανάμεσα στη θεά Θέτιδα (μητέρα του Αχιλλέα) και τη μάγισσα Μήδεια, στον οποίο ήταν κριτής, ανέδειξε ωραιότερη τη Θέτιδα. Τότε, όπως, λέει, ιστορεί ο ιστοριογράφος Αθηνόδωρος ο Ερετριεύς, η Μήδεια οργίστηκε και είπε: Κρήτες αεί ψεύσται («Μήδειαν δ΄οργισθείσαν ειπείν Κρήτες αεί ψεύσται») και μάλιστα ἡ Μήδεια καταράστηκε τον Ιδομενέα να μην πει ποτέ αλήθεια, αφού δεν είπε και την αλήθεια στο διαγωνισμό αυτό:

«Ὡς Ἀθηνόδωρος ὁ Ἐρετριεὺς ἐν ὀγδόῳ υπομνημάτων φησί Θέτιν και Μήδειαν ερίσαι περί κάλλους εν Θεσσαλία, και κριτὴν γενέσθαι Ιδομενέα, και προσνείμαι Θέτιδι την νίκην, Μήδειαν δ´ οργισθείσαν ειπείν Κρήτες αεί ψεύσται, και επαράσασθαι αυτώ μηδέποτε αλήθειαν ειπείν, ώσπερ επί της κρίσεως εποίησε· και εκ τούτου φησὶ τους Κρήτας ψεύστας νομισθήναι. Παρατίθεται δε ιστορούντα τούτο ὁ Αθηνόδωρος Αντίοχον εν δευτέρω των κατά πόλιν μυθικών». (Bibliothèque de Photius 190. Ptolémée Chennus, Nouvelle Histoire).

Το λεξικό Σουίδα αναφέρει και ότι: “Κρητίζειν το ψεύσεσθαι. Ιδομενεύς γαρ επιτραπείς τον υπό των λαφύρων χαλκόν διανείμαι, τον άριστον αυτώ εξείλετο. Και έτερα παροιμία «κρητίζειν προς Κρήτας», επειδή ψεύτες και απατεώνες εισί’ (Suidae lexicon ex recogn. I. Bekker)

Φυσικά εδώ δεν έχουμε ψευδολογία εκ μέρους του Ιδομενέα, αλλά εκ μέρους των ως άνω συγγραφέων, αφού ο Όμηρος δεν αναφέρει τέτοια γεγονότα. Έπειτα και αν ακόμη ο διαγωνισμός ομορφιάς ήταν γεγονός, εδώ ίσως (και λέμε ίσως, γιατί συνήθως όλοι οι χαμένοι λένε ότι αδικήθηκαν ) έχουμε όχι ψευτιά, αλλά μεροληψία υπέρ φυσιολογικής γυναικός και όχι υπέρ μάγισσας, κάτι όπως κάνουν σήμερα όλοι οι λογικοί κριτές και όχι οι μαγεμένοι. Μάλιστα σήμερα παράλληλα κάνουν και τεστ εξυπνάδας κλπ.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΒΛΕΠΕ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ:

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ (Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΩΝ ΘΕΩΝ, Οι 12 ΜΗΝΕΣ, 12 ΩΡΕΣ, 12 ΘΕΟΙ, 12 ΖΩΔΙΑ ΚΛΠ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Το παρόν βιβλίο είναι μια πρότυπη εργασία, που στηρίζεται σε αυθεντικές και μόνο πηγές, σε αρχαίους συγγραφείς, καθώς και σε αναγνωρισμένους σύγχρονους ειδικούς, Έλληνες και ξένους, των οποίων τα ονόματα αναφέρονται εκεί που αναφέρονται και τα λεγόμενά τους εντός του βιβλίου.